Πριν κάποια χρόνια, τότε που τις καλές και ακριβές συσκευές κινητού τις είχαν λίγοι στα χέρια τους, τα μέσα που μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε ήταν ελάχιστα.
Δεν είχαμε τη δυνατότητα να στείλουμε φωτογραφίες μέσω εφαρμογών ,ούτε να τις αναδιαμορφώσουμε. Το ψέμα μας έφτανε μέχρι τον ανεμιστήρα. Ήμασταν κάπου, δήθεν, που φυσάει. Που αλλού; Πες: Στο νησί των ανέμων. Τα χρόνια πέρασαν και τα -προηγμένης τεχνολογίας- προϊόντα ή οι συσκευές μπορούν να αποτελούν πια προέκταση πολλών χεριών. Η δύναμη της εικόνας και η ανάγκη μας να απαθανατίσουμε τις καλές ή κακές στιγμές κι ο,τι άλλο μας καθιστά μάρτυρες από τη μία έχει συμβάλλει στην καλλιτεχνική μας οπτική, από την άλλη μας οδηγεί συχνά στην κατάχρηση.
Έτσι, μπορούμε να “βρεθούμε”- νοερά- ανά πάσα στιγμή όπου επιθυμούμε, να είμαστε με όποιον θέλουμε ή να φαίνεται ότι είμαστε, συνεπώς να στείλουμε το επιθυμητό μήνυμα στους υποψήφιους δέκτες. Δυστυχώς, αυτή η επίπλαστη πραγματικότητα- που μέχρι πριν λίγο καιρό συναντούσαμε σε φωτογραφικά άλμπουμ, με γάμους στα Παρίσια, ταξίδια στη Σαγκάη κι άλλα τέτοια- έχει πια κατακλύσει τον κυβερνοχώρο, την επικαιρότητα, τα Μ.Μ.Ε και όλο μας το είναι.
“Μια εικόνα χίλιες λέξεις”
Ποτέ δεν πίστευα σε αυτή τη φράση. Γιατί; Γιατί, οι περισσότεροι, ερμηνεύουμε διαφορετικά όσα βλέπουμε σε απεικονίσεις ή μη, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τι έχει προηγηθεί και τι έπεται. Η ερμηνεία πηγάζει από τα διαφορετικά βιώματα που έχουμε. Τα συναισθήματα που γεννιούνται είναι καταγεγραμμένες πληροφορίες δικές μας, ολόδικες μας. Άρα οι ερμηνείες είναι κι αυτές… δικές μας ή αυτές που θέλουμε να μεταδώσουμε.
Πριν πολύ καιρό διάβασα ένα παράδειγμα (απευθυνόταν σε ανθρώπους που επρόκειτο να εκφέρουν δημόσιο λόγο. Αν θυμάμαι καλά αφορούσε φοιτητές δημοσιογραφίας)
Ο καθηγητής πανεπιστημίου σήκωσε μία αρκετά νεαρότερη κοπέλα από τα φοιτητικά έδρανα στην έδρα. Έσκυψε, καλύπτοντας την μία πλευρά του προσώπου της και φάνηκε σαν να τη φίλησε. Επικράτησε πανικός για λίγα λεπτά στην αίθουσα. Κάποιοι γελούσαν, κάποιοι αποδοκίμασαν αυτή την κίνηση του καθηγητή και άλλοι τον θαύμασαν. Όσοι βρίσκονταν στην αίθουσα είδαν την ίδια εικόνα. Την ερμήνευσαν όμως διαφορετικά.
Γεγονός
Ο αρκετά μεγαλύτερος καθηγητής όντως ανέβασε την φοιτήτρια (;) στην έδρα. Την φίλησε (;), εκείνη έσκυψε το κεφάλι κι έφυγε.
Η αλήθεια
Ο καθηγητής σήκωσε στην έδρα τη σύζυγό του, η οποία δεν ήταν φοιτήτρια, έσκυψε τη φίλησε στο μάγουλο κι εκείνη, αφού ολοκλήρωσε την αποστολή της, κατέβηκε από την έδρα.
Ήταν ένα πολύ δυνατό παράδειγμα για να καταλάβει κανείς ότι πρέπει να ελέγχει εξονυχιστικά μία πληροφορία προτού την μεταφέρει και να παραμένει ουδέτερος απομονώνοντας την προσωπική του άποψη. Είμαστε εδώ για να μεταφέρουμε αυτό που είδαμε. Όχι αυτό που καταλάβαμε.
Τι είδαμε; Μία κοπέλα που ανέβασε ο καθηγητής στην έδρα και έσκυψε προς το πρόσωπο της. Τα υπόλοιπα είναι δικές μας εικασίες. Φυσικά, η ανθρώπινη φαντασία δε σταματά πουθενά.
Σκηνοθετημένες εικόνες, οργανωμένο “έγκλημα”… για επίκληση στο συναίσθημα; Για εντυπωσιασμό; Για αποτροπιασμό; Για λόγους που ξέρουν καλά εκείνοι που τις διακινούν.
Ας μην πάμε μακριά. Σας έχει τύχει να δείτε συλληφθέντα με τις χειροπέδες στα χέρια; Πιστέψτε με, φαίνεται πολύ σκληρό. Σχεδόν βάναυσο- όταν δεν είσαι εσύ εκείνος του οποίου η ασφάλεια έχει απειληθεί. Κάποιοι θα εκφράσουν συναισθήματα συμπόνιας ως προς το άτομο αυτό και κάποιοι θα ισχυριστούν ότι “κάτι έκανε” για να βρίσκεται σ΄αυτή τη θέση. Αν ζητήσετε να σας περιγράψουν την ίδια εικόνα δύο άνθρωποι θα δείτε ότι ο καθένας από αυτούς έχει διαφορετική προσέγγιση. Κι αυτό συμβαίνει γιατί δύσκολα απομονώνουμε τον εαυτό μας από την εικόνα. Ταυτιζόμαστε ή φοβόμαστε …
Καθημερινά, απλά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι μία Εικόνα δεν είναι χίλιες λέξεις. Μία εικόνα έχει χίλιες ερμηνείες και αυτές είναι προσωπικές ή καθοδηγούμενες ώστε να προκαλέσουν το επιθυμητό συναίσθημα.
Πέρα από το αστείο της υπόθεσης, ελλοχεύει μεγάλος κίνδυνος γι’ αυτό θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και ως προς την ερμηνεία μιας πλασαρισμένης εικόνας και ως προς τη μετάδοση αυτής. Τα prima facie συμπεράσματα μας οδηγούν σε μονοσήμαντες αναλύσεις, με αποτέλεσμα την αδράνεια της κριτικής σκέψης και την απομάκρυνση από την αναζήτηση της πραγματικότητας.
