Η Ομόνοια, εκτός από το κέντρο της πόλης, ήταν πάντα και χώρος πολιτικών εξελίξεων και συγκεντρώσεων. Έτσι, το 1862, τον Οκτώβριο, γιορτάστηκε στην πλατεία η έξωση του Όθωνα. Στη διάρκεια αυτού του εορτασμού, πήρε το όνομα “Ομόνοια”, για να φανεί η διάθεση συμφιλίωσης ανάμεσα σε οθωνικούς και αντιοθωνικούς.

Το κέντρο του… κόσμου

Ανά τα χρόνια, υπήρξε κεντρικό σημείο της πόλης. Εκεί έδινες ραντεβού, εκεί έκανες τον περίπατό σου, εκεί συναντιόσουν για να μιλήσεις για πολιτικά. Στη διάρκεια της Κατοχής, η Ομόνοια αποτελούσε χαρακτηριστική εικόνα της εξαθλιωμένης (από την πείνα) Αθήνας. Πολλές συγκρούσεις των Δεκεμβριανών συνέβησαν στην πλατεία, ενώ τη δεκαετία του ‘60 εκεί κούρευαν τους “τεντιμπόηδες”, όπως όριζε ο Νόμος 4000.

Οι αλλαγές

Η Πλατεία Ομονοίας είναι η πλατεία που έχει υποστεί τις περισσότερες παρεμβάσεις/αλλαγές. Αρχικά, δεν ήταν καν πλατεία, αλλά χώρος συγκέντρωσης σκουπιδιών. Το 1850 πήρε σχήμα τετραγώνου, ενώ το 1859 άρχισε να διαμορφώνεται: ξεριζώθηκαν τα αμπέλια και οι συκιές και φυτεύτηκαν βελανιδιές και πεύκα. Έγινε πολυσύχναστη, πολυάριθμα καφενεία, θέατρα και ξενοδοχεία έκαναν την εμφάνισή τους, ενώ στην πλατεία χαρακτηριστική παρουσία ήταν αυτή των αμαξών και των λούστρων.

Η πλατεία άρχισε πάλι να αλλάξει το 1895, με την έλευση του σι δηροδρόμου. Μέχρι να τελειώσει το έργο, το πράσινο είχε εξαφανιστεί. Το 1934, τοποθετήθηκαν οι “Μούσες” της Ομονοίας: οκτώ καθιστά αγάλματα πάνω σε τσιμεντένιους κίονες. Όμως, αποσύρθηκαν το 1937 λόγω της αμφίβολης αισθητικής τους. Επί Κοτζιά, η πλατεία απέκτησε πρασιές και κιόσκια ανθοπώλων, ενώ μέχρι το 1959 είχε γίνει συγκοινωνιακός κόμβος και είχε κατασκευαστεί το χαρακτηριστικό συντριβάνι.

Οι δύο πλευρές της ίδιας Πόλης

Η Ομόνοια ήρθε έντονα στο προσκήνιο, αφού η αλλαγή της ολοκληρώθηκε αμέσως μετά την καραντίνα. Το πλούσιο συντριβάνι έκανε την εμφάνισή του, με στόχο την αισθητική αλλαγή, αλλά και την ανάσα δροσιάς στο πιο ζεστό μέρος του κέντρου.

Η αλήθεια είναι ότι όταν ανεβαίνεις με το αυτοκίνητο την Πειραιώς, η αλλαγή είναι πράγματι εντυπωσιακή: από ένα τσιμεντένιο φρούριο, μετατράπηκε σε κάτι ξεχωριστό, που σίγουρα σου θυμίζει στιγμές από ελληνική ταινία του ‘60. Από κοντά, είναι επίσης ωραία, όχι τόσο εντυπωσιακά.

Το συντριβάνι περιβάλλεται από γκαζόν, αλλά ούτε πολλά καθίσματα υπάρχουν και σίγουρα, είναι αναγκαία η ύπαρξη της σκιάς, ώστε να απολαμβάνουμε τη νέα εικόνα, όχι μόνο ως περαστικοί, αλλά ως θαμώνες, που έχουμε ανάγκη να ξαποστάσουμε και να νιώσουμε ότι ο δημόσιος χώρος εξυπηρετεί τις ανάγκες μας.

Οι αλλαγές και οι αναπλάσεις είναι πάντα ευχάριστες, τουλάχιστον για μένα. Η πόλη είναι ένας ζωντανός οργανισμός που οφείλει να αλλάζει, ανάλογα με την εποχή και τις νέες συνθήκες. Στην πραγματικότητα του κορωνοϊού, η ύπαρξη μιας γωνιάς που μπορεί να απολαύσει ο πολίτης, χωρίς να χρειάζεται να πάει σε κάποιο μαγαζί, είναι πιο έντονη από ποτέ. Όπως επίσης, δε νοείται κέντρο ευρωπαϊκής χώρας, που να μην έχει τις κατάλληλες υποδομές ώστε να εξυπηρετήσει τους πεζούς και να μην επιβαρύνει το περιβάλλον. Όμως, η τωρινή εικόνα της Ομόνοιας μου δημιούργησε έντονες σκέψεις και προβληματισμούς.

Η πλατεία Ομονοίας είναι κάτι άλλο, ενώ τα στενά της εκ διαμέτρου αντίθετα από την ιδανικά πλασμένη εικόνα. Ακόμη, στα στενά γύρω από την Ομόνοια, η παραβατικότητα και η ασχήμια είναι τόσο έντονη, που δύσκολα μπορείς να φανταστείς ότι θα αλλάξει. Ζήνωνος και Γερανίου, Κάνιγγος και Μενάνδρου, Αγίου Κωνσταντίνου και Πειραιώς (και πολλές άλλες οδοί και μικρά στενάκια) εμφανίζονται σαν παιδιά ενός κατώτερου Θεού.

Όλοι ξέρουμε, κι ας μην το συζητάμε, ότι σε αυτές τις υπο-γειτονιές της πλατείας συμβαίνει κάθε λογής στραβό και παράνομο. Έχω δουλέψει στις περιοχές και πραγματικά, είναι σαν ένα “τρίγωνο των Βερμούδων”, όπου όταν μπεις μέσα σε αυτό, καλύτερα να μην μιλήσεις για το τι συμβαίνει εντός του, βγαίνοντας.

Και αυτό ακριβώς με πληγώνει. Αυτή η εικόνα δεν ανήκει σε ευρωπαϊκή πόλη, αλλά σε τριτοκοσμική. Οι τριτοκοσμικές χώρες φροντίζουν για το “φαίνεσθαι” (αισθητική, καθαριότητα, ασφάλεια) μόνο στα μέρη που συχνάζουν οι τουρίστες. Αν παρεκκλίνεις αυτής της τουριστικής πορείας, βλέπεις όλη τη “φτώχεια”, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Πάντα έτσι ήταν η Ομόνοια όμως. Άλλο σκηνικό στα κεντρικά, άλλο σκηνικό στα πέριξ. Κάποια στιγμή, δεν πρέπει να αλλάξει αυτό το σκηνικό επί το ουσιαστικότερο;