Όλα ξεκίνησαν από μια ερώτηση του Πάνου Τσιροζίδη, πριν ενάμιση χρόνο: μπορούμε να κάνουμε μια σειρά ντοκιμαντέρ για τη Μικρασιατική Κληρονομιά;
Η αντίδρασή μου ήταν ακαριαία. Άρχισα να του απαριθμώ όσα βρίσκονται κυριολεκτικά γύρω μας: τα τετράγωνα με τα προσφυγικά, το Χάραμα, ο Τσιτσάνης, το ρεμπέτικο, η Νήαρ Ηστ, ο μεγάλος Κώστας Πολίτης, η σπουδαία Δόμνα Σαμίου, τα ταβερνάκια της Καισαριανής, το Ιστορικό Αρχείο του ΚΕΜΙΠΟ-ΑΣΙ του Δήμου μας, οι ίδιοι μας οι γονείς που είναι δεύτερης γενιάς Μικρασιάτες, κι εμείς τρίτη. Εμείς οι ίδιοι ήμασταν το αντικείμενο του ντοκιμαντέρ μας.
Όταν επανήλθα, ένα μήνα αργότερα, έχοντας κάνει μια βασική έρευνα, διαβάζαμε έκπληκτοι τα στοιχεία που είχα συγκεντρώσει. Σαν ταινία κυλούσε μπροστά μας η διαμόρφωση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού όπως τον ξέρουμε.
Ταξιδέψαμε από τον Βόλο και τη Σύρο μέχρι την Καλαμαριά Θεσσαλονίκης και τον Βάλτο των Γιαννιτσών, πραγματοποιήσαμε κινηματογραφικές λήψεις σε όλα τα μεγάλα ιδρύματα και μουσεία Μικρασιατικού Ελληνισμού, κάναμε πάνω από πενήντα συνεντεύξεις με πανεπιστημιακούς, ερευνητές, λαογράφους, επιχειρηματίες, αθλητές, μουσικολόγους, αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες, ιστορικούς, επισκεφθήκαμε διάσημους απογόνους σπουδαίων Μικρασιατών, συλλέκτες πολύτιμων αντικειμένων, κινηματογραφήσαμε προσφυγικές γειτονιές και σπάνια μουσειακά εκθέματα. Τώρα, αποκαλύπτουμε για πρώτη φορά πολύτιμο αρχειακό υλικό και αφηγούμαστε μοναδικές ιστορίες για 1,2 εκατομμύριο πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα πριν 100 χρόνια με μοναδική αποσκευή έναν αξιοθαύμαστο πολιτισμό.
Η σειρά εξιστορεί πώς οι Μικρασιάτες πρόσφυγες μεταμόρφωσαν τον Ελλαδικό χάρτη, το αστικό τοπίο και την ελληνική κοινωνία και οικονομία: από τη θεμελίωση της ελληνικής βιομηχανίας και την αναδιανομή των Οθωμανικών γαιών, μέχρι τις μεγάλες ευεργεσίες των πλούσιων Μικρασιατών και το πλήθος των προσφύγων που αποτέλεσαν το βασικό εργατικό δυναμικό των μεγάλων εθνικών έργων.
Η σειρά αναδεικνύει το ρόλο των Μικρασιατών στη διαμόρφωση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, μέσα από την επιρροή που άσκησαν στη λογοτεχνία και την ποίηση, την εισαγωγή του σωματειακού και του γυναικείου αθλητισμού, την επίδραση στην σύγχρονη ελληνική κουζίνα, τη μουσική, το χορό, το τραγούδι, το ελληνικό θέατρο, τον κινηματογράφο και την ελληνική δισκογραφία.
Η ανασυγκρότηση του ελληνικού κράτους μετά την ήττα της Μικρασιατικής εκστρατείας, η εγκατάσταση και αποκατάσταση 1,2 εκατομμυρίων προσφύγων σε μια χώρα με πληθυσμό μόλις τρία εκατομμύρια, έναν αιώνα πριν, μοιάζει περισσότερο με κινηματογραφική ταινία παρά με πραγματικότητα. Κι όμως συνέβη. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες δεν ενσωματώθηκαν απλώς στην ελληνική κοινωνία. Τη μεταμόρφωσαν.
Αυτό το απίστευτο ταξίδι στο χρόνο υλοποιήθηκε από μια μικρή ομάδα που εργάστηκε αδιάκοπα για 7 μήνες: Creative Director: Πάνος Τσιροζίδης, Σκηνοθέτης: Δημήτρης Κοτσέλλης, Διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Ζωγραφάκης, Αρχισυνταξία: Μάγδα Γεωργιάδου, Επιμέλεια παραγωγής: Πέτρος Αδαμαντίδης, Οργάνωση παραγωγής: Πέτρος Μαντούβαλος, Μοντάζ: Σάκης Γαλάνης, Τόλης Αποστολίδης, Έρευνα Αρχείου: Μαριάννα Κοντούλη, Μουσική: Γιώργος Γουρζουλίδης.
Επιστημονικοί σύμβουλοι της σειράς ήταν δύο νέοι επιστήμονες και ερευνητές, ο Ανδρέας Μπαλτάς, Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου και ο Δημήτρης Καμούζης, Ιστορικός, Ερευνητής του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Χωρίς την καθοδήγησή τους, η δημοσιογραφική έρευνα για αυτή τη σειρά θα ήταν κυριολεκτικά αδύνατη.
Μια ταινία του Πάνου Τσιροζίδη
Ο Δήμος Καισαριανής και το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.-Α.Σ.Ι. μού έκαναν τη μεγάλη τιμή να προβάλλουν το ντοκιμαντέρ «Από Πατρίδα σε Πατρίδα», το οποίο εμπνεύστηκα, σκηνοθέτησα και για το οποίο έγραψα τη μουσική και τους στίχους για το τραγούδι που ακούστηκε στους τίτλους τέλους, στον Δημοτικό Κινηματογράφο «Cine ΑΙΟΛΙΑ».
Η «ΑΙΟΛΙΑ» γέμισε με ανθρώπους, συγκίνηση και μνήμες. Το ζεστό χειροκρότημα στο τέλος της προβολής, έσβησε από μέσα μου την αγωνία που έχει κάθε δημιουργός όταν το έργο του εκτίθεται στο κοινό. Η Καισαριανή είναι ο τόπος που γεννήθηκα και μεγάλωσα. Με αυτή τη δουλειά ίσως να έδωσα πίσω κάτι ελάχιστο από αυτό που έχω πάρει.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Δήμαρχο Χρήστο Βοσκόπουλο που στήριξε το όραμά μου, το οποίο συναντήθηκε με το δικό του για την επέτειο των 100 χρόνων και τον Μιχάλη Γρύλλη που είναι «η ψυχή της ΑΙΟΛΙΑΣ». Ευχαριστώ επίσης τη Μαρία Αλαμανή που ερμήνευσε μαγικά το τραγούδι της ταινίας. Μα πάνω απ’ όλα ευχαριστώ τους πολύτιμους συνεργάτες μου, τους οποίους έβαλα σε μια μεγάλη, απαιτητική και όμορφη περιπέτεια.
Οι συντελεστές της ταινίας
Σκηνοθεσία: Πάνος Τσιροζίδης, Διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Ζωγραφάκης, Αρχισυνταξία: Μάγδα Γεωργιάδου, Επιμέλεια παραγωγής: Πέτρος Αδαμαντίδης, Οργάνωση παραγωγής: Πέτρος Μαντούβαλος, Μοντάζ: Δημήτρης Αράπογλου, Μουσική: Γιώργος Γουρζουλίδης
