Μέρες έλεγα να γράψω για το θέμα των καλλιτεχνών, που για άλλη μια φορά βρίσκονται στην εξαίρεση του κράτους για να λάβουν το επίδομα των 800 ευρώ. Κρατιόμουν και λόγω συναισθηματικής φόρτισης (σπάνια ονομάζω τον εαυτό μου καλλιτέχνη/ηθοποιό, αλλά δεν είναι δυνατόν να μην το κάνω στη συγκεκριμένη περίπτωση) και λόγω του περίπλοκου του ζητήματος, γιατί αυτό το θέμα έχει βαθιές ρίζες. Όμως, ευτυχώς, μια καλλιτέχνις, η Έλια Βεργανελάκη (ηθοποιός, συνθέτις, casting director), το ίδιο συναισθηματικά φορτισμένη με εμένα, βρήκε τα λόγια και τα έβαλε σε σειρά.
Για να το εξηγήσω όσο πιο λιτά και περιεκτικά μπορώ: όσον αφορά το εργασιακό κομμάτι, το κράτος έδωσε επίδομα 800 ευρώ σε όσους απολύθηκαν από 1-20 Μαρτίου ή ανεστάλη η σύμβασή τους από αναγκαστικό κλείσιμο της επιχείρησης ή επειδή η επιχείρηση αυτή επλήγη οικονομικά. Που είναι το πρόβλημα σε σχέση με τους καλλιτέχνες; Ότι επειδή η δουλειά τους είναι “εποχιακή”, μπορεί να μην εμπίπτουν στις ανωτέρω κατηγορίες. Τι θα κάνει ένας ηθοποιός π.χ. που η παράσταση στην οποία συμμετείχε κατέβηκε στις 28 Φλεβάρη ή ένας μουσικός που δεν είχε κλείσει live εκείνες τις ημέρες; Τίποτα. Θα παραμείνει κλεισμένος σπίτι του, χωρίς βοήθεια από πουθενά.
Και εδώ, έρχεται το δεύτερο πρόβλημα.
Από τη μέρα που ξεκίνησε η κρίση, όλοι οι καλλιτέχνες αμείβονται με μισθούς πείνας. Δεν θα συζητήσω για όσους λίγους “είναι διάσημοι” (οι οποίοι και βέβαια έχουν ρίξει το κασέ τους για να προσαρμοστούν στη νέα εποχή και, πολλές φορές, κάνουν 14ωρα γυρίσματα με μισθό 8ώρου), αλλά για όλους τους υπόλοιπους που ψάχνουν κάπως να δουλέψουν μέσα σε αυτό το θολό, καλλιτεχνικό τοπίο. Τα ένσημα; Δίωρα-τρίωρα. Οι πρόβες; Απλήρωτες. Γενικώς, η δουλειά πριν παρουσιαστεί ένα καλλιτεχνικό έργο; Απλήρωτη. Και οι μισθοί; Αστείοι. Όχι απλά δεν βάζεις στην άκρη, αλλά δεν σου φτάνουν ούτε για ζήτω, τόσο που αναγκάζεσαι να κάνεις δεύτερη ή και τρίτη δουλειά.
Φυσικά, τα δίωρα και τρίωρα ένσημα, έχουν κι άλλο αποτέλεσμα: όταν ξεμένουμε από δουλειά, το επίδομα ανεργίας δεν μπορούμε να το πάρουμε, καθώς δεν συγκεντρώνεται ποτέ ο απαραίτητος αριθμός ενσήμων. Πάλι, το κράτος μας έχει στην “απ’έξω”. Μας χρυσώνει το χάπι με το επίδομα για εποχικά επαγγέλματα κάθε Οκτώβρη, που δεν ξεπερνάει τα 500 ευρώ. 500 ευρώ χωρίς να ξέρεις πότε και αν θα βρεις δουλειά. Όλοι οι πολιτικοί εξαίρουν τον ελληνικό πολιτισμό και τους ανθρώπους που τον εκφράζουν και τον διατηρούν ζωντανό, τους έχουν στην πείνα.
Κάπου εδώ, ήρθε η ώρα να αναφερθώ στο βασικό, κοινωνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες:
Μια ζωή αντιμετωπιζόμαστε σαν χομπίστες, από το μεγαλύτερο ποσοστό της κοινωνίας. Ναι, ακριβώς όπως το ακούτε. Η ερώτηση που ακούς όταν λες ότι είσαι καλλιτέχνης είναι “τι το θέλεις μωρέ; για να πεθάνεις στην ψάθα;”. Να μην συζητήσω για μια κυρία, κάπου, κάποτε που με ρώτησε όταν της είπα ότι δουλεύω στο θέατρο “Και πότε θα βρεις μια κανονική δουλειά;”. Καταλάβατε; Εμείς οι καλλιτέχνες, δεν έχουμε “κανονική” δουλειά λοιπόν. Δεν δουλεύουμε, δεν σπουδάσαμε, δεν πληρώσαμε αδρά για τις σπουδές μας; Φυσικά και το κάναμε, αλλά μέχρι σήμερα που έχουμε 2020, αντιμετωπιζόμαστε σα να μην κάνουμε μία κανονική δουλειά.
Όμως, τώρα στην καραντίνα, αν δεν ήμασταν εμείς, πώς θα περνούσατε την ώρα σας; Τηλεόραση δεν θα υπήρχε, μουσική δεν θα υπήρχε, προτάσεις για δημιουργική απασχόληση δεν θα υπήρχαν. Τόσο απλά, τόσο περιεκτικά.
Και τώρα, έρχομαι στους ίδιους τους καλλιτέχνες, και φυσικά συμπεριλαμβάνω και τον εαυτό μου μέσα. Από την ανάγκη μας να εκφραστούμε και να δημιουργήσουμε, έχουμε κάνει εκπτώσεις. Προσφέρουμε το έργο μας δωρεάν ή δεχόμαστε να παίξουμε/δημιουργήσουμε με μικρά μεροκάματα ή ποσοστά επί των εισπράξεων. Και ξαφνικά, έρχεται μια πανδημία, κλεινόμαστε σπίτια μας και δεν έχουμε ούτε τα βασικά. Ως πότε; Και πότε θα ενωθούμε επιτέλους, να έχουμε μία ενιαία φωνή ώστε να διεκδικήσουμε αυτά που μας ανήκουν; Όχι να γίνουμε πλούσιοι. Δεν θέλουμε. Θέλουμε να μπορούμε να ζήσουμε.
Αυτά από εμένα. Και να ενημερώσω, ότι προσωπικά, ναι, πολλές παραστάσεις μου ακυρώθηκαν ή αναβλήθηκαν, αλλά ευτυχώς, ανήκω σε αυτήν την κατηγορία που δικαιούται τα 800 ευρώ της κυβέρνησης.
Όμως, πρέπει να σας θυμίσω μία ρήση, που έχει αποδοθεί στον Μπρεχτ, αλλά ανήκει στο γερμανό πάστορα του Λουθηρανισμού, Μάρτιν Νιμέλερ…
“Πρώτα ήρθαν για τους σοσιαλιστές, αλλά δεν μίλησα – Γιατί δεν ήμουν σοσιαλιστής.
Μετά ήρθαν για τους συνδικαλιστές, αλλά δεν μίλησα – Γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής.
Μετά ήρθαν για τους Εβραίους, αλλά δεν μίλησα – Γιατί δεν ήμουν Εβραίος.
Μετά ήρθαν για μένα – αλλά δεν υπήρχε κανείς για να διαμαρτυρηθεί».…
Ακούστε την Έλια. Τα λέει καλύτερα από μένα. Πολύ καλύτερα. Και την ευχαριστούμε γιατί μας εκφράζει όλους.
