Κάθε γειτονιά έχει κάποια γνωστά και κάποια όχι τόσο γνωστά σημεία. Μέσα από την ιστορία τους, τα κτίρια, την τοπογεωγραφία τους, τις αλλαγές, τους ανθρώπους που έζησαν και έδρασαν σε αυτές, αναπτύσσονται μικρές ή μεγαλύτερες λεπτομέρειες που τελικά τις διαμορφώνουν. Βουτιά λοιπόν στα ά-γνωστα της Κυψέλης!

Τα σφυροδρέπανα στη Δημοτική αγορά Κυψέλης

Με την επαναλειτουργία της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης, το 2010, επανήλθαν στο φως δύο ιστορικά σφυροδρέπανα, τα οποία βρίσκονται ζωγραφισμένα σε τοίχους στο εσωτερικό της αγοράς, το ένα απέναντι από το άλλο. Ζωγραφίστηκαν το 1944 από μέλη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ που γιόρταζαν μέσα στη λαίλαπα της κατοχής τα 26 χρόνια από την ίδρυση του κόμματός τους. Αυτά τα είναι τα μόνα δύο εναπομείναντα από τα εκατοντάδες που είχαν ζωγραφιστεί.

Ο πλάτανος της Αγ. Ζώνης

Ο πανύψηλος πλάτανος στέκεται στην Αγίας Ζώνης περίπου 250 χρόνια. Θεωρείται προστατευόμενο είδος και ανήκει στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου. Στο σημείο αυτό στεγαζόταν από το 1938 και για πολλά χρόνια ένα πολύ δημοφιλές καφενείο των κατοίκων της Κυψέλης, το οποίο έχει «παίξει» και στην ταινία Η θεία από το Σικάγο.

Ναός Αγ. Ανδρέα

Ο ναός του Αγ. Ανδρέα στην οδό Λευκωσίας χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα και αποτελούσε μετόχι της μονής της Οσίας Φιλοθέης Μπενιζέλου στην Αθήνα. Μπροστά στο τέμπλο του ναού σώζεται μέχρι σήμερα η κολόνα, όπου λέγεται ότι μαρτύρησε η Αγία Φιλοθέη το 1588, αφού υπέστη βασανιστήρια από τους Τούρκους. Κάτω από το δάπεδο διακρίνονται τάφοι. Το εκκλησάκι αναστηλώθηκε το 1942 από τον Αναστάσιο Ορλάνδο και αγιογραφήθηκε από τον αγιογράφο Φώτη Κόντογλου. Επίσης, χτίστηκε πάνω στα ερείπια αρχαιοελληνικού ναού.

Το ρέμα της Φωκίωνος Νέγρη

Η Φωκίωνος Νέγρη είναι ακόμη μία από τις πολλές οδούς της Αθήνας που κρύβει από κάτω της ένα ρέμα· το ρέμα Λεβίδη, το οποίο ξεκινούσε από τα Τουρκοβούνια. Η διαμόρφωση της έγινε το 1930, πάνω στα ίχνη του ρέματος αυτού, το οποίο διέσχιζε όλες τις παράλληλες της Πατησίων (3ης Σεπτεμβρίου, Αριστοτέλους, Φυλής, Αχαρνών, Μιχαήλ Βόδα) και τα νερά του λίμναζαν συνήθως στο ύψος της πλατείας Βάθης.

Εκκλησία Αγίων Αποστόλων

Στην οδό Σουμελά υπάρχει το ιστορικό εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, το οποίο έχτισε ο Κανάρης μαζί με τη σύζυγό του. Στο αριστερό μέρος του τοίχου της προσόψεως του ναού υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών, η οποία αναφέρει ότι στο υπόγειό της λειτουργούσε κατά τη διάρκεια της κατοχής μυστικός ασύρματος από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρύσανθο, ο οποίος μόνασε εκεί, όταν αρνήθηκε να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση. Συγκεκριμένα, η επιγραφή αναφέρει: «Εις ταπεινόν οικίσκον της συνοικίας αυτής (Σουμελά 3) εμόνασε κατά την εχθρική κατοχήν ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος, ότε αρνήθη να ορκίσει την κατοχικήν κυβέρνησιν. Εις το υπόγειο του οικίσκου ελειτούργησεν μυστικός ασύρματος αντιστασιακής οργανώσεως».

Ο βάτραχος της πλατείας Αμερικής (δεν υπάρχει φωτογραφία)

Στην πλατεία Αμερικής, στην πλευρά της οδού Σπάρτης και δίπλα από τα αποχωρητήρια, τα οποία βρίσκονται εκεί ακόμη και σήμερα, βρισκόταν ένα ορειχάλκινο γλυπτό που απεικόνιζε έναν μεγάλων διαστάσεων βάτραχο. Ωστόσο, μία μέρα αποκαθηλώθηκε και κανείς δεν ξέρει τι απέγινε αυτό το ιδιαίτερο γλυπτό.
FROGGY ALERT! Αν κάποιος από τους αναγνώστες έχει πληροφορίες σχετικά με την κατάληξή του, ας επικοινωνήσει μαζί μας.

Έπαυλη Μάλκολμ

Στην Αγ. Ζώνης 39, βρίσκεται η έπαυλη Μάλκολμ. Έχει χτιστεί στη θέση ακριβώς όπου ο Κιουταχής, κατά την πολιορκία της Ακρόπολης, είχε στήσει τη σκηνή του. Την έπαυλη την αγόρασε αργότερα ο Σπυρίδων Τρικούπης για κατοικία του. Ένα διάστημα στέγασε και τη γαλλική πρεσβεία. Σήμερα στεγάζει το άσυλο ανιάτων.

Τα καταφύγια της Κυψέλης

Στα περισσότερα κτίρια του μοντέρνου κινήματος, κυρίως της δεκαετίας του ′30, οι ερευνητές του Monumenta κατέγραψαν την ύπαρξη καταφυγίου. «Συναντήσαμε όμως και περιπτώσεις κτιρίων της δεκαετίας του 1920, που τα υπόγεια μετατράπηκαν σε καταφύγια. Μάλιστα, σε μια κατοικία του 1930 στην οδό Πάτμου, σώζεται ακόμη στο υπόγειο η ξύλινη κατασκευή που φτιάχτηκε για να στηρίξει το δάπεδο και να χρησιμεύσει το υπόγειο ως καταφύγιο στους βομβαρδισμούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», επισημαίνει η κυρία Γρατσία.

Η νησιωτική Κυψέλη

Οι περισσότεροι οδοί των δρόμων της Κυψέλης έχουν ονόματα νησιών. Ο Ραγκαβής είχε αναλάβει την ονομασία των περιοχών της Αθήνας. Αποφάσισε λοιπόν να τα ονομάσει ανά ενότητες. Στην Κυψέλη έτυχε να είναι τα νησιά. Από τους δρόμους, λείπουν μερικά που είναι στο Μεταξουργείο, όπως η οδός Σάμου. Αυτό συνέβη γιατί στο Μεταξουργείο έδωσε στους δρόμους ονόματα περιοχών που είχαν γίνει μάχες.

Η προέλευση του ονόματος «Κυψέλη»

Η μία ερμηνεία είναι ότι υπήρχαν παλιά μελίσσια στην περιοχή, κάτι το οποίο δεν έχει επιβεβαιωθεί. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη μία εκδοχή. Λέγεται πως στα Τουρκοβούνια σύχναζαν γύπες οι οποίοι είχαν εκεί τις φωλιές τους. Έτσι, αρχικά η Κυψέλη ονομάστηκε Γυψέλη, δηλαδή γυποφωλιά, και με τα χρόνια επικράτησε το Κυψέλη.