Οι αλλαγές που έχουν υποστεί τα Εξάρχεια τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια είναι πολλές και με αλυσιδωτές συνέπειες, επήλθαν νέα δεδομένα ως προς τον ποιοτικό τους χαρακτήρα και επέβαλαν μια νέα συνθήκη στην πραγματικότητα, προσαρμοσμένη στην  απρόσωπη νεοφιλελεύθερη τάξη, οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων.

Οικονομική κρίση και μαρασμός

Τα πρώτα εμφανή σημάδια της οικονομικής κρίσης ήταν στον εμπορικό κλάδο, που υποστηρίζει τον χώρο του  πολιτισμού και των τεχνών. Βιβλιοπωλεία, ιστορικοί εκδοτικοί οίκοι, βιβλιοδετεία, δισκοπωλεία, τυπογραφεία, θεατρικά εργαστήρια, ωδεία, ατελιέ, φωτογραφεία, οργανοποιεία κτλ. φαντάζαν πολυτέλεια μπροστά στην φτώχεια και την πείνα που είχε επισκιάσει το σύνολο της κοινωνίας και ήταν πρώτα στη λίστα της οικονομικής κατάρρευσης.

Η βασική πιάτσα αυτού του κλάδου ήταν τα Εξάρχεια, η εμπορική ζωή των Εξαρχείων ήταν συνυφασμένη με τον πολιτισμό και τις τέχνες, στην πολιτική τους διάσταση, υπό το πρίσμα ενός καλώς εννοούμενου και ριζοσπαστικού εναλλακτισμού.

Χιλιάδες εργαζόμενοι απασχολούνταν σε αυτόν τον εμπορικό κλάδο που δεν ήταν ανεπηρέαστοι από το γενικότερα αντισυμβατικό- πολιτικά φορτισμένο, κλίμα των Εξαρχείων.

Θέλοντας και μη, ήταν βασικός κρίκος στην σύνθεση της κοινωνικής ζωής των Εξαρχείων, και υγιής φορέας με λαϊκά χαρακτηριστικά, του “πολιτισμικού και πολιτιστικού πλούτου” που όριζε τα Εξάρχεια ως σημείο αναφοράς και αντίστασης, απέναντι στην κυρίαρχη ιδεολογία και λογική, την πολιτική, αλλά και το lifestyle.

Από την κίνηση ιδεών στην διακίνηση ναρκωτικών

Η κατάσταση στα Εξάρχεια έγινε αφόρητη. Από κέντρο αγώνων και ιδεών, μετατράπηκαν σε γκέτο μαφιόζων και εμπορική πιάτσα ναρκωτικών, επικράτησε η λογική της ζούγκλας με θηρευτές και  θηράματα, η οικονομική κρίση, που είχε διαλύσει τον κοινωνικό ιστό, γεννούσε φουρνιές λουμπενοποιημένων, φτωχοδιάβολων, που μη έχοντας εργασία και προοπτική στη ζωή, έβρισκαν καταφύγιο στην παραβατικότητα, και χωροταξικά, το κράτος τους οδηγούσε στα Εξάρχεια.

Καθόλου τυχαία, η αστυνομία περισσότερο επενέβαινε σε πολιτικά στέκια και καταλήψεις, πάρα σε κέντρα διακίνησης ναρκωτικών ουσιών και γνωστούς μαφιόζους που κινούνταν στα Εξάρχεια οπλισμένοι.

Παρά τις έντονες αντιδράσεις κάτοικων και φορέων  της περιοχής, δεν υπήρξε καμία ουσιαστική παρέμβαση από το κράτος, ώστε να δώσει μια λύση στη βίαια και αποκρουστική πραγματικότητα της γειτονιάς.

Εδώ δεν μπορούμε απλά να μιλάμε για πολιτικές ευθύνες, ήταν πολιτική επιδίωξη και πολιτικός σχεδιασμός η “ερημοποίηση” των Εξαρχείων, ώστε να έρθει η “ανάπτυξη” και “αξιοποίηση” ως σωτήρας, με τουριστικό προφίλ και όρους αρπαχτής.

Από την εγκατάλειψη στην “τουριστική αξιοποίηση”

Η πολυπόθητη “ανάπτυξη” έφερε νέες ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή, τα άδεια σπίτια και μαγαζιά ανακαινίζονταν για να υποδεχτούν τον τουρισμό, τα βιβλιοπωλεία έγιναν μπαρ, τα πολιτικά στέκια airbnb ,οι εκδοτικοί οίκοι ΜΚΟ και τα σουβλατζίδικα, φαλαφελάδικα!

Παράλληλα, όλη η περιοχή πλέον εποπτεύεται από την αστυνομία κυρίως για συναθροίσεις και δραστηριότητες πολιτικού περιεχομένου, ενώ το εμπόριο ναρκωτικών συνεχίζει να υπάρχει με πιο διακριτικούς όρους, προσφέροντας, εκτός από μαστούρα, την εμπειρία της “αντισυστημικής ανομίας” ως τουριστικό προϊόν.

Στα τραπεζάκια των καφενείων, πλέον, συναντάς εναλλακτικούς ή κινηματικούς τουρίστες με  σακίδια και αντίσκηνα, τα αγγλικά είναι κυρίαρχη ομιλούμενη και οι “γείτονες” είναι είδος προς εξαφάνιση, θυμίζοντας περισσότερο κρόιτσμπεργκ , παρά Εξάρχεια.

Ο εναλλακτικός τουριστικός κοσμοπολιτισμός για να βρει χώρο στα Εξάρχεια, έπρεπε να αλλοτριωθούν στον πυρήνα της ύπαρξής τους και να μετατραπούν σε τουριστική εμπορική ζώνη, όπως είναι τα νησιά των Κυκλάδων, έπρεπε να εκτοπιστεί κάθε είδους εντοπιότητα και οτιδήποτε παραγωγικό, πέραν της εστίασης και διασκέδασης, ώστε ο παρασιτισμός να επιβάλει τα ήθη και τις συνήθειες του με σκοπό το γρήγορο και εύκολο κέρδος.

Μέχρι πρότινος, παρέες εργαζομένων, καλλιτεχνών, γειτόνων, συντρόφων, φοιτητών, δικηγόρων κατακλύζαν όλα τα καφέ, πριν και μετά τη δουλειά τους, οι κουβέντες και τα πειράγματα έδιναν ένα τόνο οικειότητας και ζωής στην καθημερινότητα, αλληλοεπιδρούσαν πραγματικές φιγούρες ανθρώπων και καταστάσεων, πολιτική, μουσική, έρωτες, μπάχαλα, φιλοσοφία και μπουρδολογία είχαν τη αίγλη τους, σε ένα φιλικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε από απλούς καθημερινούς ανθρώπους της γειτονιάς, της δουλειάς και της πιάτσας.

Η στροφή της οικονομίας αποκλειστικά γύρω από τον τουρισμό, πέρα από την σαθρότητα του ως μοντέλο ανάπτυξης, έχει και κοινωνιολογικού τύπου προεκτάσεις, μιας και διαρρηγνύει τον, δομημένο επί δεκαετίες, κοινωνικό ιστό και τον υποκαθιστά με μια εφήμερη, ανεδαφική και επιδερμική κοινωνικότητα των “περαστικών”, που προσφέρει ο τουρισμός.

Είναι σαν να πας σε ένα ξεχασμένο ψαροχώρι, που θαυμάζεις τους ανθρώπους και τον τρόπο ζωής τους και να επενδύσεις με ξενοδοχείο τύπου Χίλτον, να περιμένεις κρουαζιερόπλοια με χιλιάδες επισκέπτες… Δεν θα είναι ψαροχώρι και οι άνθρωποι δεν θα είναι ίδιοι!