Το θέμα της παιδικής έκθεσης ”Τι σημαίνει να είσαι Έλληνας;” προκάλεσε ακόμα μία διχοτόμηση στην ιντερνετική, τουλάχιστον, κοινωνία. Έχω μια απλή απορία, είναι εθνικιστική μια τέτοια ερώτηση; Αν ρωτούσαν ένα προσφυγάκι τι σημαίνει να είσαι Σύριος θα μιλούσαμε για εθνικιστικό κρεσέντο; Μπορούμε να ανοίξουμε συζήτηση για το τι σημαίνει να έχουμε την καταγωγή που έχουμε ή είναι εθνικιστικό παραλήρημα;
Όταν αποφεύγουμε να ανοίγουμε τις συζητήσεις μην απορούμε που έρχονται κάποιοι και καπηλεύονται τα βασικά. Και που τις πιο πολλές φορές έχουν πλήρη άγνοια για την ταυτότητα, την ιστορία, τις εκφράσεις αυτού που υποτίθεται πρεσβεύουν. Ανάμεσα στην εθνικιστική καρικατούρα και στην αναίρεση των ταυτοτήτων από την παγκοσμιοποίηση υπάρχει χώρος;
ΛΟΓΟΣ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗΣ
Αν θέλεις σήμερα να παρεξηγηθείς μπορείς απλά να πεις: «Είμαι Ελληνίδα».
Μόλις ξεστομίσεις αυτές τις λέξεις θα δεις από τη μία χαμόγελα ικανοποίησης και από την άλλη γκριμάτσες οργής και αηδίας. Τα χαμόγελα θα έρθουν από αυτούς που όσο ζω προσπαθώ με ένταση να αποκρούω, πότε με επιχειρήματα, πότε με αδιαφορία, πότε με φωνές και δράσεις, αυτούς που περηφανεύονται για την ένδοξη ιστορία μας, για την πλανητική υπεροχή μας, αυτούς που με μικρό μυαλό και μεγάλες ανασφάλειες, χωρίς καμία ουσιαστική γνώση της ιστορίας ή της δικής τους προσωπικής κατάστασης, καταφέρονται ενάντια στους Άλλους, στους Ξένους, και πάει λέγοντας… Οι γκριμάτσες οργής και αηδίας θα έρθουν από αυτούς που αντιτίθενται σε όποια εθνική ταυτότητα, η λέξη «έθνος» τους ανάβει τα λαμπάκια, αυτούς που δηλώνουν πολίτες του κόσμου, αυτούς που πιστεύουν ότι η εθνική ταυτότητα είναι μια κατασκευασμένη διχοτόμηση που κάνει τους λαούς να μη βλέπουν την ταξική τους ταυτότητα… Και εδώ που τα λέμε δεν έχουν και άδικο…
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΘΗΡΙΑ
«Είμαι Ελληνίδα» λοιπόν… Το πετάω, το αφήνω και περιμένω να με φάνε τα θηρία από όλες τις μεριές και τα στρατόπεδα. Μισό λεπτό ρε παιδιά… Αν με ρωτήσουν στο εξωτερικό από πού είσαι τι θα πρέπει να απαντήσω; «Είσαι Ελληνίδα λοιπόν; Ναι. Εσύ; Ιρλανδός; Ναι.» Και μετά μπορούμε να μιλήσουμε για την ταξική ανισότητα και για τον ρατσισμό και για την καταστροφή του περιβάλλοντος, και για ό,τι άλλο θέλουμε. Μπορούμε βέβαια να ξεκινήσουμε να μιλάμε χωρίς να πούμε από πού είμαστε, αλλά αργά ή γρήγορα θα σκάσει στην κουβέντα. Γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Πώς αλλιώς να πεις ότι μιλάς ελληνικά, ανεξάρτητα από την καταγωγή σου, πώς αλλιώς να περιγράψεις αυτό το σύνολο των εμπειριών που έχεις ακριβώς επειδή ζεις σε αυτόν εδώ τον γεωγραφικό τόπο; Πώς αλλιώς να μιλήσεις για νοσταλγία αν δεν έχεις έναν τόπο να νοσταλγείς; Πώς αλλιώς να δεχτείς τον πόνο του πρόσφυγα αν δεν δεχτείς ότι έχει έναν τόπο από τον οποίο εκδιώχθηκε;
ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΟΠΟΣ;
Όλοι έχουμε έναν τόπο. Όλοι έχουμε αναμνήσεις και ατομικές και συλλογικές από τον τόπο στον οποίο ζούμε. Πώς θα μπορούσαμε να δεχτούμε χωρίς κόμπλεξ και εθνικιστικές ηλιθιότητες την εντοπιότητα μας; Πώς θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ταυτότητα χωρίς να νιώθουμε ενοχή και αποστροφή; Είμαι Έλληνας, είμαι Σομαλός, είμαι Ιρλανδός, είμαι Ινδός, είμαι Αιγύπτιος, είμαι Γάλλος, είμαι Καναδός, είμαι Αυστραλός, είμαι Νιγηριανός… Διαφέρουμε και αυτό είναι το μαγικό, αυτή η διαφορετικότητα είναι που κάνει το ανθρώπινο είδος πλούσιο.
Όταν αρνούμαστε την ταυτότητά μας οργώνουμε το έδαφος της σούπας, της παγκοσμιοποίησης, το έδαφος όπου όλα φυτρώνουν ομοιόμορφα και κάτω από μια ενιαία «κουλτούρα», την κουλτούρα του ισχυρού.
ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ; ΔΗΛΑΔΗ;
Εσείς πολίτες του κόσμου έχετε αναρωτηθεί σε ποιον κόσμο είστε πολίτες; Ποιος κυβερνάει τον κόσμο στον οποίο είστε πολίτες; Από ποιον θα διεκδικήσετε τα δικαιώματά σας, πολίτες του κόσμου; Θα τα διεκδικήσετε σαν Γερμανός μεγαλογιατρός ή σαν μια γυναίκα από την Αιθιοπία; Οι γενικεύσεις μόνο τους δυνατούς εξυπηρέτησαν στην ιστορία. Ναι, είμαι Ελληνίδα και μισώ τους ρατσιστές, τους φασίστες, τους εθνικιστές, τους στενόμυαλους, ναι είμαι Ελληνίδα και όταν συναντώ ανθρώπους από άλλους τόπους, με διαφορετικές εμπειρίες θέλω να τους γνωρίζω, «Είμαι από την Ελλάδα, εσύ; Θέλω να μου μιλήσεις για τις εμπειρίες από τη χώρα σου και θα σου πω κι εγώ τις δικές μου.»
ΜΗΠΩΣ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΑΓΑΜΕ;
Και για να έρθω λίγο στα δικά μου… Θέλω να μιλάμε για ένα Ελληνικό θέατρο όπως μιλάμε για το Γερμανικό, το Γαλλικό, το Ισπανικό… Και ένα ουσιαστικό, δυναμικό Ελληνικό θέατρο με ξεχωριστή φωνή και παρουσία δεν μπορεί να δημιουργηθεί όσο ντρεπόμαστε και όσο νιώθουμε οι «φτωχοί συγγενείς» που προσπαθούν να μιμηθούν τις κυρίαρχες σχολές θεάτρου του κόσμου. Είμαστε αυτοί που είμαστε. Ας ξεμπερδεύουμε με τα νεοελληνικά συμπλέγματα κόμπλεξ και μεγαλείου και ας προχωρήσουμε επιτέλους.
