Γηράσκω αεί διδασκόμενος
«Ό,τι είναι η γλυπτική για έναν όγκο μαρμάρου, είναι η εκπαίδευση για την ανθρώπινη ψυχή» Tζόζεφ Άντισον
Ό,τι ομορφότερο και ό,τι πιο ακριβές έχω διαβάσει για την εκπαίδευση,τη μόρφωση, την παιδεία και όλες τις υπόλοιπες συναφείς έννοιες είναι ακριβώς αυτό το παραπάνω γνωμικό:
«Ό,τι είναι η γλυπτική για έναν όγκο μαρμάρου, είναι η εκπαίδευση για την ανθρώπινη ψυχή».
Γεννιόμαστε ως ένας αλάξευτος όγκος μαρμάρου, ο οποίος με την εκπαίδευση, τη μάθηση και τη γνώση μπορεί να γίνει το ομορφότερο γλυπτό του κόσμου.
Το να μαθαίνεις, το να αποκτάς γνώση πάνω σε ένα αντικείμενο είτε πρόκειται να το κάνεις επάγγελμα είτε απλά το κάνεις ως χόμπι, δηλαδή για διασκέδαση ή για τη δική σου για ψυχική ανάταση, δίνει νόημα στην καθημερινότητά μας. Δυστυχώς ή ευτυχώς είμαστε έτσι φτιαγμένοι, που έχουμε αρχή, μέση και τέλος.
Πώς αλλιώς θα ομορφύνουμε τη δική μας ιστορία;
Ζώντας μαθαίνοντας, ζώντας αγαπώντας, αποκτώντας γνώση και ανακαλύπτοντας τα άγνωστα αυτού του κόσμου ή επαναπροσδιορίζοντας τα ήδη γνωστά.
Δυστυχώς, ο όρος εκπαίδευση στη χώρα μας έχεις ίσως λάβει ένα αρνητικό πρόσημο. Δεν είναι να μας κάνει και ιδιαίτερη εντύπωση αφού το εκπαιδευτικό σύστημα είναι βασισμένο σε ένα κυνήγι βαθμού ή στην απομνημόνευση μιας στείρας γνώσης χωρίς ουσία.
Όμως, όπως έχουμε πολλές φορές υποστηρίξει, όλα εξαρτώνται από εμάς. Κι αν εμείς θέλουμε να εμβαθύνουμε σε κάτι, από το πιο ουσιώδες έως το πιο ανούσιο δεν έχουμε παρά να το κάνουμε! Είτε είμαστε παιδιά είτε στα βαθιά γεράματα, πάντα υπάρχει ο χρόνος και ο τρόπος να μάθουμε κάτι καινούργιο!
Το θέμα είναι έχουμε τη διάθεση;
Καλό θα ήταν να την αποκτήσουμε. Όπως λέει και ο σοφός λαός, τρώγοντας έρχεται η όρεξη! Βρείτε τι είναι αυτό που θα σας ενδιέφερε και κάντε το με όλη σας την ψυχή.
Για εμάς, τελικά, εκπαίδευση είναι ό,τι μας κάνει καλύτερους, εξυπνότερους, δημιουργικότερους και κυρίως… ευτυχέστερους! Ανεξαρτήτως ηλικίας!
Εκπαίδευση / Γνώση / Μόρφωση
«Ο τελικός σκοπός της εκπαίδευσης είναι να μετατρέψει τους καθρέφτες σε παράθυρα.» Sydney J. Harris
Για εμάς το νόημα της ζωής συνοψίζεται σε ένα τίτλο ενός πασίγνωστου βιβλίου του Λεό Μπουσκάλια: «Να ζεις, να αγαπάς και να μαθαίνεις». Η δίψα για μάθηση και γνώση, η περιέργεια με λίγα λόγια, δε σκοτώνει τη γάτα όταν πρόκειται για πράγματα που θα μας εξελίξουν. Οι καθρέφτες που έχουμε βάλει (ή μας έχουν βάλει!) μπροστά μας, γίνονται παράθυρα σε ένα κόσμο που ίσως ποτέ δεν φανταζόμασταν.
Εκπαίδευση:
Η εκπαίδευση με την ευρεία έννοια περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες που έχουν σκοπό την επίδραση με συγκεκριμένο τρόπο στη σκέψη, στο χαρακτήρα και στη σωματική αγωγή του ατόμου. Από τεχνικής πλευράς, με τη διαδικασία της εκπαίδευσης αποκτώνται συγκεκριμένες γνώσεις, αναπτύσσονται δεξιότητες και ικανότητες και διαμορφώνονται αξίες.
Παιδεία:
Σύμφωνα με την κοινωνιολογική προσέγγιση του όρου, “παιδεία” ορίζουμε τη μετάφραση των πολιτιστικών στοιχείων, ώστε να διασφαλίζεται η συνέχεια και η διάρκεια του συστήματος στο πολιτιστικό επίπεδο που έχει επιτευχθεί απ’ την προηγούμενη γενιά και ώστε να μην υπάρχει η πιθανότητα παλινδρόμησης σε παλαιότερα στάδια.
Μόρφωση:
Η μόρφωση εισήχθη από την περιοχή της τέχνης στην Παιδαγωγική και δηλώνει την προσπάθεια του παιδαγωγού να επιτύχει την εσωτερική καλλιέργεια του παιδιού. Ενεργητική μόρφωση είναι η παιδαγωγική ενέργεια που αποσκοπεί στην απόδοση μιας συγκεκριμένης μορφής του εσωτερικού του ανθρώπου, ενώ παθητική το αποτέλεσμα της δράσης του παιδαγωγού, δηλαδή η ήδη διαμορφωμένη εσωτερική μορφή του ανθρώπου.
Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας δεν βοηθάει και πάρα πολύ στην επίτευξη της πραγματικής «εκπαίδευσης», αλλά περισσότερο προωθεί τη στείρα αποστήθιση.
Οι σκοποί όμως της εκπαίδευσης ανά τον κόσμο συνοψίζονται στα εξής:
- ο σχηματισμός του χαρακτήρα, που θα βοηθήσει τους νέους στις σχέσεις τους με τους συνανθρώπους τους
- η ανάπτυξη της ευφυΐας
- η μετάδοση και ίσως η βελτίωση της εθνικής κουλτούρας
- ο εφοδιασμός των νέων με γνώσεις και δεξιότητες ανάλογα με τις ικανότητές τους, ώστε να κερδίσουν τα απαραίτητα για τη ζωή και να συμβάλλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας
- η προσπάθεια να γίνουν οι νέοι ικανοί να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.
Ο D.J. O’Connor όμως προσθέτει κάποια ακόμη ενδιαφέροντα στοιχεία σε αυτούς τους σκοπούς:
- να τους κάνει να αποκτήσουν κριτική σκέψη
- να τους φέρει σε επαφή με την κουλτούρα και τα επιτεύγματα του ανθρώπου και να τους εξασκήσει, ώστε να τα εκτιμούν
- η ηθική εξύψωση του ατόμου, η ανάπτυξη ηθικής συνείδησης και ήθους
- να τους ξυπνήσει το ενδιαφέρον και την αγάπη για γνώσεις.
Αυτή η τελευταία παράμετρος που θέτει ο φιλόσοφος, μας τονίζει ότι η εκπαίδευση σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από εμάς τους ίδιους, από δική μας ενασχόληση και ατομική προσπάθεια. Τι σημαίνει αυτό; Αν για παράδειγμα στο σχολείο μας επιβάλλεται να κάνουμε ένα μάθημα, αυτό αυτομάτως μας δημιουργεί αρνητισμό.
Πόσο θα άλλαζε αυτό αν βρίσκαμε την ουσία του κάθε μαθήματος;
Οι ξένες γλώσσες για παράδειγμα: Μπορεί ο τρόπος που μας διδάσκεται μία γλώσσα να είναι βαρετός, αλλά το να μάθεις μία ξένη γλώσσα σε φέρνει κοντά σε έναν διαφορετικό πολιτισμό και μια άλλη κουλτούρα. Η γυμναστική μπορεί να είναι η κατάλληλη ώρα για «λούφα», αλλά είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό μάθημα γιατί μας βοηθά να βρούμε εκτός από σωματική, ψυχική ισορροπία.
Πώς να παραβλέψεις το γεγονός ότι οι αρχαίοι ημών είχαν τη γυμναστική στα πολύ βασικά μαθήματα; Όλα αυτά τα παραδείγματα, όπως και πολλά άλλα, οδηγούν σε ένα συμπέρασμα: Η ενασχόληση με ποικίλα γνωστικά αντικείμενα (όσο σημαντικά ή μη σημαντικά κι αν «θεωρούνται») ανοίγουν πάντα… «παράθυρα»!
Παιδεία και κοινωνία
«Η ευτυχία του ανθρώπου συνίσταται στη μόρφωση και στην παιδεία, και όχι στα αγαθά που δίνει και παίρνει η τύχη» Πλούταρχος
Η ευτυχία όντως εξαρτάται από την Παιδεία; Μάλλον ναι! Σε έναν κόσμο οικονομικής κρίσης, τα υλικά αγαθά πέρασαν σε δεύτερη μοίρα και αυτό που ανακαλύψαμε ότι αυτό που μας κάνει ευτυχισμένους είναι μάλλον να είναι ευτυχισμένοι οι δίπλα μας από αυτό που θα τους προσφέρουμε. Η ανάγκη για προσφορά όμως εξαρτάται από την Παιδεία που έχουμε λάβει. Μα πότε τέλικα έχει κάποιος Παιδεία και γιατί μας είναι τόσο απαραίτητη;
Διάβασα
στην «Πάπυρος Larousse Britannica»: «Ο όρος παιδεία δηλώνει την σκόπιμη και συνειδητή προσπάθεια για ατομική τελείωση και κοινωνική ένταξη ενός ανθρώπου οποιασδήποτε ηλικίας». Στη Wikipedia διάβασα το εξής «παιδεία: καλλιέργεια της προσωπικότητας ενός ανθρώπου σε όλους τους τομείς: πνευματικό, ηθικό, σωματικό κ.λπ., αγωγή, κουλτούρα, μόρφωση».
Στην εγκυκλοπαίδεια
επίσης σημείωσα ότι η Παιδεία «συντελείται δυναμικά, στα πλαίσια της κοινωνίας, όχι από ένα και μοναδικό άτομο, αλλά από τη λειτουργία των θεσμών, τον καθημερινό βίο, την πολιτιστική παράδοση, την πολιτική ζωή και την «περιρρέουσα ατμόσφαιρα» γενικότερα». Επιπλέον, σύμφωνα με τον Παπανούτσο: «Η παιδεία είναι το κληροδοτούμενο από γενεά σε γενεά κεφάλαιο των πνευματικών αγαθών, που σχηματίζεται μέσα στην ιστορία και από την ιστορία, με τον ατομικό και συλλογικό μόχθο του ανθρώπου»
Η Παιδεία
εν ολίγοις αναγνωρίζεται ως κάτι πολύ ευρύτερο από την γνώση ενός αντικειμένου και συνδέεται πολύ περισσότερο με τη συνολική συμπεριφορά, την καλλιέργεια και τον τρόπο ζωής μας, παρά με τις εξειδικευμένες γνώσεις. Συντελεί στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, της ατομικής κοινωνικοποίησης και της εξέλιξης του κοινωνικού συνόλου.
Η Παιδεία είναι αρχαιοελληνική λέξη με την οποία χαρακτηρίζονταν η αγωγή των παιδιών.
Από την εποχή της κλασικής αρχαιότητας η λέξη αυτή, με την ευρύτερη έννοια, σήμαινε τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, τον ανθρωπισμό ως διακριτικό χαρακτηριστικό μάλιστα των Ελλήνων έναντι των “βαρβάρων” (όπως χαρακτήριζαν οι Αρχαίοι Έλληνες τους ξένους).
Ο όρος παιδεία στη σημερινή εποχή πολλές φορές εξισώνεται με τον όρο της εκπαίδευσης, αλλά αν δούμε τον όρο Παιδεία με την ευρύτερη έννοια αντιλαμβανόμαστε ότι αποτελεί ένα απαραίτητο στοιχείο για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, αλλά δεν «αντλείται» μόνο μέσω της εκπαίδευσης: ναι μεν η μόρφωση παίζει σημαντικό ρόλο για την απόκτηση της Παιδείας, αλλά δεν είναι μόνο αυτή που παίζει ρόλο.
Ως άμεσοι παράγοντες ορίζονται η οικογένεια, το σχολείο (μέσω της εκπαίδευσης) και το κοινωνικό περιβάλλον, ενώ ως έμμεσοι τα ΜΜΕ, οι πολιτιστικές διαδικασίες, ο ελεύθερος χρόνος και το επάγγελμα Έτσι, καταλαβαίνουμε ότι χρειάζεται προσωπική ενασχόληση και προσπάθεια. Για εμάς, αυτό που κυρίως χρειάζεται για να έχει κάποιος Παιδεία, είναι ο σεβασμός προς το διπλανό του.
Για να λειτουργήσει μια κοινωνία και να έχει εξέλιξη μία κοινωνική δομή, πρέπει να υπολογίζουμε μεν τον εαυτό μας, αλλά κυρίως πρέπει να υπολογίζουμε τον Άλλον. Μόνο έτσι, ως ένα σύνολο ατόμων («κοινωνικών όντων» όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης) μπορεί να πάει μπροστά πολιτισμικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά κ.ο.κ. Γι’αυτό και η Παιδεία πρέπει να αφορά όλες τις κοινωνικές ομάδες (ακόμη κι αν η πολιτεία, στην Ελλάδα τουλάχιστον, δεν ασχολείται ιδιαίτερα!).
Η παιδεία, μαζί με την ελευθερία και τη δημοκρατία, αποτελούν το ύψιστο δημόσιο αγαθό στον σύγχρονο κόσμο. Και είναι το μέσον για έναν καλύτερο κόσμο:
όχι πιο παραγωγικό, αλλά έναν κόσμο που παρουσιάζει ελάχιστες (και γιατί όχι μηδενικές) οικονομικές ανισότητες, μηδενικές κοινωνικές διακρίσεις, κατανόηση της έννοιας των δικαιωμάτων και κατοχύρωση τους, ίσες ευκαιρίες για όλους στην ζωή ανεξάρτητα, θρησκείας, χρώματος και κοινωνικής ή οικονομικής θέσης, ανάπτυξη του πολιτισμικού περιβάλλοντος, προστασία του φυσικού περιβάλλοντος κλπ.
Από όλα αυτά, αντιλαμβανόμαστε ότι η Παιδεία είναι μία διαδικασία που δε σταματά ποτέ. Οι ατομικές ανάγκες αλλάζουν, αλλά επίσης, αλλάζει και το κοινωνικό περιβάλλον.
Έτσι, δεν θα έπρεπε να αφεθούμε στα ήδη γνωστά. Θα έπρεπε να κάνουμε τη χάρη στον εαυτό μας και να μην επαναπαυθούμε ποτέ, όσον αφορά τη γνώση που μπορούμε να απορροφήσουμε.
Πολιτισμός: Τέχνες, Ψυχαγωγία & αναψυχή
«Ο κυριότερος στόχος της εκπαίδευσης δεν είναι η γνώση, αλλά η δράση.» Herbert Spencer
Ποιος είπε ότι τα «χόμπι», οι τέχνες και οι Τέχνες δεν αποτελούν «εκπαίδευση»; Τουλάχιστον στη χώρα μας, πολλοί! «Μα θα μάθεις ζωγραφική; Ποιος ο λόγος; Χορό; Μα γιατί; Τι σεμινάρια φωτογραφίας και κουραφέξαλα, κοίτα τη δουλειά σου και μη χαλάς χρήματα». Κακή νοοτροπία. Όλα κάτι μας προσφέρουν. Η βασική τους όμως προσφορά είναι ότι μας βάζουν σε εγρήγορση, μας δραστηριοποιούν!
Ως «χόμπι»
κάθε δραστηριότητα πάνω σε κάποιον τομέα που ενδιαφέρει το άτομο και δεν του επιφέρει χρηματική αμοιβή και που πραγματοποιείται συχνά κατά την διάρκεια του ελεύθερου χρόνου. Χόμπι μπορεί να είναι η συλλογή πραγμάτων, κάποιο άθλημα ή κάποια δημιουργική δραστηριότητα κ.ά.
Αν δεν έχετε χρήματα,
κάντε το μόνοι σας: Στο youtube μπορείς να βρεις διάφορα tutorials σχετικά με διάφορα γνωστικά αντικείμενα. Σίγουρα δεν αντικαθιστά την ανθρώπινη επαφή με κάποιον ειδικό, αλλά σε βοηθάει να αποκτήσεις μία αρχική γνώση πάνω σε κάτι και στην πορεία να το «ψάξεις» περισσότερο.
Όταν ο πολιτισμός
και η παιδεία είναι ο προορισμός, η εκπαίδευση, η ουσιαστική εκπαίδευση, γίνεται το καλύτερο μέσον για να φτάσεις. Αλλά δεν εξαρτάται μόνο από την οικογένεια, το σχολείο ή άλλους εξωτερικούς παράγοντες. Εξαρτάται κυρίως από εμάς τους ίδιους. Αν διψάτε για μάθηση, σίγουρα θα βρείτε τον τρόπο να ικανοποιήσετε αυτή τη δίψα σ’ αυτήν την Πόλη που ζει Ακόμη!
Η άρρηκτη σχέση ανάµεσα στον Πολιτισµό και την Εκπαίδευση είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων.
Αυτό και μόνο καθιστά επιτακτική και αυτονόητη την ανάγκη να αναζητούµε διαρκώς νέους τρόπους µέσω των οποίων ο Πολιτισµός, στις διάφορες εκδοχές του, να µπορέσει να προσεγγίσει ολοένα και µεγαλύτερες κοινωνικές οµάδες. Οι πολιτιστικές αξίες, ιδιαίτερα στη χώρα µας, µία χώρα µε πλούσια πολιτισµική παράδοση, οφείλουν να βρίσκονται ψηλά στη κλίµακα των προτεραιοτήτων του εκπαιδευτικού µας συστήµατος.
Πράγμα το οποίο μάλλον δε συμβαίνει. Και εδώ είναι που πρέπει να αναλάβουμε δράση εμείς οι ίδιοι. Η εκπαίδευση δε σταματά ποτέ. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να σταματήσει αφού αλλάζουμε και εμείς και τα πράγματα γύρω μας. Δεν αλλάζουμε μόνο ως χαρακτήρες, αλλάζουν και οι ανάγκες μας.
Η ζωή μας δεν πρέπει να περιστρέφεται μόνο γύρω από το πώς θα γίνουμε καλύτεροι στη δουλειά μας. Φυσικά και είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο αυτό, αλλά μήπως θα έπρεπε να κάνουμε κάτι καθαρά και μόνο για τον εαυτό μας;
Το να μαθαίνεις κάτι, έστω κι αν το αντιμετωπίζεις ως χόμπι, σε απελευθερώνει ψυχικά και σε κάνει να βλέπεις τον κόσμο από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Σε αυτήν ακριβώς την κατηγορία ανήκουν όλες οι τέχνες, είτε πρόκειται για Τέχνη είτε πρόκειται για κάτι χειρωνακτικό.
Η ζωγραφική, το θέατρο, η μουσική, το πλέξιμο, η φωτογραφία, η φιλοσοφία, η ψυχολογία, ο χορός, η δημιουργία κόμικς, το να φτιάχνεις πράγματα για το σπίτι μόνος σου από διάφορα υλικά, οι κινηματογραφικές ή λογοτεχνικές λέσχες (ναι όλα αυτά μπορείτε να τα βρείτε στην Αθήνα, δωρεάν ή με κάποιο αντίτιμο) οδηγούν όχι μόνο στη μάθηση ή στην ενασχόληση με κάτι δημιουργικό, αλλά επίσης βοηθούν στη μείωση του άγχους.
Όταν έμαθα να πλέκω (από το youtube) μείωσα αρκετά το κάπνισμα και όταν πάω για μαθήματα τραγουδιού είναι η μόνη ώρα που πραγματικά δε σκέφτομαι τίποτα. Θα μου χρειαστούν όλα αυτά επί του πρακτικού; Ίσως όχι. Αλλά σίγουρα περνάω υπέροχα. Χωρίς να έχω απώτερους σκοπούς!
