Η άλωση ενός κοτετσιού ή η ανάγνωση εφημερίδας στο φυλάκιο, ένας υπαίθριος αγώνας ελληνορωμαϊκής πάλης ή το κανάκεμα ενός κουταβιού, σίγουρα αποτελούν ανορθόδοξες σκηνές που επιδιώκει να αποτυπώσει ένας φωτογράφος, ως αναμνήσεις του πιο δραματικού πολέμου για τον ελληνισμό του 20ού αιώνα. Μια πραγματική και αληθινή ζωή δεκαετίας που ελάχιστα βιβλία ιστορίας και αρχεία καταγράφουν και σώζουν.
Κι όμως, το προσωπικό αρχείο ενός Έλληνα της Πόλης, του Κώστα Βαλλή, περιλαμβάνει 17 παλιοκαιρισμένες καρτ ποστάλ, ως οικογενειακό κειμήλιο, που αγοράστηκαν κάποτε σ’ ένα παλαιοπωλείο της Κωνσταντινούπολης από τον παππού του, με αυτά τα στιγμιότυπα. Στη δεκαετία του ’70 ένας φραγκολεβαντίνος της Πόλης, κάνοντας βόλτα στα παλαιοπωλεία κοντά στο Ταξίμ, αγόρασε αυτές τις καρτ ποστάλ. Έχοντας παντρευτεί Ελληνίδα της Κωνσταντινούπολης, με καταγωγή από την Καππαδοκία, έβλεπε σ’ αυτές τις εικόνες το μαρτυρικό παρελθόν της οικογένειάς της. Λίγο πριν στρατευτεί ο εγγονός του στο ελληνικό σώμα, του της έδωσε, θέλοντας να νοηματοδοτήσει τη θητεία του με έναν τρόπο.
Η έκθεση φωτογραφίας «Το Πέρασμα», σε έρευνα και επιμέλεια της Νικολέττας Διαμαντάκου και θεματική συμμετοχή της Ελισάβετ Μπαράκου, στα πλαίσια του φεστιβάλ «Το μικρό Παρίσι των Αθηνών», περιλαμβάνει δύο τοίχους που σημειολογικά ενώνουν τις δύο άκρες του Αιγαίου, πριν και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.
Ο φωτογραφικός φακός κάθε άλλο παρά αποτυπώνει χάρτες και νίκες, ιδανικά και μεγαλοϊδεατισμό. Συλλαμβάνει τη ζωή των Ελλήνων ηρώων, που πολέμησαν στο μικρασιατικό μέτωπο, αποδομώντας την με την πιο τρυφερή και ανθρώπινη ματιά. Στρατιώτες κάθε ηλικίας, με πολυμορφικές καταβολές και ανάγκες απ’ όλη την Ελλάδα του τότε, συναντήθηκαν στην ίδια μεραρχία, ενδύθηκαν το χακί για να συγκροτήσουν ένα ενιαίο σώμα στρατού με κοινό στόχο.
Στον απέναντι τοίχο της έκθεσης, στα χρόνια που ακολούθησαν την καταστροφή και τον ξεριζωμό, αποτυπώνονται άνθρωποι στη μετάβασή τους. Γυναίκες με ρούχα χιλιομπαλωμένα και τα λεχούδια αγκαλιά, δεκάδες προσφυγόπουλα κουρεμένα με την ψιλή να γεμίζουν ασφυκτικά το σχολείο του χωριού, ζωή στημένη σε παράγκες, σε κάμπους μακρινούς και ορεινά χωριά ανά την Ελλάδα.
Το φωτογραφικό αρχείο, το οποίο είναι ευγενική παραχώρηση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, μας ταξιδεύει στην μετέπειτα Ελλάδα. Μια Ελλάδα που παραιτήθηκε από το όνειρο των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών με αιματηρό κόστος, σαν μια σαδιστική επανάληψη του Τρωικού πολέμου και της κόστισε άλλα δέκα χρόνια για να ορθοποδήσει.
Ο επισκέπτης της έκθεσης θα έχει την ευκαιρία να δει την ιστορία της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής αποτυπωμένη όχι σαν το όραμα της Μεγάλης Ιδέας που έμεινε ανολοκλήρωτο, σαν άλλο υφαντό της πιστής Πηνελόπης στη μακρινή Ιθάκη, αλλά ως την πραγματικότητα των ανθρώπων που υπηρέτησαν αυτή την ιδέα, εκούσια ή ακούσια.
Η φωτογραφική έκθεση «Το Πέρασμα» θα διαρκέσει από τις 2 έως και τις 9 Οκτωβρίου, στον πολυχώρο Match Point, Αινιάνος 1 (πεζόδρομος ΓΣΕΕ, στάση μετρό Βικτώρια), στα πλαίσια της διοργάνωσης του φεστιβάλ «το μικρό Παρίσι των Αθηνών». Ώρες λειτουργίας: 11.00 έως 13.00 και 17.00 έως 21.00.
Το μικρό Παρίσι των Αθηνών, από το 2013, μπολιάζει τους δρόμους πέριξ του Μεταξουργείου με πολιτισμό. «Το 1922: πυλώνας στο σήμερα» είναι το φετινό του θέμα και μέσα από ποικίλες δράσεις, μουσική θέατρο, διαλέξεις, εικαστικές εκθέσεις και δράσεις δρόμου, επιδιώκει να αποδώσει το πολιτιστικό αποτύπωμα της Σμύρνης στην Ελλάδα του σήμερα.
