Η πορεία του Πολυτεχνείου το 1980

Γεγονότα που δεν ήξερα, ούτε είχα διδαχθεί ή ακούσει (θέλω να ελπίζω λόγω ηλικίας κι όχι αθέλητης αδιαφορίας) εμφανίστηκαν μπροστά μου, με αφορμή την επερχόμενη επέτειο του Πολυτεχνείου.

Κάπως έτσι, διάβασα για την πορεία του Πολυτεχνείου το 1980. Μια πορεία με τραγικό απολογισμό, που μέτρησε και δύο θύματα: τη Σταματίνα Κανελλοπούλου και τον Ιάκωβο Κουμή, που πέθαναν από βίαια χτυπήματα από γκλομπ και για τους οποίους δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη.

Υπήρξαν και υπάρχουν ακόμη θύματα αστυνομικής βίας.

Αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν η τότε κυβερνητική αντιμετώπιση.

Εστιάζοντας σε δηλώσεις και παρουσιάσεις από τα Μ.Μ.Ε. συνειδητοποίησα κάτι. Ότι όλη αυτή η τάση αποποίησης ευθυνών, οδηγεί σε αναπαραγωγή όμοιων δηλώσεων στην ουσία, έστω κι αν αλλάζουν οι λέξεις.

Ζούμε κι εμείς τη μέρα της Μαρμότας; Ή μήπως η εποχή μας είναι εξίσου πολιτικά και κοινωνικά ταραγμένη όπως τότε;

Παρουσιάζουμε λοιπόν όλο το παρασκήνιο εκείνης της πορείας.

Με σκοπό να μην ξεχαστούν οι νεκροί. Με την ελπίδα να μην υπάρξουν άλλα παρόμοια σκηνικά.

Ιστορικό Πλαίσιο

Πολιτικός και Κοινωνικός Αναβρασμός

Το 1980 ήταν μια σημαντική χρονιά για τις εξελίξεις στην Ελλάδα.

Στις εκλογές που έγιναν στους κόλπους της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της ΝΔ για την ανάδειξη νέου αρχηγού της παράταξης, ο Γεώργιος Ράλλης επικράτησε του Ευάγγελου Αβέρωφ με 88 ψήφους έναντι 84. Η αλλαγή ηγεσίας οφειλόταν τόσο στη μεταπήδηση του Κ. Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας, όσο και στη γενικευμένη κόπωση και αγανάκτηση του κόσμου (που οφειλόταν και στα σοβαρά οικονομικά προβλήματα, που είχε δημιουργήσει η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση, το καλοκαίρι του 1979).

Το φθινόπωρο του 1980, η κυβέρνηση Ράλλη είχε θέσει ως πρώτη προτεραιότητα την άρση όλων των εκκρεμοτήτων στις σχέσεις της Ελλάδας με το «δυτικό κόσμο»: έτσι, στις 21 Οκτωβρίου 1980 η Ελλάδα έγινε ξανά δεκτή στη στρατιωτική δομή του ΝΑΤΟ, ενώ η κυβέρνηση είχε ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για την ανανέωση των συμφωνιών παραμονής των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα.

Η αντίδραση του λαού ήταν έντονη, καθώς ο αντιαμερικανισμός ήταν διάχυτος: οι μνήμες από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και του ρόλου που έπαιξε η Αμερική στην ελληνική στρατιωτική Χούντα ήταν ακόμη νωπές, αφού είχαν περάσει μόλις 6 χρόνια.

Επιπλέον, η κοινωνική αλλαγή είχε ήδη αρχίσει να συμβαίνει: τίποτα δεν ήταν ίδιο όπως πριν, ιδιαιτέρως στον φοιτητικό κόσμο, αλλά και στη νεολαία ευρύτερα. Υπήρχε ένα διάχυτο κλίμα αμφισβήτησης απέναντι σε καθετί παραδοσιακό και καθιερωμένο.

Πολυτεχνείο 1980

Όταν η ήρθε η στιγμή, για την επετειακή πορεία του Πολυτεχνείου, λόγω της φιλοαμερικανικής πολιτικής του Ράλλη, η κυβέρνηση αποφάσισε να απαγορεύσει να κινηθεί η πορεία προς την αμερικανική πρεσβεία. Έτσι, με συνοπτικές διαδικασίες η κυβέρνηση θέτει ως όριο την πλατεία Συντάγματος: οι διαδηλωτές μπορούσαν να φτάσουν μόνο ως το Σύνταγμα και εκεί να διαλυθούν.

Η στάση της αντιπολίτευσης απέναντι σε αυτήν την κυβερνητική απόφαση παρέμεινε υποτονική. ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ γρήγορα συμβιβάστηκαν με την απαγόρευση. Αυτό όμως δεν ίσχυσε και για τις υπόλοιπες παρατάξεις, ούτε και για ανεξάρτητες πολιτικές ομάδες.

Η πορεία και τα επεισόδια

Η πορεία έληξε στις 18.00 με την αστυνομία να σταματάει τον κόσμο στην πλατεία Συνταγμάτος. Τότε, ένα μεγάλο μπλοκ προσπάθησε να προχωρήσει προς τη Βασιλίσσης Σοφίας, ώστε να φτάσει στην Αμερικανική Πρεσβεία.

Κι έτσι ξεκίνησε η άγρια καταστολή: χρήση όχι μόνο γκλομπ αλλά – για πρώτη φορά μετά τη Χούντα – και πυροβόλων όπλων, ενώ η αστυνομία επιστράτευσε μέχρι και τις «αύρες», τα ειδικά τεθωρακισμένα οχήματά της για την απώθηση των διαδηλωτών.

Τα ΜΑΤ ξέφυγαν από κάθε έλεγχο και επιτέθηκαν όχι μόνο στους διαδηλωτές που αψήφησαν την κυβερνητική απαγόρευση, αλλά και κατά αυτών που ειρηνικά διαδήλωναν προς την πλατεία Συντάγματος.

Οι κυβερνητικές εντολές προς την αστυνομία ήταν σαφείς: ‘’Να τους διαλύσετε’’. Ξεκίνησαν σφοδρές συγκρούσεις ανάμεσα σε ΜΑΤ και διαδηλωτές, και κάποιοι, αναμεσά τους και αστυνομικοί, τραυματίστηκαν.

Τα επεισόδια χαρακτηρίστηκαν από σύσσωμο τον πολιτικό κόσμο ως τα πιο αιματηρά μετά τα Ιουλιανά και διήρκεσαν μέχρι τις 4 τα χαράματα, με τον κόσμο να φεύγει προς Ομόνοια και Πατησίων.

Ο απολογισμός έδειξε ότι οι τραυματίες έφτασαν συνολικά τους 150.

Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Βασίλη Αναγνωστάκη, τραυματία από σφαίρα, για την ημέρα εκείνη:

«Βρισκόμουν στην είσοδο του Πολυτεχνείου που βρίσκεται στην οδό Στουρνάρη μαζί με άλλους διαδηλωτές. Στο απέναντι πεζοδρόμιο βρισκόταν δυνάμεις της Αστυνομίας. Τη στιγμή που προσπάθησα να μπω τρέχοντας στο προαύλιο του ΕΜΠ γύρισα το κεφάλι μου και είδα τον επικεφαλής αξιωματικό να με σημαδεύει με το πιστόλι . Μέσα σε κλάσματα του δευτερόλεπτου ένιωσα τη σφαίρα να με χτυπάει στο δεξί γλουτό. Έπεσα κάτω , με πήραν στο κτίριο της Αρχιτεκτονικής και μετά με πήγαν στο νοσοκομείο».

Το αποκορύφωμα όλων ήταν η δολοφονία των Ιάκωβου Κουμή και της Σταματίνας Κανελλοπούλου.

Ιάκωβος Κουμής & Σταματίνα Κανελλοπούλου: τα θύματα

Μπροστά στο ζαχαροπλαστείο ‘’Φλόκα’’, τραυματίστηκε θανάσιμα από χτυπήματα γκλομπ η 21χρόνη εργάτρια από το Περιστέρι, Σταματίνα Κανελλοπούλου

Συγκεκριμένα, μια ομάδα αστυνομικών την ξυλοκόπησε και τη χτύπησε στο κεφάλι και στο σώμα. Μεταφέρθηκε αναίσθητη στο «Ιπποκράτειο» όπου άφησε την τελευταία της πνοή, προτού οι γιατροί καταφέρουν να της προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες. Το πόρισμα του ιατροδικαστή: 18 χτυπήματα στο κρανίο, πολλαπλά κατάγματα και βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση.

Κηδεύτηκε την επόμενη μέρα και χιλιάδες κόσμου παρευρέθηκαν στην κηδεία.

Ο Κύπριος φοιτητής Ιάκωβος Κουμής, στην Πλατεία Συντάγματος, έπεσε θύμα άγριας επίθεσης των ΜΑΤ, η οποία τον άφησε βαριά τραυματισμένο.

Μάλιστα, σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, ο Κουμής δεν είχε καν συμμετοχή στα επεισόδια, καθώς πορεύτηκε με τον κύριο όγκο της πορείας του Πολυτεχνείου -συμμετέχοντας σε μια μετριοπαθή πολιτική ομάδα για το Κυπριακό- που διαλύθηκε στο Σύνταγμα και βρισκόταν σε ένα καφενείο παρακείμενο στην Πλατεία.

Ο Κουμής μεταφέρθηκε στο Λαϊκό Νοσοκομείο. Το πόρισμα ήταν “αποκόλληση τμήματος του εγκεφάλου” από ισχυρό χτύπημα με γκλομπ, που δέχτηκε πισώπλατα και επέφερε το θάνατό του, μία εβδομάδα μετά.

Την Παρασκευή, 28 Νοεμβρίου, κηδεύτηκε στην Κύπρο και αμέσως μετά πραγματοποιήθηκε πορεία διαμαρτυρίας προς την Ελληνική Πρεσβεία της Λευκωσίας.

Η σορός του 24χρονου φοιτητή, που καταγόταν από την Αμμόχωστο και έζησε στην εφηβεία του το ξεριζωμό με το πραξικόπημα κατά του Μακάριου και τον Αττίλα Ι και ΙΙ, μεταφέρθηκε στην πατρίδα του. Η κηδεία του είχε μαζική λαϊκή συμμετοχή και φορτισμένη ατμόσφαιρα, αλλά καμία επίσημη παρουσία αντιπροσώπου της ελληνικής και της κυπριακής κυβέρνησης ή της ελληνικής πρεσβείας!

Η ελληνική κυβέρνηση εξάλλου φρόντισε να καλύψει πολιτικά τους δολοφόνους του Κουμή και της Κανελλοπούλου. Παρά τις μηνύσεις των οικογενειών που ζητούσαν επιτακτικά να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι, η ΕΔΕ που διατάχτηκε δεν οδήγησε σε κανένα αποτέλεσμα κι όσοι τους αποδόθηκαν κατηγορίες, απαλλάχθηκαν οριστικά μερικά χρόνια αργότερα.

Οι Δηλώσεις

«Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σπάθην κρατεί»

Ο πολιτικός κόσμος αποφάσισε να ρίξει την ευθύνη για τα επεισόδια … στους διαδηλωτές.

Στις 10 το βράδυ της ημέρας των επεισοδίων ο Ανδρέας Παπανδρέου δηλώνει ότι «μικρές ομάδες ανεύθυνων στοιχείων και προβοκατόρων άγνωστης και ύποπτης προέλευσης δημιούργησαν θλιβερά έκτροπα, με προφανή σκοπό να αμαυρώσουν και να δυσφημήσουν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο του Πολυτεχνείου».

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση περιορίστηκε να εκφράσει την οργή της για τις «οργανωμένες ομάδες αναρχικών και εξτρεμιστικών στοιχείων» που «αμαύρωσαν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο και προκάλεσαν βάναυσα τα δημοκρατικά και ειρηνικά αισθήματα του συνόλου του ελληνικού λαού». Σε ό,τι αφορά το θάνατο της Κανελλοπούλου, η κυβέρνηση περιορίσθηκε να δηλώσει ότι «για τις συνθήκες υπό τις οποίες σημειώθηκε ο θάνατος νεαρής εργάτριας διετάχθησαν διοικητικές ανακρίσεις».

Στη συζήτηση που έγινε στη Βουλή μία εβδομάδα αργότερα ο πρωθυπουργός, κ.Ράλλης, έκανε την εξής δήλωση που έμεινε στην ιστορία:

«Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σπάθην κρατεί στα χέρια του για να αμυνθεί εναντίον των δαιμόνων. Δεν κρατεί άνθη».

«Θα ήταν σε θέση, πραγματικά, η Αστυνομία στο σημείο της σύγκρουσης να προχωρήσει με ελιγμό τέτοιο, ώστε να αποκοπεί, το επαναλαμβάνω, το σώμα των 2.000 εξτρεμιστών και εκεί να τους αντιμετωπίσει», δήλωσε από την πλευρά του και ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Είναι χαρακτηριστικό πως αντέδρασαν έντονα ακόμα και μετριοπαθείς αστοί πολιτικοί, όπως ο Ζίγδης, που παρομοίασε τα ΜΑΤ με σώμα των Ες-Ες, χειρότερο από την ΕΣΑ της χούντας και από τους Ιταλούς φασίστες κατακτητές. Η απάντηση του Ράλλη στη Βουλή ήταν μια βιβλική αναφορά στη ρομφαία του Αρχάγγελου Μιχαήλ, που αμύνεται από τους δαίμονες με σπάθη κι όχι με άνθη…

Ενώ ο Γιάννης Ζίγδης: “Η βασική αιτία του κακού είναι ότι η κυβέρνηση διατηρεί ένα Σώμα που αποτελεί ντροπή, τα ΜΑΤ. Δεν είναι αστυνομία αυτό, αυτό είναι Σώμα ΕΣ-ΕΣ, είναι χειρότερο από την ΕΣΑ, τα μέλη του είναι κακούργοι, όχι ότι οι άνθρωποι γεννήθηκαν κακούργοι, αλλά εκπαιδεύονται για να γίνουν κακούργοι. Τους είδα στη Ρόδο, όπου επετέθηκαν εναντίον ενός λαού που έκανε μια ειρηνική παρέλαση. Επετέθηκαν με τέτοια λύσσα, που δεν έχω δεί ούτε στους Ιταλούς φασίστες, όταν ήμουν παιδί στη Ρόδο (…) Ας έχουμε μια ειδική συνεδρίαση για το αν μπορεί μια Δημοκρατία να διατηρεί κρατικά όργανα , τύπου ΜΑΤ. Αυτά είναι μόνο για τους ‘Χίτλερ’, μόνο για τους ‘Μουσολίνι’. Είναι αδιανόητο να υπάρχουν σε μια δημοκρατική Πολιτεία”.

Όσο για τις «διοικητικές ανακρίσεις» για το θάνατο των δύο διαδηλωτών καμία απάντηση δε δόθηκε, κανένας ένοχος δεν τιμωρήθηκε. Τα ονόματά τους κοντεύουν να ξεχαστούν στις μέρες μας, τοποθετούμενα στον τραγικό κατάλογο των νεκρών για τους οποίους δεν αποδόθηκε ποτέ δικαιοσύνη.

Η δίκη, που έγινε 7 χρόνια αργότερα, αθώωσε όλους τους κατηγορούμενους αστυνομικούς.

Για το ελληνικό κράτος, η δολοφονία του Κουμή και της Κανελλοπούλου δεν είχε κανέναν υπαίτιο και κανέναν ένοχο.

Όπως και πολλές άλλες δολοφονίες.

Μέχρι προχθές, στα επεισόδια στην ΑΣΟΕ βγήκαν βίντεο με επιθέσεις από τα ΜΑΤ στους διαδηλωτές.

Αυτός ο κόσμος, θα αλλάξει ποτέ;

Πηγές: