Ραδιοφωνικά!
Περαστικοί ή οικοδεσπότες, βρεθήκαν στον αέρα των Fm ¨χρωματίζοντας¨ το ουράνιο τόξο μίας μουντής, κατά τ’ άλλα, καθημερινότητας. Μαλβίνα Κάραλη, Δημήτρης Πουλικάκος, Γιάννης Πετρίδης και Κωνσταντίνος Τζούμας, είναι κάποια από τα πρόσωπα που, ίσως, θα ‘πρεπε να αποτελούν πρότυπo για τους ραδιοφωνικούς παραγωγούς αλλά και τους διευθυντές των ραδιοφώνων. Όπως διαπιστώνουμε οι περισσότεροι, το ραδιόφωνο σήμερα- με ελάχιστες εξαιρέσεις- δεν έχει καμία σχέση μ’ εκείνο του παρελθόντος, που επιτάσσει την άποψη, την πληροφόρηση, την ανάδειξη μουσικών ειδών- καλλιτεχνών υπό το πρίσμα της αντικειμενικής κρίσης και όχι της επιταγής των λιστών.
Κάποιοι- απειροελάχιστοι- ραδιοφωνάνθρωποι επέλεξαν να μην παίξουν τον ρόλο κομπάρσου, του εκφωνητή-φερέφωνο των δισκογραφικών εταιριών, ή των χαιρετάκιδων που καλωσορίζουν διακατεχόμενοι από μία ανεξήγητη χαρά. Το κόστος; Να στερούμαστε το ταλέντο τους, την άποψη τους και τη ζεστή τους χροιά ή να τους βρίσκουμε σε διαδικτυακές συχνότητες. Κάποιοι άλλοι –για καλή μας τύχη- κατάφεραν να επιβάλλουν την προσωπική τους τοποθέτηση και αντίληψη περί ραδιοφώνου, αποτελώντας ¨κινητή δισκογραφική εγκυκλοπαίδεια¨ ή βιβλιοθήκη, και όχι μόνο. Όπως: ο Γιάννης Πετρίδης και ο Κωνσταντίνος Τζούμας… Για εμάς που δεν προλάβαμε την Μαλβίνα στον ραδιοφωνικό αέρα ή για εσάς που αγαπήσατε τον ερτζιανό Θείο Νώντα, το θέμα που ακολουθεί είναι ταμάμ!
Κωνσταντίνος Τζούμας
Αλλιώς Τζουμ ντε λα Τζουμ ντε λα Φουέντες ή Café Society (1994-95) ή απλά Εν λευκώ (με όλη τη σημασία της λέξεως)! Όξινος στον λόγο αλλά γλυκός στην εκφορά του, με την χαρακτηριστική φωνή και με την ηρεμία που εκπέμπει- ακόμα κι όταν ο ίδιος ¨βράζει¨ από την αηδία των επιούσιων- καταφέρνει να μας προβληματίσει μ’ έναν μαγικό τρόπο. Η αγχίνοια που τον διέπει εμφανής όπως επίσης και η παιδεία του.
Πρότυπο ραδιοφωνικού παραγωγού με άποψη, που προσπαθεί να ¨ανοίξει¨ τ’ αυτιά του ακροαματικού κοινού και να κατευθύνει την ματιά προς το δάσος, μιας και έχουμε μάθει να περιοριζόμαστε στον δείκτη. Ο Κωνσταντίνος Τζούμας, ηθοποιός, με σπουδές στον χορό (έκανε το Αθήνα- Νέα Υόρκη, Κολιάτσου– Παγκράτι) ουμανιστής και ξεκάθαρος με τα πιστεύω του, φέρνει μια άλλη ραδιοφωνική αύρα …αφήνοντας η δική του ουμάμι επίγευση στον κόσμο των fm.
Miles Davis, Bob Dylan, Lou Reed είναι κάποιες από τις μουσικές προσωπικότητες που ξεχωρίζει. Ο Κωνσταντίνος Τζούμας αγαπά το ροκ εν ρολ, τις βόλτες στο κέντρο της Αθήνας και το καλόγουστο ντύσιμο κι εμείς αγαπάμε αυτόν, την φωνή του και τις σκέψεις του… Εν λευκώ!
Δημήτρης Πουλικάκος
Μία εξίσου ιδιαίτερη μορφή -αμφισβητούμενης «ηθικής» αξίας τότε- εισέρχεται στους κόλπους του ραδιοφώνου, όχι ως καλεσμένος ή φιλοξενούμενος αστέρας τραγουδιού, αλλά ως εκφωνητής.
Τίτλος εμπνευσμένος από την ελληνική ταινία στην οποία πρωταγωνιστή ο Μίμης Φωτόπουλος, υπέθαλπε ένα διφορούμενο νόημα… Το «Έλα στον θείο» έγινε «Ο θείος Νώντας στα μικρά παιδιά», «Το μυστήριο τραίνο» & «Πέτρα που κυλάει χόρτα δε μαζεύει».
Ο Πουλικάκος μπαίνει (το 1978) στον Κορυδαλλό με διάφορες κατηγορίες να βαραίνουν το βιογραφικό του. Λίγους μήνες μετά, ο μόλις αποφυλακισμένος Δημήτρης Πουλικάκος, θα βρει την στήριξη του Μάνου Χατζιδάκι ο οποίος θα τον εναποθέσει «Από τον Κορυδαλλό στο Τρίτο», χαρίζοντας στο ακροαματικό κοινό στιγμές ανεπανάληπτου κάλλους. Frank Zappa, Chuck Berry, Captain Beefheart είχαν ραντεβού με την ολοφώτεινη σκοτεινή πλευρά του εκφωνητή…
Από τα τέλη του 70’ μέχρι και το 90’ ο Δημήτρης Πουλικάκος, ο Μήτσος, ο θείος Νώντας, όλες οι «περσόνες» αυτής της ιδιαζόντως ευφυούς προσωπικότητας, θα αναδείξουν και θα συντηρήσουν την εικόνα… ενός μορφωμένου ατόμου, με βιτριολικό χιούμορ και άποψη! Άποψη που ήθελες δεν ήθελες άκουγες αφού έβρισκε απόλυτη ανταπόκριση στο audiatur et altera pars. Γιατί αυτός ο άνθρωπος τα είχε ζήσει όλα κι απ’ όλες τις μπάντες (όπως θα λέγαμε λαϊκά). Μπλούζ, ροκ εν ρολ, μεξικάνικα και ινδονησιακά κομμάτια «ανοίγουν» ένα παράθυρο στον έθνικ κόσμο που, λίγα χρόνια αργότερα, θα κατακλύσει τα ραδιόφωνα της χώρας.
«Με μουσική που διαλέγει ο θείος Νώντας ειδικά για ‘σας»
…ξεκινούσε ένα επι-μορφωτικό ταξίδι… Εμπειρίκος, Κόντογλου, Εγγονόπουλος συνόδευαν τις μουσικές επιλογές του Πουλικάκου. Γνώσεις και πληροφόρηση αυτές οι προσωπικότητες δεν τις κρατούσαν για προσωπική χρήση, αλλά την μοιράζονταν με τους ακροατές, πολύ απλά γιατί κι οι ίδιοι δεν επιθυμούσαν να απευθύνονται σε ένα αμύητο κοινό ή σε πειθήνια όντα. Τρίτο πρόγραμμα, Κανάλι 15, Flash 96,1 και Rock fm είναι κάποια από τα ραδιόφωνα που έκανε το πέρασμα του ο Θείος Νώντας.
Γιάννης Πετρίδης
Εκείνη την εποχή ένας ακόμα νέος, με μεγάλη αγάπη στη μουσική εισάγει στο ραδιόφωνο ¨άλλους¨ ήχους, διαφορετικούς από εκείνους που επιβάλλει η μόδα. Ο Γιάννης Πετρίδης.
Ο άρχοντας των ερτζιανών – με 40 χρόνια συνεχούς παρουσίας δε μπορείς να τον χαρακτηρίσεις κι αλλιώς- καλλιεργεί και διαμορφώνει τη μουσική συνείδηση του ραδιοφωνικού κοινού. Το 1975 ξεκινά στην Ελληνική ραδιοφωνία με εκπομπή «Ποπ club» ενώ στη συνέχεια τη μετονομάζει «Από τις 4 στις 5», τίτλος, που θα επικρατήσει μέχρι και σήμερα.
Rory Gallagher, Joe Cocker, John Barry και David Byrn, είναι κάποιες από τις μουσικές προσωπικότητες που παρελαύνουν από την εκπομπή του. Ο άνθρωπος με την μεγαλύτερη ιδιωτική συλλογή δίσκων που έχει αλλάξει βελόνες και βελόνες σε πικ- απ, επιλέγεται από τον διορατικό Μάνο Χατζιδάκι να κάνει εκπομπή την ώρα που τα παιδιά επιστρέφουν από το σχολείο τους.
Ο δάσκαλος των fm και μετρ της ανάδειξης παγκόσμιας δισκογραφίας, είναι ο λόγος για να υποτιμήσουν ή να εκθειάσουν συγκροτήματα ή τραγουδιστές οι ακροατές. Η αισθητική του Πετρίδη ήταν και είναι τόσο υψηλή που αν ένα τραγούδι το παίξει ο Γιάννης, τότε είναι σίγουρα επιτυχία. Ο άνθρωπος που «θυσίαζε» και τα τελευταία του χρήματα για ένα δίσκο ή έψαχνε στα στενά της Γλυφάδας τα «περιττά» δισκάκια των άλλων, δεν κουβαλούσε καμιά αξίωση παρά μόνο λατρεία για την μουσική, τα λόγια και τα τραγούδια.
Ο πρώτος από τους παραγωγούς που θα μας συστήσει τους Tuxedomoon, Talking Heads, Joy Division (όπως χαρακτηριστικά διαβάζουμε στο κείμενο του Ντοκιμαντέρ που αφορά την ζωή και την πορεία του Γιάννη Πετρίδη) συνεχίζει μέχρι και σήμερα πιστός σε αυτό που 40 χρόνια πριν επέλεξε κι αυτά συμβαίνουν “Once in a lifetime’’…
Μαλβίνα Κάραλη
Πέρασε από τον ραδιοφωνικό αέρα -που δεν την συγκράτησε και πολύ- με εκπομπές στα ραδιόφωνα: του Αντένα αλλά και του Σκαϊ («Ντάλε- Ντάλε», «Ντιπ για μπιπ»).Η Μαλβίνα -εκτός από την χαρακτηριστική χροιά της φωνής της- γινόταν αντιληπτή από τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα χάριν στο πλούσιο λεξιλόγιο της αλλά και στην ικανότητα που διέθετε ως λεξιπλάστης.
Η ίδια, μπορούσε να πει το πιο καυστικό σχόλιο ή το πιο «ψαγμένο» τσιτάτο που αφορούσε την γκάμα ανθρώπων υψηλού μορφωτικού επιπέδου, απευθυνόμενη στη λαϊκή μάζα. Ατάκες του στυλ: «Η χθεσινή μου άποψη, σημερινή μου ανία» και πολλές άλλες, προϊόν της άκρατης ευφυΐας, της απαράμιλλης συναισθηματικής και ψυχικής ποιότητας της, αποτέλεσαν «σχολή» για πολλές/ους, στον χώρο των media. Την Μαλβίνα δε μπορούσε να την «σηκώσει» τίποτα για πολύ καιρό.
Ούτε η τηλεόραση, ούτε το ραδιόφωνο. Μόνο ο γραπτός λόγος κι η αλήθεια των βιωμάτων της μπορούσαν να την βαστάξουν. Ίσως γιατί αυτό γούσταρε πιο πολύ ή δεν είχε κόστος. Πολιτικό ίσως; Όχι μόνο. Ο ραδιοφωνικός αέρας την «έμπασε» σε αυτόν που την καθιέρωσε και την κατέστησε αναγνωρίσιμη. Στον τηλεοπτικό.
Η ραδιοφωνική Μαλβίνα , αυτή για την οποία λίγοι έχουν μιλήσει, «χωρίζεται σε δύο περιόδους: Η μία κόντρα στην άλλη. Την 1η φορά που έκανε ραδιόφωνο στον Σκαϊ δείχνει το πρόσωπο της διανοούμενης που θέλει να απευθύνεται ,κατ’ επιλογήν, αποκλειστικά σε ένα υποψιασμένο και πολύ μορφωμένο κοινό. Δημιουργεί ένα image στο κοινό, κάτι ανάλογο με αυτό της Francoise Sagan, της Simon de Beauvoir, της Marguerite Yourcenar κάνοντας συνέχεια αναφορές στον Pierre Baudelaire· όπου το ημιμαθές και αμόρφωτο κοινό ξαφνιάζεται και την εγκαταλείπει.»
Η εκπομπή είχε ελάχιστα τηλεφωνήματα, περισσότερα των οποίων είναι υβριστικά. Εκτός απ’ αυτά, δέχεται καθημερινά τηλεφωνήματα του Αλαφούζου, που λεν: «Διώξτε την τρελή»! Γιατί; Η Μαλβίνα προκαλεί τους ακροατές, κάνοντας μνεία στην Μήδεια μέσω της οποίας υμνεί την εκδίκηση και το ερωτικό πάθος. Μεταφέρει αποσπάσματα από τραγικούς ήρωες ή απαγγέλει τα «Άνθη του κακού» του Μπωντλαίρ. Αναφέρεται στον Κωστή Παπαγιώργη. κάνει αναλύσεις πανεπιστημιακού τύπου, βασισμένες στην αγαπημένη της ταινία «Ευδοκία».
Κάποια στιγμή την διώχνουν.
Η Μαλβίνα αποκτά έναν κύκλο φανατικών «φίλων».
Στην αντίπερα όχθη η Μαλβίνα γίνεται λαϊκό είδωλο, απευθύνεται στη μάζα, αποκλειστικά με λαϊκό τραγούδι και σε σύντομο χρονικό διάστημα την αγκαλιάζει όλη η Ελλάδα και όχι μόνο! Η δεύτερη αυτή περίοδος –μία φοβερή συγκυρία- συμπίπτει με την έκδοση του βιβλίου, του Θάνου Αλεξανδρή, «Αυτή η νύχτα μένει».
Η Μαλβίνα, δεν ξέρει ακόμα το ύφος της εκπομπής, θέλει να «εκδικηθεί», να κάνει σουξέ αλλά δεν έχει αποφασίσει. «Επειδή διέθετε το πιο αστραφτερό μυαλό, το πιο δαιμόνιο, ξαφνικά συλλαμβάνει μια ιδέα. Να περάσει το ¨Αυτή η νύχτα μένει¨, στο ραδιόφωνο. Το αντικείμενο προκλητικό, η Μαλβίνα κόντρα διανοούμενη, σε έναν σταθμό που ,υποτίθεται, είναι η «εκκλησία» του έντεχνου. «Να σκεφτείς ότι Πάριος και Μαρινέλλα θεωρούνταν κάτι επιλήψιμο τότε. Εκεί έπαιζαν Χατζιδάκις, Παπαδημητρίου κ.α»
«Η τότε διευθύντρια του Σκαϊ, δίνει διαταγή να γίνουν οι λίστες με την μουσική που θα έπαιζαν στην εκπομπή. Τραγούδια και μουσικές όπως: ο Μεγάλος Ερωτικός, Αλίκη Καγιαλόγλου. Το πιο λαϊκό ήταν Γαλάνη!
Μου λέει: «Πέταξε τα όλα αυτά και πήγαινε βρες άλλα.» Πηγαίνω ζητάω: Φλωρινιώτη, Στανίση, Σακελλαρίου, Καφάση, Αγγελόπουλο… Την αφρόκρεμα της λαϊκής μουσικής! Κι ενώ όλη η ηγεσία περιμένει να ακούσει την έναρξη, ακούν την Μαλβίνα που λέει: Και τώρα, κυρίες και κύριοι, κονσομασιόν ο Θάνος Αλεξανδρής κάνει εδώ· στο Κοσμικό κέντρο Λούσι Τρικάλων»
Η Κάραλη…περνά όλες τις ορολογίες, τα πιπεράτα και τα πικάντικα του βιβλίου του Αλεξανδρή στην εκπομπή. «Κάνει αναφορές σε γνωστά νυχτερινά κέντρα. Στο ¨Φάληρο¨ στη Λάρισα, στο κέντρο ¨Η αλεπού¨ στα Τρίκαλα, στο ¨L’amore¨στην Κομοτηνή, στο ¨Ζetaim¨ στην Ξάνθη. Απευθυνόταν σε μονάδες στρατιωτικές κάνοντας τους συνέχεια αφιερώματα. Στην τάδε μεραρχία αφιερώνω το τάδε τραγούδι.»
Το κοινό αυξάνεται και όλο αυτό εξαπλώνεται. Απευθύνεται στη γκέι κοινότητα και σε χώρους αντίστοιχους. Ο ένας το λέει στον άλλον. «Υπήρχαν μαγαζιά που διέκοπταν το πρόγραμμα τους κι έβαζαν την εκπομπή της Μαλβίνας. Κάθε βράδυ παίζαμε μία επιθεώρηση. Παίρναμε τραγούδια π.χ του Τσιτσάνη και αλλάζαμε τα λόγια σατιρίζοντας την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Είχε καψούρα και χαιρετούρα. Τηλεφώνησε κάποια στιγμή μία μάνα και λέει: «Φεύγει το παιδί μου φαντάρος στην Κω και θέλω ένα τραγούδι».
Η Μαλβίνα απαντά: «Αφιερώνω το ¨Ντύσου πρόχειρα… Και βγάλε το κραγιόν σου¨» για το γιο που φεύγει φαντάρος.
Η επιτυχία των εκπομπών οδήγησε τη Μαλβίνα και τον Θάνο σε μία non stop εκπομπή. Δηλαδή επτά ημέρες την εβδομάδα! Η σαρωτική αυτή προσωπικότητα «αναστάτωσε» όλο το σύμπαν παραμένοντας η ίδια ακλόνητη και αγέρωχη. Μη μου πείτε ότι δεν ήταν τομή η παρουσία της και στο ραδιόφωνο!
Κάπως έτσι θα κλείσω αυτό το θέμα με μία ευχή. Κατάργηση λίστας, έξυπνους παραγωγούς και επιλεκτικό κοινό.
*Θερμές ευχαριστίες στον Θάνο Αλεξανδρή για την πολύτιμη βοήθεια του σχετικά με την ραδιοφωνική Μαλβίνα Κάραλη.
