Στα τέλη του 1590, στην περιοχή της Ολτενίας* Άγκεν, στην όχθη του Δούναβη που κοιτάζει προς τα Καρπάθια, ανάμεσα στα φέουδα του πρίγκιπα Μαγκντόρζ και την κομητεία Λινέσκου, υπήρξε ένα απόμερο, απομονωμένο χωριό, που όλοι οι κάτοικοί του είχαν πρόωρα γερασμένη όψη. Ενώ το δέρμα, τα μέλη και κυρίως το πρόσωπο των κατοίκων του χωριού αυτού ήταν γερασμένα, η συμπεριφορά τους ήταν νεανική και μόλις και μετά βίας μπορούσαν να ασκήσουν τις κοινωνικές τους δραστηριότητες.

Η μόνη ολοκληρωμένη μαρτυρία για το Βορονέτς – έτσι ονομαζόταν το χωριό – και για τους αλλόκοτους κατοίκους του είναι του μοναχού Ιβάν, στο σύγγραμμά του «Ο εκχριστιανισμός των χωρών του Νότιου Δούναβη».

Το χειρόγραφο αυτό βρέθηκε λίγα χρόνια αργότερα στη μικρή, μοναστηριακή βιβλιοθήκη του Άγκεν και μεταφέρθηκε στη βιβλιοθήκη του Ρωμαϊκού Ανατολικού Παπικού Ινστιτούτου, όπου βρίσκεται σήμερα στη διάθεση των μελετητών. Γύρω από αυτή τη μαρτυρία, που μοιάζει αντικειμενική και ανεπηρέαστη από δεισιδαιμονίες, υπήρξε τον 17ο αιώνα σκληρή διαμάχη Ιησουϊτών μελετητών και κοσμικών ερευνητών, που τον απόηχό της μπορεί κανείς να βρει στα εκκλησιαστικά δημοσιεύματα της εποχής.

Σύμφωνα με το μοναχό Ιβάν, οι κάτοικοι του Βορονέτς ήταν αδύνατοι και μικρόσωμοι, με αραιά, άσπρα μαλλιά, έντονες ρυτίδες στο πρόσωπο και απλανές βλέμμα. Χρησιμοποιούσαν περιορισμένο λεξιλόγιο, δυσκολεύονταν στις κινήσεις τους και γενικά ήταν ανίκανοι να εξυπηρετήσουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Όλες οι παραγωγικές εργασίες γινόντουσαν, όπως ήδη αναφέραμε, από κάποιους νεότερους, ηλικίας 20-40 ετών και αρκετά ογκωδέστερης σωματικής διάπλασης, που αποτελούσαν όμως μόνο το 10% του πληθυσμού. Οι έφηβοι και τα παιδιά μετριόνταν στα δάχτυλα, ενώ ο συγγραφέας του εγχειριδίου δεν μπόρεσε να εντοπίσει σε ολόκληρο το χωριό, ένα μωρό ή ένα γέρο.

Η θεωρητική διαμάχη που άρχισε πενήντα χρόνια αργότερα και κράτησε ένα αιώνα κινδύνεψε να πέσει σε θεολογικούς αφορισμούς, αφού βρέθηκαν Ιησουΐτες που υποστήριξαν ότι οι κάτοικοι του Βορονέτς που είχαν εντοπιστεί από το μοναχό Ιβάν, ήταν προπλάσματα ανθρώπων, κάτι σαν άγγελοι, οι οποίοι ξέπεσαν στη γη, ενώ άλλοι θέλησαν να τους παρομοιάσουν με τα έλφα** ή και με όντα άλλων πλανητών που – άγνωστο πώς – υπεισήλθαν στον γήινο πολιτισμό ή, τέλος, με παιχνίδια του θεού, που μ’ αυτόν τον τρόπο θέλει να προκαλέσει το λογικό του ανθρώπου.

Το ερώτημα ήταν: γιατί αυτά τα ανθρωπόμορφα όντα, που φαινόταν να έχουν μια στοιχειώδη σχέση με το υπόλοιπο κοινωνικό περιβάλλον, αλλά δίχως να απορρέουν κατ’ ευθείαν από αυτό, συμπεριφέρονταν σαν παιδιά, ενώ βιολογικά ήταν γερασμένα και καταπονημένα από το χρόνο;

Ο Ιησουΐτης αδελφός Ιερώνυμος, διατύπωσε μια θεωρία με δυο παραλλαγές: Ή οι κάτοικοι του Βορονέτς ήταν ουσιαστικά γέροι που έμειναν – για κάποιους, άγνωστους σε μας λόγους – παιδιά, ή ήταν πράγματι παιδιά που είχαν σώμα πρόωρα γερασμένο.

Η άποψη αυτή δεν απαντούσε σε ορισμένα βασικά ερωτήματα: γιατί τα όντα αυτά είχαν σώμα σημαντικά πιο μικρό από τους κανονικούς μεσήλικες; Αν ήταν γέροι, για ποιο λόγο ήταν μικρόσωμοι και γιατί συμπεριφέρονταν σαν παιδιά; Επίσης: για ποιο λόγο η κατανομή του πληθυσμού ήταν αντίθετη απ’ ό,τι συμβαίνει αλλού, αφού οι «ανώριμοι ηλικιωμένοι» ήταν γύρω στο 90% του συνολικού πληθυσμού; Πού ήταν τα μωρά, οι μεσήλικες αλλά και οι γέροι αυτού του χωριού; Και ήταν τελικά τα άτομα αυτά ηλικιωμένα ή συνέβαινε κάτι διαφορετικό, περίεργο και ανεξήγητο;

Η πιο τολμηρή και πειστική συγχρόνως θεωρία διατυπώθηκε το 1731 από τον φιλόσοφο Σάλβιο Νέρι, σύμβουλο τότε του επισκόπου της Σιένα Ραφαέλε Σέρα, που πολύ αργότερα στράφηκε προς τον αλχημισμό και καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση.

Ο Νέρι υποστηρίζει ότι το χωριό Βορονέτς είναι ένα σημείο του χώρου, όπου ο ιστορικός χρόνος βρέθηκε ανάποδα. Ο ίδιος ο Ιβάν – θυμίζει ο Νέρι – προσπάθησε αλλά δεν μπόρεσε να μάθει πώς γεννιόντουσαν τα μωρά στο Βορονέτς ή – αν ισχύει η θεωρία του Νέρι – πώς γεννιόντουσαν οι γέροι. Πάντως, σ’ αυτή την περίπτωση δεν σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν ολόκληρη τη ζωή τους αντίστροφα ούτε ότι πάθαιναν κάποια σταδιακή ανασύνθεση ούτε, τέλος, ότι εκείνοι που προλάβαιναν να ζήσουν τόσο ώστε να μικρύνουν, κατέληγαν στην κατάσταση εμβρύου, αλλά απλώς ότι είχαν γεννηθεί για ένα άγνωστο λόγο, γέροι και ότι σταδιακά μεγάλωναν, δηλαδή γινόντουσαν νεότεροι.

Αυτά δεν συνέβαιναν στο Βορονέτς πάντα αλλά άρχισαν τότε που το ανακάλυψε ο μοναχός Ιβάν, από μια σύμπτωση που στατιστικά συναντάται σπάνια μέσα στο χωροχρόνο.

Κατά την ίδια θεωρία, οι επόμενες γενιές στο Βορονέτς θα ζούσαν ορισμένα χρόνια της ιστορίας προς τα πίσω. Όταν ωστόσο ο Νέρι, με έξοδα των ισχυρών προστατών του και με συνοδεία μοναχών και ερευνητών της εποχής του, ταξίδεψε στο Βορονέτς, το βρήκε ακατοίκητο από την εποχή του 14ου αιώνα, πράγμα που έφτανε για να επιβεβαιώσει τη θεωρία του. Δυο Ελβετοί ερευνητές που τον συνόδευαν τόνισαν πάντως, ότι αφού ο χρόνος στην περίπτωση αυτή έτρεχε ανάποδα, έπρεπε να βρουν ερειπωμένο το Βορονέτς από τον 21ο αιώνα.

Ορισμένα ερωτήματα έμειναν – τελικά – αναπάντητα. Το πρώτο αφορούσε το μικρό ύψος του σώματος των κατοίκων του Βορονέτς στα πρώτα – και την ίδια ταυτόχρονα στιγμή τελευταία – χρόνια της ζωής τους, ενώ κανονικά θα έπρεπε να έχουν το ύψος μεσηλίκων. Ανεξήγητα έμειναν επίσης η αρχή και το τέλος της βιολογικής πορείας τους, αφού δεν εντοπίστηκαν γύρω από το χωριό ίχνη νεκροταφείου.

Τι ήταν οι κάτοικοι του Βορονέτς; Μικρόσωμοι γέροι ή ηλικιωμένοι που γινόντουσαν σταδιακά νέοι; Πάντως, ανεξάρτητα με αυτά που υποστηρίζει ο Νέρι, δεν πρέπει να ήταν ούτε να γεννήθηκαν γέροι ή -για να το πούμε πιο απλά- δεν μπορεί να ήταν παιδιά που γεννήθηκαν γέροι. Αξίζει να σημειώσουμε και την άποψη που διατύπωσε το 1953 ο καθηγητής μοριακής βιολογίας του πανεπιστημίου Κάριτζ της Νοτίου Καλιφόρνιας Λεβ Στάνις, στη βάση επιτόπιας έρευνας στο Βορονέτς και μετά από μελέτη ενός κατεστραμμένου φύλλου του χειρογράφου του μοναχού Ιβάν. Ο Στάνις κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι τα περίεργα όντα που έζησαν χωρίς να πεθάνουν στο Βορονέτς γύρω στο 1590 ήταν στην πραγματικότητα παιδιά που έμειναν γέροι. Και αυτό, γιατί εμφανίστηκαν στο σημείο και τη στιγμή που άρχιζε μια αντίστροφη μέτρηση του χωροχρονικού εκκρεμούς.

* Περιοχή της σημερινής Ρουμανίας.

** Μικρά, αλλόκοτα όντα στους μύθους των σκανδιναβικών λαών.

Σκίτσα: Ζαχαρίας Ψαράκης