Τα Πατήσια εμφανίζονται σε γραπτές πηγές του 19ου αιώνα (απομνημονεύματα αγωνιστών, χάρτες, εφημερίδες), είναι όμως βέβαιο ότι σαν τοπωνύμιο προϋπάρχουν και μια συστηματική έρευνα θα δώσει παλιότερες βεβαιωμένες αναφορές, δεδομένου ότι από τον 15ο αιώνα υπήρχε στην περιοχή ο Οθωμανός Πατίς αγάς.
Γι’ αυτό και ο μέγας Καμπούρογλου, όπως άλλωστε και η έγκυρη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Δρανδάκη, αυτή την ετυμολογία προκρίνουν ως πιθανότερη για το τοπωνύμιο (οι άλλες: από την αρχαία δοτική «Βατήσι», από τα «Παραδείσια» και από το «Αγά, πάτα ίσια»). Ο Καμπούρογλου, μάλιστα, γεννημένος το 1852, ισχυρίζεται ότι οι παλιοί Αθηναίοι πρόφεραν κατά τον τούρκικο τρόπο με παχύ sh, Πατίshια, και το γράφει με γιώτα. Αν έχει δίκιο, το ήτα δεν δικαιολογείται.
Τα Πατήσια, αρχικά κτηνοτροφικό και γεωργικό χωριουδάκι στα βορειοδυτικά της Αθήνας, συνδέονταν με την πόλη με δρόμο που, περνώντας με γέφυρα πάνω από τον Ποδονίφτη-Κηφισό, συνεχιζόταν προς Κουκουβάουνες κ.λπ. (σημερινή Χαλκίδος). Το ανατολικότερο, κεντρικό κομμάτι αυτού του δρόμου, το οποίο εξελίχθηκε σε λεωφόρο, ονομάστηκε φυσιολογικότατα Πατησίων (η οποία, ωστόσο, περνούσε και περνάει πρώτα από άλλες γειτονιές της Αθήνας).
Στη συνέχεια, η περιοχή γνώρισε σημαντική διπλή εξέλιξη ως εξοχική και ταυτόχρονα βιομηχανική. Από την πλατεία Ανθεστηρίων (ανατολικό άκρο) μέχρι το Τέρμα (δυτικό άκρο), δημιουργήθηκε, αφενός, πλήθος εξοχικών κέντρων διασκέδασης (μέχρι σχεδόν τις μέρες μας η Πατησίων ήταν ισχυρός άξονας θεάτρων και κινηματογράφων) και, αφετέρου, σημαντικός αριθμός εργοστασίων, ιδίως επειδή υπήρχαν εξαιρετικά υπόγεια νερά και ξακουστά πηγάδια (Βεζανή, Ασπρογέρακα, Κλωναρίδη, μετέπειτα Φιξ-Δρακόπουλου, Αντζουλάτου, Εριουργία κ.λπ.). Συνηθέστατα, μάλιστα, οι βιομήχανοι ζούσαν δίπλα στο εργοστάσιό τους.
Με την προσέλκυση ολοένα και περισσότερων νέων κατοίκων, ιδίως Κυκλαδιτών και μάλιστα Αξιωτών, περίφημων κηπουρών (όπως άλλωστε και στο γειτονικό Γαλάτσι), η περιοχή διαιρέθηκε σε Άνω (μέχρι τον Άγιο Λουκά) και Κάτω (από εκεί μέχρι το Τέρμα). Όταν το 1925 ο σιδηρόδρομος της Αττικής/Λαυρίου/«Θηρίο» απόκτησε τους νέους σταθμούς «Κάτω Πατήσια» (νότια) και «Άνω Πατήσια» (βόρεια), στις θέσεις όπου σήμερα υπάρχουν οι αντίστοιχοι σταθμοί τού εν μέρει κληρονόμου του, του Ηλεκτρικού, ο Καμπούρογλου διαμαρτυρήθηκε ότι οι ανιστόρητες ονομασίες θα προκαλέσουν προβλήματα και, τελικά, μετατόπιση των τοπωνυμίων, όπως και συνέβη (ο πρώτος σταθμός θα έπρεπε να είχε ονομαστεί «Όπλα» ή «Αχαρνών» και ο δεύτερος «Τέρμα Πατησίων» ή «Αλυσίδα». Ανάλογη σημερινή αυθαιρεσία: ο σταθμός «Κεραμεικός» του μετρό, αντί για «Γκάζι»).
Στη συνέχεια, η αστικοποίηση των Πατησίων επιταχύνθηκε. Τα τελευταία περιβόλια στο βόρειο κομμάτι οικοπεδοποιήθηκαν λίγα χρόνια μετά τον πόλεμο, οι τελευταίες αγροικίες στα νότια διατηρήθηκαν μέχρι τις αρχές του ’70, ενώ ο μεγάλος σεισμός του 1999 διέλυσε τα εναπομένοντα χαμηλά σπίτια στα Κάτω Πατήσια.
Η σημερινή συνοικία αποτελεί το βορειοδυτικό τμήμα του Δήμου Αθηναίων, έχοντας «ενσωματώσει» αρκετές άλλες περιοχές που παλιότερα ήταν απομακρυσμένες ή δεν ήταν καν, καθώς είπαμε, Πατήσια, όπως:
Άγιος Λουκάς: Παλιά εκκλησία πάνω στην Πατησίων, με μικρή πλατεία, έργο Τσίλερ (1864-70)
Αλυσίδα: Το Τέρμα Πατησίων, όπου έκλειναν το δρόμο με αλυσίδα, όποτε περνούσε ισόπεδα το «Θηρίο».
Αμερικής: Πλατεία πάνω στην Πατησίων, σύνορα με Κυψέλη. Προηγούμενες ονομασίες: Ανθεστηρίων (εκεί γιορταζόταν η Πρωτομαγιά),
Αγάμων (σκωπτική, ως τόπος συγκέντρωσης εργένηδων).
Γκράβα: Αρβανίτικα: γκρεμός. Στα Τουρκοβούνια, βόρεια της σημερινής οδού Ταϋγέτου. Ομώνυμο νταμάρι.
Κολιάτσου: Πλατεία πάνω στην Πατησίων. Κτηματίας της περιοχής. Ανθρωπωνύμιο που έγινε τοπωνύμιο.
Κυπριάδη: Το ίδιο. Κτηματίας και πολεοδόμος της περιοχής. Αρχικά ανεξάρτητος μεγαλοαστικός συνοικισμός.
Λαμπρινή: Από τον τοπικό κτηματία Σουλιώτη Λάμπρο Βέικο ή τη Λαμπρινή, ερωμένη κάποιου απογόνου του.
Όπλα: Πολύ κοντά στο σταθμό των Κάτω Πατησίων. Από προεπαναστατικό εκκλησάκι στη σημερινή οδό Καλάρη,
όπου ο Άι Δημήτρης εμφανίζεται ένοπλος.
Ποδονίφτης: Από τον ομώνυμο παραπόταμο του Κηφισού, στα όρια με τη σημερινή Νέα Χαλκηδόνα.
Προμπονάς: Από τον κήπο που ο πολυπράγμων Αξιώτης Δημήτρης Προμπονάς δώρισε κατά το μεσοπόλεμο στο Δήμο Αθηναίων.
Ριζούπολη: Από τη βίλα (γκρεμισμένη σήμερα, ονόματι «Ακριβή») του Γιάννη Ριζόπουλου, πλούσιου αρχικού οικιστή.
Η μουσική παιδεία των Πατησίων
Το Ωδείον «ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ» ιδρύθηκε το 1981 από τον Γιώργο Παζαΐτη, με σκοπό να συμβάλει στη μουσική και πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου μας. Από τότε, συνεχίζει την καλλιτεχνική του πορεία, με άρτια μουσική εκπαίδευση και καλλιέργεια των σπουδαστών του, με συνεχή ανανέωση των εκπαιδευτικών του προγραμμάτων, προσφέροντας πάντοτε ολοκληρωμένες σπουδές όλων των βαθμίδων της μουσικής εκπαίδευσης και εμπλουτίζοντας διαρκώς το πρόγραμμα σπουδών του με νέα τμήματα. Οι διδάσκοντες του ωδείου είναι οι προσωπικότητες που στέκονται δίπλα στους σπουδαστές –οι οποίοι αποτελούν μια ζηλευτή κοινωνία που την χαρακτηρίζει η ευγενική άμιλλα και η αρμονία των σχέσεων– και με τη σωστή και υπεύθυνη καθοδήγηση και τις γνώσεις τους δίνουν το ερέθισμα και τη δυνατότητα στα παιδιά να γνωρίσουν τον θαυμαστό κόσμο της Μουσικής Τέχνης.
Οι δραστηριότητες του ωδείου συμπληρώνονται με μετακλήσεις ξένων καλλιτεχνών για διάφορα επιμορφωτικά σεμινάρια, συναυλίες, ρεσιτάλ, μορφωτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, διαλέξεις κ.ά.
Ωδείον «Νίκος Σκαλκωτας»
Αγίας Λαύρας 85, Άνω Πατήσια // Τ.: 210 22 32 339, 210 22 87 555
Παράρτημα Μυτιλήνης
Αεροπόρου Γιαναρέλλη 75, Λέσβος // 22510 43 880
Wp: odeio-nikos-skalkotas.gr
Υποκριτική και Αυτογνωσία
Υποκριτική
Ο χώρος είναι εμπνευσμένος από την Όλγα Τζωρτζ και απευθύνεται σε όλους όσους θέλουν να μάθουν την σύγχρονη τέχνη της Υποκριτικής του Αμερικάνου δασκάλου Sanford Meisner. Τα εργαστήρια είναι σχεδιασμένα για την εκπαίδευση των συμμετεχόντων με στόχο την προσωπική τους έκφραση και την επικοινωνία τους στην ομάδα. Η τεχνική εφαρμόζεται για το θέατρο και την κάμερα. Η μεθοδολογία της εκπαίδευσης είναι για ερασιτέχνες και επαγγελματίες. Τμήματα εφήβων και ενηλίκων.
Αυτογνωσία
Μια παράλληλη δραστηριότητα του χώρου είναι και η σειρά εργαστηρίων. Δημιουργούμε ομάδες που μέσα από την θεατρική αναπαράσταση κατανοούμε τις καταστάσεις, τον τρόπο που εκφράζουμε τις σκέψεις μας, την γλώσσα που χρησιμοποιούμε για να εκδηλώσουμε και να μοιραστούμε αυτά που είναι σημαντικά για την καθημερινή μας ισορροπία. Στόχος των εργαστηρίων και των ομάδων είναι η επαφή με την ανθρώπινη φύση μας και την αμοιβαία επικοινωνία. Χρησιμοποιούμε το Life Coaching με εργαλεία του NLP.
Όταν χορεύετε, ο σκοπός σας δεν είναι να φτάσετε σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο πάτωμα. Είναι να απολαμβάνεις κάθε βήμα στην πορεία.
Wayne Dyer