Το ΚΕΘΕΑ έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: ενώ ασχολείται με μία αθέατη πλευρά της πόλης και της κοινωνίας που πολλοί θέλουν να αγνοούν, κάθε άλλο παρά αθέατο είναι.

Το ΚΕΘΕΑ είναι ένας θεσμός, ένας οργανισμός που μας κάνει περήφανους, που λειτουργεί σε μια χώρα που κατά τ’ άλλα μας πληγώνει καθημερινά. Όταν, λοιπόν, το οικοδόμημα αυτό ένιωσε ένα τράνταγμα εξαιτίας μικροπολιτικών σκοπών, όλη η κοινωνία αντέδρασε και μάλιστα μαζικά. Γι’ αυτό κι εμείς, παρά το γεγονός ότι η φουρτούνα πέρασε, θελήσαμε να αναδείξουμε τη δράση του ΚΕΘΕΑ στη σύγχρονη εποχή, όπου το φαινόμενο της εξάρτησης δεν αφορά μόνο τους λίγους και περιθωριοποιημένους — αν και μάλλον ποτέ δεν ίσχυε αυτό, απλά η κοινωνία είχε ένα απίστευτο ταλέντο να κρύβεται.

Μιλήσαμε, λοιπόν, με τους κ. Βασίλη Γρετζίστα, αντιπρόεδρο του Συλλόγου Εργαζομένων και με τον κ. Δημήτρη Γιαννάτο, υπεύθυνο του προγράμματος MOSAIC –σε συνέχεια του αφιερώματος στην ιστοσελίδα μας– για τη δράση, τα προγράμματα, τον ρόλο του ΚΕΘΕΑ στην κοινωνία και τους ευχαριστούμε θερμά.

Η αποστολή του ΚΕΘΕΑ/Τα προγράμματα στην πόλη

Η «Ιθάκη» ήταν η πρώτη κοινότητα του ΚΕΘΕΑ που ιδρύθηκε πριν από 38 χρόνια. Από τότε, το πνεύμα της θεραπευτικής κοινότητας αποτελεί ένα σύμβολο ελπίδας μέσα στην ελληνική κοινωνία, για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη χρήση ναρκωτικών και για τις οικογένειές τους. Σηματοδοτεί και μια παραδειγματική διαδρομή συγκρότησης και υπόστασης ενός οργανισμού, έναν «οδηγό» για το πώς και οι ίδιοι οργανισμοί μπορούν να πηγαίνουν «αλλιώς», να αλλάζουν, δηλαδή, για να απαντήσουν σε πραγματικές ανάγκες.

Από το 1987, όταν ιδρύθηκε ως νομικό πρόσωπο το ΚΕΘΕΑ, έχουν αναπτυχθεί πληθώρα προγραμμάτων σε όλη τη χώρα. Όλα αυτά τα χρόνια ανταποκρίθηκε σε σκοπούς σύνθετους και αλληλεξαρτώμενους: Την ψυχική απεξάρτηση των ανθρώπων που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών και την κοινωνική τους επανένταξη, την υποστήριξη των οικογενειών, την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση στην περίοδο της εφηβείας, την πλήρη νομική στήριξη για όλα τα ζητήματα που χρειάζονταν οι χρήστες καθώς και την έρευνα και την εκπαίδευση στελεχών –του ίδιου του ΚΕΘΕΑ και άλλων φορέων– σε σύγχρονες θεραπευτικές τεχνικές.

Το ΚΕΘΕΑ ασχολείται με την αντιμετώπιση της αιτιολογίας της χρήσης και της εξάρτησης και όχι με τον περιορισμό των συμπτωμάτων της. Παρέχει ένα πλαίσιο, μια διαδικασία συνολικής αλλαγής και συμμετοχής, στους ανθρώπους και δεν τους αντιμετωπίζει σαν «ασθενείς». Ο όρος «απεξάρτηση» έχει μια κεντρικότητα στην προσέγγιση.

Στο ΚΕΘΕΑ, μπορεί να απευθυνθεί ο οποιοσδήποτε έχει πρόβλημα εξάρτησης από τα ναρκωτικά (π.χ. ηρωίνη), το αλκοόλ, τον τζόγο και το διαδίκτυο, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, θρησκεύματος, σεξουαλικού προσανατολισμού. Για να μπορεί, εξάλλου, να απευθυνθεί και να πάρει βοήθεια κάποιος, έχει αναπτύξει ο οργανισμός ένα μεγάλο δίκτυο υπηρεσιών.

Πιο συγκεκριμένα, στο κέντρο της Αθήνας βρίσκονται ορισμένα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ που το καθένα από αυτά ανταποκρίνεται σε διαφορετικές ανάγκες του πληθυσμού στο πεδίο.

Η Διάβαση, που ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1990 μέσα στο αστικό ιστό της Αθήνας, απευθύνεται σε ενήλικους χρήστες ουσιών και τις οικογένειές τους. Είναι πρόγραμμα εξωτερικής παρακολούθησης (μη διαμονής) και υποστηρίζει τα μέλη του, ενώ αυτά παραμένουν στην οικογένεια και την εργασία τους ή συνεχίζουν τις εκπαιδευτικές τους δραστηριότητες.

Έχει ενεργό ρόλο τόσο στη σχέση με φορείς και εργοδότες για την ισότιμη ένταξη των μελών στην αγορά εργασίας, όσο και στη ζωή της πόλης, επιδιώκοντας τη δημιουργική εμπλοκή του κοινωνικού συνόλου στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, με διάφορες εκδηλώσεις ανοιχτές και δημόσιες, είτε με διάφορους φορείς της κοινότητας είτε στο Πολιτιστικό του Στέκι, που στεγάζεται στον χώρο της Ανοικτής Θεραπευτικής Κοινότητας.

Τα τελευταία χρόνια, συμβουλευτική υποστήριξη και θεραπεία παρέχεται και σε περιστασιακούς χρήστες που εργάζονται ή σπουδάζουν και στις οικογένειές τους.

Δίπλα, επίσης, βρίσκεται το ΚΕΘΕΑ MOSAIC που προσφέρει ενημέρωση, συμβουλευτική, ψυχολογική στήριξη και πρόληψη της υποτροπής σε εξαρτημένους μετανάστες και πρόσφυγες, προετοιμάζοντας όσους το επιθυμούν για ένταξη σε διαδικασία ψυχικής απεξάρτησης, μέσα από τη δικτύωσή του με υπηρεσίες και δίκτυα, ενώ υλοποιεί και δράσεις εκμάθησης ελληνικών και δημιουργικών-καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων.

Ο συνδυασμός υπηρεσιών διαπολιτισμικής συμβουλευτικής, ψυχοκοινωνικής κινητοποίησης για θεραπεία και εκπαίδευσης διαμορφώνει ένα οικείο και ασφαλές υποστηρικτικό περιβάλλον υποδοχής, κατάλληλο για τις ιδιαίτερες ανάγκες των μεταναστών και των προσφύγων. Οι οικογένειες, οι σύντροφοι και οι φίλοι των εξαρτημένων μεταναστών και προσφύγων μπορούν να συμμετέχουν σε ομάδες ενημέρωσης και συμβουλευτικής για θέματα που αφορούν την εξάρτηση.

Το ΚΕΘΕΑ ΜΟSAIC συνεργάζεται με ξενώνες ασυνόδευτων ανηλίκων και προσφέρει ενημέρωση, συμβουλευτική σε θέματα ενδοοικογενειακών σχέσεων, παραβατικότητας, συναισθηματικών δυσκολιών, κοινωνικού αποκλεισμού κ.α., ενώ παρεμβαίνει συστηματικά στα Κέντρα Φιλοξενίας Προσφύγων εντός και εκτός Αττικής, μεταφέροντας τη συμβουλευτική παρέμβαση του ΚΕΘΕΑ MOSAIC στο πεδίο.

Κεντρικός πυρήνας του είναι η αξιοποίηση των αξιών και των αρχών της αυτοβοήθειας των θεραπευτικών κοινοτήτων — αλληλοβοήθεια, αυτοδιαχείριση, εξέλιξη και αλλαγή, ομάδες ομότιμων κλπ. Παράλληλα, λειτουργεί και ως «γέφυρα επικοινωνίας» με τις κοινότητες προσφύγων και μεταναστών, διευρύνοντας την κοινωνική δικτύωση και τη συναισθηματική ενσωμάτωση των εξυπηρετούμενων. Η γνώση της ελληνικής γλώσσας και η κατοχή νομιμοποιητικών εγγράφων δεν αποτελούν προϋπόθεση για την παροχή υπηρεσιών από το ΚΕΘΕΑ MOSAIC.

Αυτό που θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει με βάση τα παραπάνω, είναι το γεγονός ότι η ανάπτυξη των προγραμμάτων έγινε με βάση την προσπάθεια ανταπόκρισης στις ανάγκες που προκύπτουν από την εξέλιξη του φαινομένου των εξαρτήσεων, τα αιτήματα της κοινότητας, τις δυνατότητες στελέχωσης και χρηματοδότησης των προγραμμάτων. Κυρίως, με μια μεγάλη προσπάθεια προετοιμασίας και γείωσης με τις περιοχές όπου αναπτύχθηκαν οι στοχευμένες παρεμβάσεις. Αυτό το στοιχείο εντοπισμού αναγκών και ιεράρχησης προτεραιοτήτων οδήγησε και σε μια μεγάλη δουλειά που απαιτεί συνεχή αξιολόγηση και ερευνητικό έργο σε πολλά επίπεδα.

Το ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ, από την άλλη, είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα συμβουλευτικής, θεραπείας και κοινωνικής επανένταξης για κρατούμενους και αποφυλακισμένους χρήστες ναρκωτικών. Προέκυψε μέσα από το πρόγραμμα Εξέλιξις, όπως και το Μosaic. Στοχεύει στην πολύπλευρη και ολόπλευρη ανάπτυξη του θεραπευόμενου, δίνοντας έμφαση στην κοινωνική και πολιτιστική ενεργοποίηση και στη δημιουργία δεσμών με τη γειτονιά της Κυψέλης.

Έχει τεράστιο ενδιαφέρον όλη αυτή η ιστορία διακλάδωσης και σχέσεων του ΚΕΘΕΑ και των προγραμμάτων του μέσα στην ελληνική κοινωνία.

Η Επικαιρότητα

Τον τελευταίο καιρό, το ΚΕΘΕΑ ήρθε στην επικαιρότητα λόγω του προσχεδίου νόμου που είδε το φως της δημοσιότητας και θα αλλοίωνε τον χαρακτήρα και την αποστολή του ΚΕΘΕΑ. Πόσο θα επηρέαζε αυτό το προσχέδιο εργαζομένους και θεραπευόμενους;

Όταν επιχειρείται μια ατεκμηρίωτη και συνολική συγκεντρωτική αλλαγή σκοπού και διαδικασιών σε έναν οργανισμό, αναπόφευκτα θα υπάρχει αλλαγή στον πυρήνα της παρέμβασης του ΚΕΘΕΑ, που είναι η συμμετοχή, η ομάδα, η κοινότητα. Η ίδια η διεργασία που ακολουθήθηκε από την επιτροπή που όρισε το Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ, ήταν ενδεικτική του πνεύματος και του στόχου της.

Μια ομάδα, σε μεγάλο βαθμό κλειστή και από τα πάνω, η οποία έκανε ασκήσεις επί χάρτου χωρίς επιτόπια γνώση του αντικειμένου, έπειτα θα έστελνε ατομικά στους εργαζόμενους να πουν τη γνώμη τους σε 7 ημέρες, για ένα κείμενο που δεν θα περνούσε από τη Γενική Συνέλευση του ΚΕΘΕΑ!

Αυτό θεωρήθηκε εμβάθυνση της «δημοκρατίας», κάνοντάς μας να απορούμε πώς, αλήθεια, τότε λέγεται η «από τα κάτω» έναρξη προβληματισμών, έμπνευσης, ιδεών, σχεδιασμού και προτάσεων –μέσω οριζόντιων συμμετοχικών οργάνων– και η επικύρωσή τους από τη διευρυμένη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού. Επιπλέον, η αύξηση των Διοικητικών τομέων και η συγκέντρωση του συντονισμού στην Αθήνα, θα στερούσε την πνοή της θεραπευτικής πρότασης που είναι η αποκέντρωση και η κοινοτική ανάπτυξη.

Τα παραπάνω θα οδηγούσαν σε μια αποδόμηση της αυτοτέλειας των Θεραπευτικών Προγραμμάτων – Κοινοτήτων, σε διπλά μηνύματα όσον αφορά στον τρόπο λειτουργίας των μελών στην κοινότητα και στον αντίθετο τρόπο που θα ασκείται η διοίκηση και στην εμπέδωση ενός ατομοκεντρικού μοντέλου υποστήριξης, που προσιδιάζει περισσότερο σε παροχή υπηρεσιών παρά στην κοινοτική θεραπευτική αυτοβοήθεια.

Οι εργαζόμενοι θα είχαν να αντιμετωπίσουν την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, την υποβάθμιση της συμμετοχής τους στη λήψη αποφάσεων του οργανισμού, την παράδοσή τους σε ένα κομματοκεντρικό μόρφωμα που δεν εμπνέει ασφάλεια και αμεροληψία και στην αντιμετώπισή τους ως εν δυνάμει «παραβατών», με την ύπαρξη ενός αυστηρού πειθαρχικού κώδικά.

Τι θεωρείτε ότι έπαιξε τον πιο σημαντικό ρόλο στην τάχιστη αυτή αναδίπλωση;

Σε πρώτη φάση, η άμεση αντίδραση σχεδόν του συνόλου των εργαζομένων, οι οποίοι αντελήφθησαν τι επιχειρείτο να γίνει, και η άμεση απάντησή τους προς την Επιτροπή, μέσα από την πολύμορφη τεκμηρίωση της διαφωνίας τους και μέσω της ενεργοποίησης μαζικών Γ.Σ., που έδειξαν μια πρωτόγνωρη δυναμική. Αυτό οδήγησε στη δημοσιοποίηση προς την ελληνική κοινωνία όλων αυτών που ζούσαμε το τελευταίο διάστημα.

Όμως αυτό που ήταν ο καταλύτης και επηρέασε τον αγώνα μας και την στήριξη της πρότασής μας ήταν η αμέριστη αγκαλιά και συμπαράσταση της κοινωνίας. Αρχικά, ούτε κι εμείς ίσως να μην πιστεύαμε σε ένα τέτοιο κύμα συμπαράστασης, εκτίμησης του έργου του ΚΕΘΕΑ και αντίδρασης στο προσχέδιο από όλη την ελληνική κοινωνία και από όλους τους πολιτικούς χώρους.

Στην ανακοίνωσή σας κάνετε ιδιαίτερη μνεία στον κόσμο που στήριξε τον αγώνα των εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ. Πραγματικά ήταν ένα μεγάλο κύμα συμπαράστασης, ειδικά στα social media. Πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;

Έχουμε την αίσθηση ότι η κοινωνία ένιωσε να χτυπιέται και η δική της ψυχή και το συναίσθημα, η δική της ταυτότητα, η κοινότητα που βιώνει σε πολλές μορφές. Στις παραδόσεις μας, στη γειτονιά, στη φιλία, στην αλληλεγγύη, στον μόχθο των ανθρώπων, στη δημοκρατία και τη συμμετοχή που την επιζητά με αγωνία και αγώνα.

Έπειτα, το έργο του ΚΕΘΕΑ και το ψυχοκοινωνικό θεραπευτικό μοντέλο που εμπεριέχει τα προηγούμενα ήταν καθιερωμένο στη συνείδηση της κοινωνίας, που όλα τα χρόνια έβλεπε τον ίδιο τον εαυτό της, μέσα από μια συμμετοχική κοινότητά της που είναι κομμάτι της, να θεραπεύει τα εξαρτημένα παιδιά της.

Επιπλέον, θεωρούμε ότι ο κόσμος είδε ότι ο Σύλλογος Εργαζομένων, οι εργαζόμενοι του ΚΕΘΕΑ δεν πρόβαλαν ένα αμιγώς συνδικαλιστικό συντεχνιακό ζήτημα, αλλά αντιδρούσαν για ένα ευρύτερο κοινωνικά θέμα. Με συλλογιστική, επιχειρήματα και γλώσσα διαφορετική από την ξύλινη ορολογία που έχουμε ζήσει. Με τρόπους και πνεύμα τέτοια που μας παραπέμπουν στην ξεχασμένη πια αρχική ετυμολογία του συνδικάτου, από τη λέξη σύνδικος (αυτός που συνηγορεί υπέρ του κοινού καλού, του δημοσίου συμφέροντος).

Το Μέλλον του ΚΕΘΕΑ

Το μέλλον του ΚΕΘΕΑ σε ποιανού τα χέρια βρίσκεται; Θεωρείτε ότι στον βωμό πολιτικών ή μάλλον κομματικών σκοπιμοτήτων θα απειληθεί και πάλι το έργο του;

Το ερώτημα δεν είναι καθόλου εύκολο. Όπως λέμε και στο θέμα των εξαρτήσεων, το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό και υπάρχουν πολλές διαστάσεις. Μια βασική διάσταση είναι η κατάσταση του κλίματος και του ευρύτερου πνεύματος μέσα στο ΚΕΘΕΑ. Κρίσιμη διάσταση και καθοριστική, γιατί αφορά τους ανθρώπους που δουλεύουν στο πεδίο, έχουν μια εμπειρία και έχουν δοκιμαστεί αρκετά «σκληρά» την τελευταία δεκαετία.

Αντί να υπήρχε μια πολιτική στήριξης αυτού του δυναμικού, οι εργαζόμενοι τράβηξαν στην πλάτη τους και μια ΠΝΠ το 2019 και μια απόπειρα συνέχισής της προς τη μετάλλαξη σε κάτι άλλο. Αυτή τη στιγμή, τα στοιχεία δέσμευσης προς το έργο του ΚΕΘΕΑ χρειάζεται να υπερασπίσουν τον χαρακτήρα του οργανισμού και να καταθέσουν ταυτόχρονα μια πρόταση προς το υπουργείο που, ακριβώς, να δείχνει ότι αντιστεκόμαστε στη διάλυση και όχι στην αλλαγή.

Δεν είναι εύκολη υπόθεση μια τέτοια ευθύνη, που ανέλαβε καταρχάς ο Σύλλογος Εργαζομένων, μετά την πρόταση της Υφυπουργού Υγείας κας Ράπτη. Μια άλλη διάσταση που υπάρχει είναι η δια-
φύλαξη του υπερκομματικού και αυτοδιοίκητου χαρακτήρα του ΚΕΘΕΑ. Διάσταση που αφορά τη δυνατότητα ύπαρξης οργανισμών που σηματοδοτούν τη δυνατότητα εκείνου του κομματιού της κοινωνίας που χρειάζεται τέτοιου είδους υπηρεσίες, να τις λαμβάνει καταρχάς ποιοτικά, ελεύθερα, να έχει πρόσβαση σε αυτές και να μη χρειάζεται κανένα μέσο για να τις λαμβάνει.

Επίσης, αφορά και τη δυνατότητα των κομματιών της κοινωνίας που εθελοντικά συνεισφέρουν σε όλη αυτή την προσπάθεια τα μέλη του Δ.Σ., οι σύλλογοι γονέων μέχρι τον τελευταίο εθελοντή, να μην διαμεσολαβούνται από κομματικές επιδιώξεις και χειρισμούς. Συνεπώς, ένα κρίσιμο επίσης σημείο που θα κρίνει τις εξελίξεις είναι το σημείο που τέμνονται, ακόμα και με ετερογένεια, αντιλήψεις γύρω από το θέμα του ελέγχου. Ό,τι δηλαδή δεν ελέγχω, το αφήνω να αναπτυχθεί, το διαλύω εσωτερικά.

Χρειάζεται αρκετή σκέψη και εγρήγορση για να διατηρείται ο όποιος ακηδεμόνευτος χαρακτήρας τέτοιων προσπαθειών. Ειδικά σε μια περίοδο που δεν βοηθάει ανάλογες πρωτοβουλίες και τα διαλυτικά στοιχεία είναι κυρίαρχα.

Η επιμονή σε συλλογικές διαδικασίες είναι αναγκαία αλλά δεν είναι από μόνη της ικανή. Η αλλαγή έχει ανάγκη την επίγνωση και τη συνείδηση. Ειδικά γύρω από το τελευταίο ζήτημα, θα κριθούν πολλοί από τους βηματισμούς που έχουμε ανάγκη γιατί το ΚΕΘΕΑ «δεν ανήκει ούτε στη διορισμένη Διοίκησή του, αλλά ούτε σε εμάς που εργαζόμαστε σε αυτό. Ανήκει σε όλους όσοι έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες του, σε ολόκληρη την πολλαπλά δοκιμαζόμενη ελληνική κοινωνία. Αυτή έχει ανάγκη το ΚΕΘΕΑ και αυτή μπορεί να το κρατήσει τελικά ζωντανό»!

Και όταν λέμε βηματισμούς, το εννοούμε, διαδικασία είναι με τα πάνω και τα κάτω της όπως είναι η ζωή μας μέσα και έξω από το σπίτι μας. Η ματιά μας, λοιπόν, είναι στο μέλλον και στο άμεσο μέλλον θέλουμε διαδικασίες, διάλογο, που τα αποτελέσματά του θα τεθούν υπό την τελική κρίση της Γενικής Συνέλευσης του ΚΕΘΕΑ.

Διαβάστε ακόμα: Ας μην αφήσουμε να δύσει το ΚΕΘΕΑ