Γράφει ο Βαγγέλης Σπαθάς, Μηχανικός Λογισμικού

Μια από τις σημαντικότερες τάσεις της εποχής μας είναι η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας. Η τεχνολογία δημιουργεί καινούργιες δυνατότητες επίλυσης προβλημάτων αλλά και την ίδια στιγμή δεν φέρνει μόνο αισιόδοξα μηνύματα.Πολύ πριν τη έξαρση της πανδημίας έχουν ανακύψει πάμπολλα θέματα ,μεταξύ άλλων, ο ψηφιακός έλεγχος των πολιτών από κράτη και πολυεθνικές.

Όπως ήταν αναμενόμενο,και εν μέσω της κρίσης του κορονοϊού, όλα τα όπλα επιστρατεύονται για να αντιμετωπιστεί η πανδημία. Δεν θα μπορούσαν λοιπόν παρά να αξιοποιηθούν και οι νέες τεχνολογίες. Μελέτες από ιδρύματα και πανεπιστήμια* αναδεικνύουν την δυνατότητα να επιβραδυνθεί η επέκταση του ιού με τεχνικές όπως η ψηφιακή αναζήτηση επαφών. (Digital contact tracing).

Αντί λοιπόν του γενικευμένου αποκλεισμού μέσα στα σπίτια μας όλων των πολιτών, ή του γενικευμένου αποκλεισμού γειτονιών ή πόλεων θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια εφαρμογή στα κινητά μας η οποία θα μας ενημερώνει αν στο κοντινό μας περίγυρο βρισκονται φορείς του ιού. Έτσι λοιπόν θα μπορούσαμε να αποφύγουμε το γενικευμένο lockdown και ταυτόχρονα να επιβραδύνουμε αποτελεσματικά την διάδοση του ιού.

Παρόμοιες τεχνολογίες χρησιμοποιήθηκαν στην Κίνα και στη Νότια Κορέα αλλά και πανεπιστήμια όπως το MIT ή εταιρείες όπως η Apple και Google ήδη προετοιμάζουν για τη περίοδο χαλάρωσης του γενικευμένου αποκλεισμού.

Στη Κίνα οι πολίτες κατέβασαν μαζικά μια εφαρμογή στο κινητό τους που υλοποιήθηκε από τις WeChat , Alipay (δημοφιλείς πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων και ηλεκτρονικών πληρωμών) για λογαριασμό της Κινεζικής κυβέρνησης.

Η εφαρμογή συνδέεται σε μια κεντρική βάση δεδομένων όπου αντλεί δεδομένα για τη κατάσταση της υγείας του πολίτη και το ιστορικό μετακίνησης. Έτσι λοιπόν δίνεται το πράσινο χρώμα σε πολίτες που έχουν το ελεύθερο της μετακίνησης, το κίτρινο αν ο κάτοχος του κινητού θα έπρεπε να είναι σε αυτοαπομόνωση και το κόκκινο αν ήταν επιβεβαιωμένο κρούσμα του Covid 19. Προκειμένου να επιτραπεί να μπουν οι πολίτες π,χ σε εστιατόρια ή σε μέσα μαζικής μεταφοράς έπρεπε να δείχνει πράσινο χρώμα η εφαρμογή.

Στη Νότια Κορέα, κάθε πολίτης πρέπει να κατεβάσει στο κινητό την εφαρμογή που προωθείται από το υπουργείο υγείας. Κάθε μέρα έπρεπε να ενημερώνει στην εφαρμογή για το αν είχε συμπτώματα του ιού. Σε αεροδρόμια και άλλα κεντρικά σημεία γίνονται έλεγχοι θερμομέτρησης.

Αν κάποιος βρίσκεται θετικός στον ιό ή έχει υψηλή θερμοκρασία αυτόματα ενημερώνεται η εφαρμογή. Έτσι, ο πολίτης μαθαίνει μέσω του κινητού, επικοινωνώντας τη θέση του κινητού σε κεντρική υπηρεσία ,εάν βρίσκεται κοντά σε επιβεβαιωμένο κρούσμα και παίρνει ενημερωτικό μήνυμα προκειμένου να απομακρυνθεί.
Με μία αντίστοιχη τεχνολογική προσέγγιση και οι Apple και Google ετοιμάζουν μια εφαρμογή για τα κινητά που υποστηρίζονται από τις συγκεκριμένες εταιρείες (iphone, android..).

Θα ενημερώνει τους κατόχους των κινητών αν κάποιο επιβεβαιωμένο κρούσμα βρίσκεται κοντά.

Με βάση τις ανακοινώσεις των εταιρειών θα δοθεί περισσότερη σημασία στην ασφάλεια των δεδομένων των χρηστών καθώς και θα αποφευχθούν εφαρμογές που θα καταγράφουν τη θέση του κινητού στο χάρτη. Φυσικά μέχρι να δούμε τη συγκεκριμένη υλοποίηση μπορεί όλα αυτά να είναι και λόγια…Ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη το βεβαρημένο ιστορικό των συγκεκριμένων εταιρειών.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η τεχνολογία αποδεικνύεται βασικό όπλο για την αντιμετώπιση του ιού. Τι γίνεται όμως με τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών που αποθηκεύονται στις βάσεις δεδομένων των κρατών και των εταιρειών;

Αν μια εταιρεία καταγράφει ποιες φυσικές τοποθεσίες επισκεπτόμαστε καθημερινά, τι ώρες δουλεύουμε και τι ώρες διασκεδάζουμε, αν ήμασταν θετικοί στον ιό, ή συνολικά τα ιατρικά μας δεδομένα και αν αποδεχόμαστε για ένα διάστημα την μαζική καταγραφή μας για την αντιμετώπιση της πανδημίας, είμαστε σίγουροι πως οι τεχνολογίες που δημιουργούνται και τα δεδομένα που αποθηκεύονται θα χρησιμοποιηθούν μόνο κατά τη διάρκεια της πανδημίας;

Φυσικά οι τεχνολογίες παρακολούθησης δεν είναι καινούργιες. Υπάρχουν και σήμερα πάμπολλοι μηχανισμοί παρακολούθησης των πολιτών. Facebook, Twitter,Google, Microsoft ,Oracle,IBM αλλά και WeChat,Alibaba, Huawei βρίσκονται σε παγκόσμιο ανταγωνισμό για το ποιος θα ηγεμονεύσει στο cloud. Δηλαδή στην παροχή διαδικτυακών υπηρεσιών μέσω της αποθήκευση δεδομένων σε τεράστιους αποθηκευτικούς χώρους (Data Centers) με σκοπό της κάθε εταιρείας να είναι αυτή που θα αποθηκεύσει και θα ελέγχει τα δεδομένα των πολιτών.

Το ανησυχητικό όμως εδώ δεν είναι οι τεχνολογίες αλλά όλη η νομιμοποίηση που εκ των πραγμάτων δίνεται εκ νέου, μέσω κορονοϊού, στις εταιρείες και στα κράτη για να παρακολουθούν τους πολίτες. Νομιμοποίηση που είχε αμφισβητηθεί, ιδιαίτερα μετά τις αποκαλύψεις Σνόουντεν και Wikileaks, το σκάνδαλο της Cambridge Analytica και τις συνεχείς παραβιάσεις της ελευθερίας έκφρασης στο διαδίκτυο από τις πολυεθνικές και τα ισχυρά κράτη.

Κατά μία έννοια αναδεικνύεται μια αντίθεση. Πιο πολλές ελευθερίες στο ψηφιακό κόσμο ή αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας εν προκειμένω και άλλων σημαντικών προβλημάτων που θα προκύψουν στο μέλλον.

Ουσιαστικά με αυτή την αντίθεση θα ζήσουμε. Διεκδικώντας χώρο ελευθερίας από τις πολυεθνικές του ψηφιακού κόσμου αλλά και την ίδια στιγμή εκφράζοντας και γνώμη για το πως θα παραχθεί τεχνολογία χρήσιμη για τις κοινωνίες.