Δεν είναι Κήπος! Είναι ένα ζωντανό "μουσείο"

Μπορεί ο νέος Κήπος του Αρχαιολογικού Μουσείου στην οδό Πατησίων να συντηρεί και να ζωντανεύει πολλούς ελληνικούς αρχαιολογικούς μύθους, ωστόσο υπάρχει ένας Μύθος, καθολικός και παγκόσμιος, που διαψεύδεται στην προκειμένη περίπτωση ολοκληρωτικά: Ότι τα μουσεία είναι θεματοφύλακες του χθες, φύλακες – άγγελοι της Ιστορίας, “μαυσωλεία” και ένδοξα κοιμητήρια έργων τέχνης και αντικειμένων της καθημερινότητας μιας ένδοξης εποχής που έσβησε για πάντα.

Σπάζοντας αυτό το στερεότυπο, ο Κήπος του ΕΑΜ, αποτελεί ένα δεύτερο, ζωντανό, καλαίσθητο, χρήσιμο όσο και πρωτότυπο μουσείο Φυτολογίας και Βοτανολογίας – σε πλήρη αρμονία με το Αρχαιολογικό Μουσείο – που χρειάζεται μόνο νερό και αγάπη για να συνεχίζει να ζει. Δεν έρχεται να κλέψει λίγη από τη δόξα του μοναδικού Μουσείου στο οποίο εισάγει χωροταξικά τον επισκέπτη.

Έρχεται να δώσει νέα πνοή στον προαύλιο χώρο του ιστορικού κτιρίου με τις πλέον λαμπρές συλλογές του κόσμου, εκεί που συναντιούνται οι μεγαλύτεροι Πολιτισμοί της Αρχαιότητας που άνθισαν στον ελληνικό χώρο από την προϊστορική εποχή έως το τέλος της ρωμαϊκής περιόδου.

Καλωσορίζει με τη ζωντάνια του, ελκύει και μαγνητίζει τον επισκέπτη ο οποίος γίνεται μάρτυρας μιας πανδαισίας φυτολογικών συλλογών προτού ανέβει τα σκαλιά προς το μοναδικής αρχιτεκτονικής κτίριο που χτίστηκε το 1829 για να στεγάσει έργα μοναδικού κάλλους όπως η Αφροδίτη και ο Πάνας, η Μάσκα του Αγαμέμνονα, η τοιχογραφία της Άνοιξης ή ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων.

Τα “αποκαλυπτήρια”

Την περασμένη Δευτέρα 20 Ιουλίου, με το που έδωσε το φως της ημέρας τη θέση του στο σούρουπο και μετά στο σκοτάδι, τα φώτα του Κήπου άναψαν για να “λούσουν” και να αποκαλύψουν δεκάδες δένδρα, θάμνους και βότανα, που φυτεύτηκαν νυχθημερόν τον τελευταίο μήνα χάρις στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των “επίμονων κηπουρών” της Ecoscapes υπό το άγρυπνο βλέμμα του “αρχιτέκτονα” του Κήπου, δρα Αντώνη Σκορδίλη ο οποίος σχεδίασε το έργο, τοποθετώντας ως “κορωνίδα” στο φυτολογικό χάρτη μια ελιά με ιστορία 13 αιώνων στις ρίζες της.

Την τιμητική της στη βραδιά είχε η εταιρεία Japan Tobacco International, που υποστήριξε χορηγικά το έργο, ενώ στην τελετή των εγκαινίων παραβρέθηκαν η Υπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη, ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Κώστας Μπακογιάννης, καθώς και εκπρόσωποι του Μουσείου.

Respect!

Η πρωτοβουλία της JTI συνιστά έναν ακόμη σημαντικό σταθμό της χορηγικής της διαδρομής, συμβατό με το μότο της εταιρείας “Ο Σεβασμός είναι Πολιτισμός”. Ένα μήνυμα που συμπυκνώνει το πνεύμα μιας ολιστικής προσέγγισης στήριξης του Πολιτισμού, κάτω από την οποία αναπτύσσονται διάφορες δράσεις της εταιρείας.

Η συνεργασία της JTI με το εμβληματικό μουσείο ξεκίνησε το 2016, όταν η εταιρεία υποστήριξε την ανάπλαση στο αίθριο και έχει αναλάβει έκτοτε την τακτική συντήρησή του. Σήμερα, η JTI, προκειμένου να εξασφαλίσει τη συνέχεια και τη διατήρηση του εξωτερικού Κήπου του Μουσείου σε άριστη κατάσταση, ανέλαβε και την ευθύνη της συντήρησής του, αρχικά για μια τριετία.

Η ιστορία και η νέα βιωματική εμπειρία

Ο εξωτερικός κήπος του Μουσείου διαμορφώθηκε μεταξύ 1895 και 1909, ενώ δεν είναι γνωστό ποιος τον σχεδίασε. Ο σχεδιασμός του ακολουθεί τις ίδιες αρχές με τον Κήπο του Ζάππειου Μεγάρου, ο οποίος διαμορφώθηκε την ίδια περίοδο. Η χάραξή του παραπέμπει στην οργάνωση των αντίστοιχων γαλλικών κήπων.

Η φυσιογνωμία του Κήπου, παρότι έχει υποστεί διάφορες επεμβάσεις τόσο ως προς τις φυτεύσεις, όσο και το σχεδιασμό, παρέμενε ο ίδιος στις ημέρες μας, χωρίς σημαντικές αλλαγές, ενώ παρά τις επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων “Αθήνα 2004”, παρέμενε εμφανώς υποβαθμισμένος.

Η αναμόρφωση του εξωτερικού κήπου του Μουσείου, συνολικής έκτασης περίπου 10.000 τ.μ., θα αναβαθμίσει και αναδείξει περαιτέρω τόσο το εμβληματικό Μουσείο όσο και τη γύρω περιοχή. Ο Κήπος του Ε.Α.Μ. δεν αποτελεί μόνο έναν μοναδικό χώρο πρασίνου στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και έναν πολύ σημαντικό δημόσιο χώρο της πόλης, η ανάπλαση του οποίου θα χαρίσει μια όαση δροσιάς και αισθητικής απόλαυσης στους κατοίκους και τους επισκέπτες του κέντρου της Αθήνας.

Στην αναμόρφωση του εξωτερικού κήπου πρωταγωνιστεί η πλούσια και μοναδική χλωρίδα του τόπου, η οποία παραμένει αναλλοίωτη στο χρόνο, με δένδρα και αυτοφυείς θάμνους, διαμορφώνοντας μικρούς βοτανικούς περιπάτους, με σεβασμό στην ιστορική, πολιτισμική και αστική ταυτότητα του μεγαλύτερου και σημαντικότερου Μουσείου της χώρας.

Η επιλογή του φυτικού υλικού έγινε με τρόπο ώστε τα φυτικά είδη να προέρχονται από το Αττικό Τοπίο για τη διασφάλιση μιας ολοκληρωμένης φυτοτεχνικής διαμόρφωσης.

Οι επισκέπτες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους για τη σχέση φυσικού περιβάλλοντος και Μύθου και να αποκομίσουν μια βιωματική εμπειρία της αρχαιότητας και του πολιτισμικού τοπίου. Οι βοτανικές συλλογές στους θεματικούς κήπους συνοδεύονται από επεξηγηματικές σημάνσεις και εποπτικό υλικό για τη σύνδεση της ελληνικής χλωρίδας με την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία.

Σε όλες τις επιφάνειες φύτευσης εγκαταστάθηκαν νέο σύστημα αυτόματης άρδευσης και νέος σύγχρονος αντιβανδαλιστικός φωτισμός. Ο σχεδιασμός των φυτεύσεων βασίστηκε σε γενικά κριτήρια – αρχές, που εξυπηρετούν τόσο τις αισθητικές, όσο και τις λειτουργικές απαιτήσεις του χώρου:

Σχεδιασμός που βασίζεται και αναδεικνύει την ταυτότητα του χώρου (ιστορική, πολιτισμική, αισθητική).
Αναβάθμιση του αισθητικού (οπτικός εμπλουτισμός με τα χρώματα, τις υφές και τις κινήσεις των φυτικών ειδών), λειτουργικού (καθοδήγηση πορείας, οργάνωση χρήσεων, αποτροπή βανδαλισμών), περιβαλλοντικού χαρακτήρα (βελτίωση μικροκλιματικών συνθηκών μέσω των φυτευτικών παρεμβάσεων) και ανάδειξη του ιστορικού χαρακτήρα της περιοχής επέμβασης.
Ολιστική σχεδιαστική αντίληψη, καθώς η περιοχή του έργου αντιμετωπίζεται ως ενιαίος χώρος, με το πράσινο να λειτουργεί ως μέσο ενοποίησης.
Αρμονική συσχέτιση του περιβάλλοντος χώρου με το κτίριο του Μουσείου, βάσει της ορθής διαχείρισης της κλίμακας του χώρου και της κατάλληλης χωροθέτησης του φυτικού υλικού ώστε να διευκολύνει δραστηριότητες, χωρίς να εμποδίζει οπτικές φυγές και πεδίο ορατότητας. Οι επεμβάσεις έχουν ως στόχο να μην εμποδίζουν τη θέα προς το κτίριο, αλλά να το πλαισιώνουν με συμπληρωματικό και διακριτικό τρόπο. Τέλος, με τη διατήρηση των υφιστάμενων χαράξεων, τονίζεται η συμμετρία και η σχέση με το κτίριο του Μουσείου.
Ορθή επιλογή και συνδυασμός αυτοφυών δένδρων και θάμνων της ελληνικής χλωρίδας, βάσει του μεγέθους, του είδους, της αναλογίας αειθαλών – φυλλοβόλων, των αποχρώσεων πρασίνου, της εποχής ανθοφορίας, των απαιτήσεων σε νερό και φως.
Αειφόρος ανάπτυξη των φυτοτεχνικών επεμβάσεων, με σκοπό τις μειωμένες απαιτήσεις άρδευσης και συντήρησης.

Τα φυτά

Βοτανικές συλλογές που συνοδεύονται από επεξηγηματικές σημάνσεις και εποπτικό υλικό για τη σύνδεση της ελληνικής χλωρίδας με την αρχαία ελληνική γραμματεία. Από δένδρα φυτεύτηκαν κυπαρίσσια, ελιές, νεραντζιές, αμυγδαλιές, γκόρτσια, κυδώνια, λωτοί, πυνηνοκάρπα, ροδιές, τάξοι, ιτιές κλαίουσες και μυρτιές, ενώ για την παρασκευή του χλοοτάπητα, χρησιμοποιήθηκε αγριάδα και για την εγκατάσταση εδαφοκαλυπτικών, γκαζάνια.

Η επιστήμη πίσω από τον Κήπο και το αντιβανδαλιστικό σύστημα

«Στην παρέμβαση διατηρήθηκαν οι υφιστάμενες χαράξεις και τα σκληρά υλικά, συντηρήθηκε το υφιστάμενο πράσινο, εμπλουτίστηκε το έδαφος με οργανικό κομπόστ, φυτεύτηκαν νέα φυτά, εγκαταστάθηκε νέο αυτόματο σύστημα άρδευσης καθώς και νέος σύγχρονος αντιβανδαλιστικός φωτισμός» αναφέρει ο κ. Αντώνης Σκορδίλης βιολόγος, δόκτωρ Βοτανικής και Διευθυντής της εταιρείας Ecoscapes ο οποίος δίνει περισσότερες λεπτομέρειες στο “Η Πόλη Ζει”:

Ο σχεδιασμός του χώρου οργανώθηκε σε τρεις επιμέρους περιοχές επέμβασης:

Στην κεντρική περιοχή, όπου εγκαταστάθηκε νέος χλοοτάπητας, διαμορφώθηκε λόφος στη μεγάλη νότια ροτόντα όπου φυτεύτηκε ελιά 1.200 ετών και μια συστάδα ευθυτενών κυπαρισσιών πλαισιωμένων από μεγάλους, διαμορφωμένους μεσογειακούς θάμνους που ακολουθούν ελικοειδώς το ανάγλυφο του λόφου, με μοτίβο που βασίζεται στη χρυσή τομή.
Φυτεύτηκε πλούσιος υπoόροφος από αγγελικές στο παρτέρι με τη δενδροστοιχία νεραντζιών εκατέρωθεν της κλίμακας της εισόδου του Μουσείου.

Στα ενδιάμεσα τοξοειδή παρτέρια, δημιουργήθηκε ο «βοτανικός περίπατος»:

Σε φυτικές «προθήκες», εγκαταστάθηκαν έξι διαφορετικοί τύποι οικότοπων που φιλοξενούν τις βοτανικές συλλογές με ανθοφόρα φυτά που λειτουργούν ως υπαίθριο «ζωντανό μουσείο», καθώς συνδέονται με την ελληνική μυθολογία. 100 διαφορετικά φυτικά taxa δημιουργούν δυναμικές συνθέσεις με συνεχές αισθητικό ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια του χρόνου και έχουν σημανθεί με βοτανικές πινακίδες.
Εμπλουτίστηκε η υφιστάμενη δενδρώδης βλάστηση με τη φύτευση παραδοσιακών καρποφόρων δένδρων και αυτοφυών θάμνων του Αττικού τοπίου. Η φύτευση ανάλογων φυτών αποτελεί πρωτοτυπία φυτοτεχνικών παρεμβάσεων στον αστικό ιστό και έγινε με στόχο να ξυπνήσει μνήμες της μοναδικής ελληνικής υπαίθρου, όπου οι αρχέγονες καλλιέργειες σε αρμονία με τη φύση αποτελούν πλέον φυσικά οικοσυστήματα, πολύ κοντά στο ιδεώδες «Αρκαδικό τοπίο» που υμνήθηκε από τους ξένους περιηγητές.