Πάει πια ένας χρόνος σχεδόν από την καραντίνα…Όχι τη συνολική. Αυτή των θεάτρων. Είμαι πολύ καλή στις ημερομηνίες χωρίς να το θέλω. Οπότε, θυμάμαι ότι τελευταία μέρα λειτουργίας των κλειστών θεάτρων ήταν η 13η Μαρτίου. Εν συνεχεία, όταν με τα πολλά τα θέατρα άνοιξαν, για κάνα μηνάκι, ξανάκλεισαν στις 3 Νοεμβρίου ημέρα Τρίτη.

Μ’αρέσει να κάνω αυτούς τους απολογισμούς του χρόνου, μάλλον γιατί έτσι αρχίζω να ξετυλίγω το νήμα του τι έχει γίνει. Τη 13η Μαρτίου ήταν μέρα ορόσημο για όλους τους ανθρώπους του θεάτρου. Συνειδητοποιήσαμε ότι θα έρθουν στον αφρό όλες οι παθογένειες του χώρου.

Πολύ πριν μπω στα θέατρα και τ’αγαπήσω, είχαν καταργηθεί βασικά εργασιακά δικαιώματα, με αφορμή ή αιτία την οικονομική κρίση. Το να είσαι ηθοποιός, σκηνοθέτης, ταξιθέτης, τεχνικός ήταν εποχικά επαγγέλματα από τη φύση τους, αλλά τουλάχιστον υπήρχε μια ποιότητα και ένα επίπεδο ζωής. Οι μισθοί δεν ήταν της πείνας, τα ένσημα δεν ήταν ωριαία, οι πρόβες δεν έμεναν απλήρωτες. Φυσικό και επόμενο η οικονομική κρίση να χτυπήσει και όχι απλά να μην επιβιώνεις από το θέατρο, όχι απλά να κάνεις δύο και τρεις δουλειές, αλλά να φτάσεις σε σημείο να ζυγίζεις: “να δουλέψω για τόσα μήπως πάρω εμπειρία και στο μέλλον, μπορώ να διεκδικήσω τόσα;”. Κι αυτά τα τόσα μην φανταστείτε τίποτα εκατομμύρια, απλά λίγο καλύτερα από τα προηγούμενα τόσα.

Η αφοσίωση λοιπόν να πραγματοποιήσεις το όνειρό σου σε έκανε να δέχεσαι μισθούς πείνας και απλήρωτες πρόβες, τη στιγμή που η βασική δουλειά στο θέατρο είναι οι πρόβες. Η πολιτεία; Έκανε τα στραβά μάτια. Λες και οι καλλιτέχνες ήταν παιδιά ενός κατώτερου Θεού, ή χειρότερα, μερικά χιλιάδες ψώνια που ήθελαν να κάνουν το χόμπι του επάγγελμα. Και στην αφοσίωση της ιδέας απλά έκανες τη δουλειά σου και αποδεχόσουν την κατάσταση.

Όταν όμως έφτασε η πανδημία, έφερε στον αφρό αυτό το πρόβλημα. Οι άνθρωποι του θεάτρου και οι καλλιτέχνες γενικότερα δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά πουθενά. Ένσημα για να καλύψουν επιδόματα δεν είχαν. Μια πανδημία θα τους έφερνε ή τους έφερε πολύ γρήγορα στην εξαθλίωση. Και εκεί αντέδρασαν. Και άρχισαν να χτίζουν ένα δυνατό σωματείο. Και δόθηκαν κάποια επιδόματα για όλους ή σχεδόν όλους. Και η πανδημία παρέμεινε και σε μικρά διαλείμματα κάποιοι πρόλαβαν να πατήσουν το σανίδι, κάποιοι όχι. Κάποιοι έκαναν πάλι έκπτωση με τα live streaming (γιατί αυτό δεν είναι θέατρο) κάποιοι άλλοι όχι.

Και η ζωή συνέχιζε και μια κατάφωρη αδικία για την οποία όλοι είχαν ευθύνη μας έπνιξε και συνεχίζει να μας πνίγει.

Αυτή η πανδημία όμως έδειξε την ανάγκη για μια συνολική αλλαγή. Το βλέπαμε, το λέγαμε πολλές φορές και σε άρθρα και σε συζητήσεις μεταξύ μας. Αυτή η αλλαγή ήρθε. Γιατί το παλιό σύστημα σε όλους τους κλάδους έδειξε πόσο σάπιο είναι μέσα από αυτήν πανδημία.

Η αρχή έγινε με τον αθλητισμό και αρχίσαμε να συζητάμε για όσα δεν μιλούσαμε. Τι είναι σεξουαλική κακοποίηση; Τι είναι βιασμός; Τι είναι σεξουαλική παρενόχληση; Και μόνο αυτά μπορούν να μείνουν μέσα στην ψυχή σου; Η λεκτική βία; Η ψυχολογική βία; Ο ξυλοδαρμός; Αυτά που συμβαίνουν σε κλειστές μικροκοινωνίες και μένουν μέσα στους κόλπους αυτούς δεν χαράζουν την πορεία σου; Αυτό το “μπαμ” έγινε ακριβώς λόγω της πανδημίας. Γιατί καλά να παραμένουν τα στόματα κλειστά, μεταφορικά. Αντέχεται. Στόματα κλειστά, στην κυριολεξία, με μάσκες, δεν αντέχεται.

Και καλώς άνοιξαν. Ναι έγινε ντόρος με τον αθλητισμό και το θέατρο, γιατί αυτοί οι χώροι μαγεύουν, τραβούν την προσοχή, δημιουργούν και καταρρίπτουν είδωλα εν μία νυκτί. Και έτσι, μια γραμματέας σε μια εταιρεία που υφίσταται τα ίδια και χειρότερα, αλλά κανείς δεν της δίνει σημασία (πολλές φορές ούτε το ίδιο το κράτος, όχι μόνο τα Μ.Μ.Ε) πώς θα βρει το θάρρος να μιλήσει και να διεκδικήσει τα δικαιώματά της; Καλά έκαναν όσοι μίλησαν λοιπόν. Αυτό για μένα είναι ξεκάθαρο. Και εμφανίστηκε σιγά σιγά και το άλλο κομμάτι της κοινωνίας, που στο συλλογικό του ασυνείδητο, έχει την ανάγκη να πιστεύει ότι φταίει πιο πολύ το θύμα παρά ο θύτης. Αλλά αυτό το συλλογικό ασυνείδητο, είναι προς το παρόν αχαρτογράφητα νερά για τους μη ειδικούς, ακόμη και για τους ειδικούς πολλές φορές.

Προσωπικά, δεν υπάρχει καν η ερώτηση “Γιατί τώρα”. Γιατί έτσι. Τώρα ήρθε η ώρα, τώρα έπρεπε. Πώς όμως μπαίνουμε μέσα σε αυτό; Δίνοντας τροφή στα πανελάδικα να ξεσκίζουν όλους. Και θύτες και θύματα.

Το ένα κομμάτι της κοινωνίας ξεφτιλίζει τους θύτες, το άλλο τα θύματα. Και τελικά τι γίνεται; Τίποτα. Άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς. Φυσικά να ειπωθούν ονόματα. Φυσικά να προστατευθούν οι επόμενες γενιές. Αλλά ένας χώρος που θέλει να προάγει πολιτισμό, όχι μόνο δεν προάγει στους κόλπους του εδώ και χρόνια κάτι τέτοιο, αλλά το βγάζει και στη φόρα χωρίς πολιτισμό.

Και εμένα αυτό με απασχολεί. Πώς θα ξαναγυρίσουν οι θεατές στα θέατρα; Ήδη ήταν κάτι δύσκολο για συγκεκριμένο κοινό. Ήδη ήρθε ο φόβος της αρρώστιας. Τώρα θα έρθει και η απέχθεια για έναν κόσμο που πλάστηκε μαγικός και ξαφνικά έσπασε η τζαμένια βιτρίνα και το τριαντάφυλλο μαράθηκε.

Πρέπει να διαχωριστεί λοιπόν. Το θέατρο ως ψυχαγωγία φέρνει στην επιφάνεια βαθιά κρυμμένες πανανθρώπινες αλήθειες. Οι άνθρωποί του είναι σκληροί εργάτες στην πλειονότητά τους. Και οι άνθρωποί του επίσης στην πλειονότητά τους είναι αξιαγάπητοι. Παραμυθένιοι. Χαίρονται με τη χαρά σου και κλαίνε μαζί σου όταν λυπάσαι. Σε αγκαλιάζουν πραγματικά και σε σέβονται ως άνθρωπο και ως ταλέντο ή δουλευταρά. Σε κοιτούν στα μάτια και ξέρουν τι θέλεις να πεις γιατί έχετε κοινά βιώματα. Κάποιοι γίνονται φίλοι σου για μια ζωή και κάποιοι μόνο για την περίοδο της πρόβας. Δεν παύουν όμως να είναι φίλοι σου γιατί έχουν μοιραστεί κάτι κοινό. Μία αλήθεια για το μέσα σου που ποτέ δεν θα μπορέσει; να την πεις με λόγια. Και αυτό ακριβώς μεταφέρεται στο κοινό. Αυτή η επικοινωνία, αυτές οι μικρές αναπαραστάσεις της ζωής που δίνουν κουράγιο, απάντηση, λύτρωση, κάθαρση.

Θέλω να πιστεύω βαθιά μέσα μου, ότι αφού έσπασε αυτή η τζαμένια βιτρίνα, το κοινό θα αρχίσει να συρρέει στα θέατρα. Σε αυτά που εκείνο θέλει. Και θα βλέπει πια πραγματικές αλήθειες, ειπωμένες από ανθρώπους πραγματικούς, που δεν είναι πια ακηλίδωτα είδωλα. Κι αν οι φερόμενοι ως θύτες τιμωρηθούν έχοντας κενά καθίσματα, ας γίνει.

Αλλά μην ξεχνάμε ότι πάντα υπάρχει το τεκμήριο της αθωότητας. Επειδή όμως όταν μιλάω για θέατρο, θέλω να είμαι πιο ανθρώπινη, θα πω καθαρά: όλοι οι άνθρωποι αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία. Και πάνω σε αυτό στηρίχθηκε όλη η θεωρία περί σωφρονισμού. Που και ο ορισμός αυτός έχει χάσει το νόημά του.

Υ.Γ. Τα κανάλια, που ξαφνικά ασχολούνται τώρα με αυτό, και μέχρι τον Ιούνιο φωνάζαμε ότι δεν έχουμε ούτε τα βασικά, όχι βήμα δεν μας έδιναν, έως μας χαρακτήριζαν και γραφικούς. Αυτό για να επισημάνω ότι όχι, δεν νοιάζονται για τους θύτες και τα θύματα, αλλά για τα νουμεράκια. Δεν τους τσουβαλιάζω όλους βεβαίως βεβαίως. Να είμαι ξεκάθαρη.