Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στο “Η Πατησίων Ζει”, τον Μάρτιο του 2013.
Δισκογραφική Columbia. Μια περιοχή που πριν από περίπου τρεις δεκαετίες έσφυζε από ζωή. Τώρα πια μια τεράστια έκταση γεμάτη μπάζα , με έντονο το αίσθημα της μοναξιάς. Και όταν μιλάμε για πράσινο και γκρι δεν εννοούμε μόνο μια περιοχή που θα γκριζάρει από τα γιγαντιαία κτήρια που πιθανόν χτιστούν( εμπορικά καταστήματα στην μορφή των γνωστών σε όλους mall) και το πράσινο της φύσης που θα θαφτεί, αλλά το πράσινο που σαν ζωντανό και φωτεινό χρώμα χαρακτήριζε την κάποτε ζωή του εργοστασίου. Το χρώμα που πλέον έχει αντικατασταθεί, έχει περαστεί από πάνω με ένα πινέλο που στάζει γρήγορα μια απόχρωση του γκρι. Χρώμα μουντό, άοσμο, πεθαμένο…
Ελεύθεροι χώροι σε κάθε γειτονιά, σε κάθε περιοχή! Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για έκφραση του κόσμου, για συνεύρεση, για ψυχαγωγία. Για σημεία που θα χρωματίζονται μόνο με φωτεινά χρώματα πράσινα, γαλάζια, πορτοκαλί, κίτρινα και θα χάνονται από την παλέτα τα γκρι, τα μαύρα, τα καφέ.
Ελεύθεροι χώροι για παιδιά και για μεγάλους. Για χαμόγελα, φωνές και γιορτινούς ήχους. Για ποδήλατα, καρότσια, πατίνια και ρόδες παιδικές. Για θέατρα, μουσικές, ζωγραφικές. Για μάθηση, ιστορία, έκπληξη και ενθουσιασμό.
Να δίνεται ζωή όπου δεν υπάρχει, όπου φοβάται, όπου αποτραβιέται.
Να αναπνέεις! Να εισπνέεις ήρεμα να εκπνέεις δυνατά. Να υπάρχεις έντονα, να γεννιέσαι ξανά.
Να μυρίζεις κάτι από το πριν και να το φέρνεις στο εδώ και τώρα… Α! Και στο αύριο τελικά…

Η Βρετανική Columbia στοχεύοντας στην αγορά της Βαλκανικής και της Μέσης Ανατολής αποφάσισε να λειτουργήσει στην Αθήνα εργοστάσιο παραγωγής γραμμοφώνων, ραδιοφώνων, φωνογραφικών δίσκων, μεγαφώνων και παντός είδους φωνοληπτικών ηχητικών οργάνων και άλλων συναφών προϊόντων. Οι εργασίες κατασκευής άρχισαν 1928 και ολοκληρώθηκαν το Δεκέμβρη του 1929(Λεωφόρος Ηρακλείου 127) στην Ριζούπολη του Δήμου Αθηναίων σε έκταση 14 στρεμμάτων. Το 1991 οι πόρτες του κλείνουν για πάντα. Η πρώτη φωνογραφική βιομηχανία έκλεισε μετά από 60 χρόνια λειτουργίας.
Σήμερα φαίνονται έντονα τα σημάδια της φθοράς και της εγκατάλειψης. Αίθουσες άδειες. Το υλικό σκορπισμένο, ξεχασμένο, πεταμένο στα σκουπίδια. Υλικό που σήμερα δεν το βρίσκεις εύκολα. Οι τοίχοι μισογκρεμισμένοι. Η αίσθηση πως εκεί ήταν ο πρώτος σταθμός της ελληνικής μουσικής είναι έντονη, μα ξεθωριασμένη.Στα στούντιο της Columbia ηχογραφήθηκαν όλα τα αριστουργήματα της ελληνικής Μουσικής. Από εκεί έχουν περάσει προσωπικότητες όπως: Τσιτσάνης, Μπιθικώτσης, Χατζιδάκις, Βέμπο, Χιώτης, Βαμβακάρης, Ξαρχάκος, Γκάτσος, Ελύτης, Ρίτσος, Σεφέρης και άλλοι πολλοί. Εργαζόμενοι όλων των ειδικοτήτων έχουν καταθέσει την ψυχή τους για να παραχθεί αυτός ο όγκος των δίσκων περίπου 250.000 δίσκοι.

Το ιστορικό μιας ολόκληρης εποχής

Το 1929 ιδρύεται η πρώτη μονάδα πλήρους παραγωγής δίσκων στην Ελλάδα από την αγγλική εταιρεία Grammophone. Στις 20 Δεκέμβρη του 1930 τυπώνεται ο πρώτος δίσκος. Στο εργοστάσιο λειτούργησε ολόκληρη η αλυσίδα παραγωγής δίσκων και το προσωπικό ανερχόταν στα 40 άτομα. Στις εγκαταστάσεις αυτές παρήγαγαν κατ’ αρχάς δίσκους οι δισκογραφικές εταιρείες Columbia, His Master Voice,μετέπειτα Columbia-EMI και οι ανταγωνίστριες αυτών Odeon, Parlophone, μετέπειτα Μίνως Μάτσας & Υιός.
Ελλείψει αιθουσών ηχογράφησης οι φωνοληψίες γίνονται σε ξενοδοχεία ή σε αποθήκες κατάλληλα διαμορφωμένες από ξένα συνεργεία. Την ίδια χρονιά βγαίνει από τις πρέσες η πρώτη πλάκα σε 78 στροφές, φτιαγμένη από μεικτή πάστα με φούμο, καρβουνόσκονη, οινόπνευμα, γομμαλάκκα και επεξεργασμένο λεπτό χαρτί. Το 1935 μετά από μακρόχρονη παραμονή του στο Λονδίνο για εξειδίκευση έρχεται στην Ελλάδα ο τεχνικός διευθυντής της εταιρείας Ευάγγελος Αρεταίος όπου δημιουργεί και λειτουργεί το πρώτο studio φωνοληψίας ως το 1965. Στη συνέχεια ανακαινίστηκε και λειτούργησε ως StudioIII.
Η δικτατορία του Μεταξά δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια στη δισκογραφία. Οι γραμμοφωνήσεις της εποχής περνάνε στην ιστορία, παρά τις μεγάλες δυσκολίες. Τέτοιο ήχο δεν βρίσκεις πια. Το 1940 στην κατοχή, το προσωπικό συρρικνώνεται. Πείνα και φόβος. Ο Αρεταίος φυλακίζεται για την παραγωγή δίσκων της Σοφίας Βέμπο που σατίριζαν τον Μουσολίνι. Το τυπογραφείο ανατινάζεται. Φημολογείται ότι τύπωναν σε αυτό αντιστασιακό υλικό. Το 1941 επιτάσσεται από τις Γερμανικές δυνάμεις κατοχής και λειτουργεί ως συνεργείο επισκευής αρμάτων μάχης και αυτοκινήτων.
Το εργοστάσιο υπέστη καταστροφές αυτή την περίοδο όπως και κατά τον εμφύλιο. Με την απελευθέρωση το Columbia γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Το 1955 η Columbia εξελίσσεται τεχνολογικά. Στο στούντιό της ηχογραφούν όλες οι δισκογραφικές εταιρείες. Αρχίζει η συνεργασία και με άραβες παραγωγούς. Κυρίως συνεργασίες με Λίβανο και Αίγυπτο.

Το πρώτο βινύλιο είναι πλέον γεγονός. Το 1964 εγκαινιάζονται τα υπερσύγχρονα Στούντιο Ι και ΙΙ και γίνεται η πρώτη στερεοφωνική ηχογράφηση. Οι παρτιτούρες κάνουν την εμφάνισή τους και στις λαϊκές συνθέσεις. Η ορχήστρα του πάλκου δεν αρκεί για να αποδώσει τα τραγούδια στον δίσκο, πρέπει να εμπλουτιστεί. Προβάλλεται η ανάγκη της ενορχήστρωσης, κάτι που απαιτεί καλές γνώσεις της μουσικής και των οργάνων.
Το 1970 παράγεται η πρώτη ηχογραφημένη κασέτα. Το 1977 αρχίζει η λειτουργία του μεγάλου λιθογραφείου. Οι 33 στροφές εκτοπίζουν σιγά σιγά τις 45. Το 1978 η ζήτηση αυξάνεται. Το προσωπικό της Columbia φθάνει τα 460 άτομα. Το 1979 το εργοστάσιο παίρνει την 75η θέση στις πιο συναλλαγματοφόρες εξαγωγικές εταιρείες της Ελλάδας καθώς το 1977 είχε κέρδη μόνο από εξαγωγές πέντε εκατομμύρια δολάρια. Το 1980 βγαίνει το τελευταίο δισκάκι. Το 1983 σταματούν οι φωνοληψίες. Το 1991 το εργοστάσιο κλείνει. Από το 1999 το εργοστάσιο και το οικόπεδο(14 στρεμμάτων) ανήκουν στην εταιρεία MARMIN του κύριου Μάτσα. Το 2006 το Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων κήρυξε διατηρητέο ένα από τα οχτώ κτήρια της Columbia ανοίγοντας το δρόμο για την κατεδάφιση των υπολοίπων επτά μεταξύ των οποίων και το ιστορικό Studio III και οικοδόμηση στην θέση τους νέων κτηρίων προς εκμετάλλευση.

Τι συμβαίνει σήμερα

Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας/ Αττικής(ΡΣΑ) 2021(Οκτώβριος 2011) προτείνεται η τροποποίηση του ΓΠΣ Αθήνας και η μετατροπή του ΒΙΟ.ΠΑ. Προμπονά από «ΒΙΟ.ΠΑ.» σε «ΒΙΟ.ΠΑ. προς εξυγίανση». Αυτό σημαίνει ότι οι σημερινές συνθήκες δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ενεργοποίηση του ΒΙΟΠΑ και συγχρόνως να συμβάλουν στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος της γύρω περιοχής και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων. Συνεπώς, οι προβλεπόμενες από το ισχύον ΓΠΣ χρήσεις μόνο εφόσον ενισχυθούν θα συμβάλουν στην εξυγίανση αυτής της περιοχής και του ευρύτερου χώρου που επηρεάζουν.
Λαμβάνοντας υπόψη και το ιστορικό της προτεινόμενης τροποποίησης και όλες τις σχετικές μέχρι σήμερα αποφάσεις, που αναλυτικά αναφέρονται στην §2.2, η πρόταση για τροποποίηση του ΓΠΣ Αθήνας αφορά στο ΒΙΟΠΑ Προμπονά, με μετατροπή του σε «ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση».Σχετικά με το συντελεστή δόμησης προτείνεται μέσος συντελεστής δόμησης 0,8.Με την πρόταση της τροποποίησης σε ΒΙΟΠΑ προς εξυγίανση και μάλιστα σημειακά και όχι μέσα στο πλαίσιο το οποίο θα διαμορφώσει το υπό συζήτηση ΝΡΣ Αθηνάς/ Αττικής, αφαιρούνται οι βασικές χρήσεις (βιομηχανίες-βιοτεχνικές μέσης και χαμηλής όχλησης). Αν λάβουμε υπόψη και τον νέο συντελεστή δόμησης που προτείνεται με την αλλαγή χρήσης των περίπου 56 στρεμμάτων θα προκύψει εντατική δόμηση-πολυόροφα εμπορικά κέντρα.

ΑΠΟΨΕΙΣ
Εμπορικός Σύλλογος Αλυσίδα
Ο σύλλογος Αλυσίδα θέλοντας να μην χαθεί η ευκαιρία να δημιουργηθεί στην περιοχή ένα μοναδικό «θεματικό πάρκο» 60 περίπου στρεμμάτων, στην περιοχή που από το 1936 ηχογραφήθηκε όλος ο πλούτος της νεότερης ελληνικής μουσικής, με κέντρο το ήδη διατηρητέο κτήριο της Columbia και όχι τη δημιουργία ενός ακόμα εμπορικού κέντρου που εκτός από πλεονασμό, τα λειτουργικά και τα αισθητικά προβλήματα που θα φέρει, θα δημιουργήσει τεράστια και ανεξέλεγκτα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα στις ήδη υπάρχουσες αγορές της περιοχής.
Παραθέτουμε λοιπόν τις εξής προτάσεις:
– Ανάπλαση της περιοχής με κεντρικό γνώμονα το ήδη διατηρητέο κτήριο της Columbia ως μουσικό μουσείο και ο χαρακτηρισμός της περιοχής του ΒΙΠΕ προς εξυγίανση, ως θεματικό πάρκο για την ελληνική μουσική, θα έδινε έμφαση στον πολιτισμό με:
•Υποδομές για τη διάδοση της ελληνικής μουσικής
•Αίθουσες συναυλιών
•Αίθουσες προβολής
•Υποδομές για στούντιο ηχογραφήσεων
•Σχολή σύγχρονων μέσων ηχογράφησης
•Πιθανόν σχολής ελληνικών οργάνων
•Σύγχρονες εγκαταστάσεις για τη λειτουργία δημόσιων και ιδιωτικών ωδείων
•Σχολών χορού
•Σύγχρονες εγκαταστάσεις για την μετεγκατάσταση των μουσικών συνόλων του Δήμου Αθηναίων
•Αρχείο παλαιών ηχογραφήσεων
•Εξειδικευμένα καταστήματα πώλησης και συντήρησης μουσικών οργάνων
•Εξειδικευμένα καταστήματα πώλησης και ενοικίασης ηχητικών εγκαταστάσεων
•Εξειδικευμένα καταστήματα πώλησης και ανταλλαγής παλαιών δίσκων βινυλίου
•Χώρους για την εστίαση και γενικά την εξυπηρέτηση των επισκεπτών και των εργαζομένων
•Μεγάλα υπόγεια parking για την εξυπηρέτηση συναυλιών αλλά και του συγκοινωνιακού κόμβου που δημιουργηθεί με τον διπλό σταθμό του ΜΕΤΡΟ στον Περισσό
•Και φυσικά την ανάπλαση και δενδροφύτευση της έκτασης που θα παραχωρηθεί στον δήμο, αντάξια αυτού του θεματικού πάρκου, με κέντρο το μουσείο που θα λειτουργήσει στο ήδη διατηρητέο κτήριο της Columbia.
Με αυτόν τον τρόπο θα δοθεί διέξοδος και στους ιδιοκτήτες να εκμεταλλευτούν τις περιουσίες τους ανάλογα με τον επιδιωκόμενο ‘’βαθμό εξυγίανσης’’ όπως ορίζει ο νόμος και με την προσεκτική διαχείριση από την πλευρά της πολιτείας στους συντελεστές δόμησης θα μπορέσει να δημιουργηθεί ένα ήπιο και διαχειρίσιμο σε όλα τα επίπεδα θεματικό πάρκο.
Ένα τέτοιο θεματικό πάρκο που θα είχε να προσφέρει στον πολιτισμό χρειαζόμαστε, όχι μόνο τα Πατήσια αλλά και ολόκληρη η Μητροπολιτική Αθήνα.
Ένα μόνο παράδειγμα παρόμοιας λύσης είναι το Cite de la Musigue στο Παρίσι, που από υπερβολικά υποβαθμισμένη περιοχή, στα παλιά σφαγεία, μετατράπηκε σε χώρο πολιτισμού. Άλλαξε σε τέτοιο βαθμό την περιοχή που σήμερα θεωρείτεένα από τα αξιοθέατα της πόλης, αναβαθμίζοντας τις υποδομές της πολιτιστικής οικονομίας της πόλης, και δημιούργησε νέες μορφές αστικού τουρισμού, και ψυχαγωγίας.

Δράσεις
Μία από τις δράσεις του συλλόγου
Στις 18/02/2013 οι εκπρόσωποι των εμπορικών συλλόγων:
– Χαλκηδόνας Φιλαδέλφειας – Επαγγελματιών εστίασης & Διασκέδασης Χαλκηδόνας Φιλαδέλφειας – Γαλατσίου – Ν. Ιωνίας – Αγ. Αναργύρων – Και της 5ης κοινότητας του Δήμου Αθηναίων «Αλυσίδα» Συναντήθηκαν με κεντρικό θέμα την μετατροπή του «ΒΙΟΠΑ Προμπονά» σε «ΒΙOΠΑ προς εξυγίανση» ενόψει του σχεδίου νόμου για το « Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας / Αττικής (ΡΣΑ) 2021 και τις συνέπιες που θα δημιουργήσει στην περιοχή, στους όμορους Δήμους και τις αγορές τους.
Ο Πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου «ΑΛΥΣΙΔΑ» , εξέθεσε στους παρευρισκόμενους, τους μέχρι τώρα σχεδιασμούς και τις μεθοδεύσεις γύρω από το θέμα και παρουσίασε το σχέδιο και την πρόταση του συλλόγου, για τον χαρακτηρισμό της επίμαχης περιοχής σε «Μουσικό Θεματικό Πάρκο» για την Ελληνική Μουσική, στον χώρο που από το 1936 ηχογραφήθηκε όλος ο πλούτος της Ελληνικής Μουσικής.
Οι παρευρισκόμενοι αποφάσισαν παμψηφεί να στηρίξουν το σχέδιο και ανέλαβαν να ενημερώσουν για αυτό τους φορείς των περιοχών τους.
Επιτροπή πρωτοβουλίας για τη Διάσωση και Αξιοποίηση του Εργοστασίου της COLUMBIA
Από το 2005 αγωνίζεται ο χώρος να χαρακτηριστεί στο σύνολό του ιστορικός τόπος. Αγωνίζεται για να γίνει Δημόσιο ή Δημοτικό Μουσείο της Ελληνικής Μουσικής και Δισκογραφίας που θα περιλαμβάνει:
•Όλη την αλυσίδα παραγωγής δίσκων 78,45 και 33 στροφών, όπως και κασετών
•Όλη την αλυσίδα ηχογράφησης δίσκων
•Χώρο συναρμολόγησης γραμμοφώνων, ραδιοφώνων και χώρο έκθεσης αυτών
•Χώρο λιθογραφείου και έκθεση εξωφύλλων και ετικετών
•Αρχείο Ελληνικής δισκογραφίας
•Αρχείο δισκογραφίας της Βαλκανικής και Ανατολικής Μεσογείου
•Χώρο με έγγραφα ντοκουμέντα από τις δραστηριότητες του εργοστασίου( κατάλογοι, εμπορικές συναλλαγές, συμβόλαια κ.λ.π)
•Χώρο για τους δημιουργούς, στιχουργούς, ερμηνευτές, μουσικούς(βιογραφικά στοιχεία, το έργο τους κ.λ.π)
•Χώρο για το έμψυχο δυναμικό της εταιρείας(διεύθυνση, τεχνικοί, εργαζόμενοι, παραγωγοί)
•Έκθεση φωτογραφικού και κινηματογραφικού υλικού
•Βιβλιοθήκη, κέντρο τεκμηρίωσης και έρευνας
•Παραγωγή και διάθεση σύγχρονου εντύπου και ηχητικού υλικού
•Χώρος εκδηλώσεων, συναυλιών, συνεδριών, προβολών κ.α.
•Χώρους πρασίνου και αναψυχής
Διεκδικούμε ένα μουσείο ‘’ζωντανό’’ και όχι μόνο έκθεσης του παρελθόντος. Ένα Μουσείο Εθνικό υπό τον έλεγχο του υπουργείου πολιτισμού ή του Δήμου Αθηναίων. Επιμένουμε για Δημόσιο Μουσείο διότι η μελέτη, η έρευνα της ιστορίας της μουσικής και η συνέχισή της δεν μπορεί να είναι υπόθεση ενός ιδιώτη ή μιας κλειστής ομάδας με άγνωστα ή εμπειρικά κριτήρια. Πολύ δε περισσότερο όταν στον χώρο της μουσικής έχουν προκύψει υποκειμενισμοί, αμφισβητήσεις, αποκλεισμοί.
Ζητάμε να αποκτηθεί ο χώρος από τον Δήμο Αθηναίων ή το Υπουργείο Πολιτισμού. Συντονιζόμαστε με τους κατοίκους για τη μη τσιμεντοποίηση της περιοχής Προμπονά. Να αποζημιωθούν οι ιδιοκτήτες για τιε ιδιοκτησίες τους.
Δράσεις
Αντισταθήκαμε στην κατεδάφιση όλων των κτηρίων της Columbia τον Απρίλιο του 2006. Προσβάλλαμε την απόφαση του ΥΠΠΟ στο Σ.τ.Ε το οποίο μας δικαίωσε. Προσβάλλαμε στο Σ.τ.Ε και τη νέα απόφαση του ΥΠΠΟ. Η απόφαση αναμένεται. Οργανώσαμε κινητοποιήσεις, εκδηλώσεις, συζητήσεις, αφιερώματα. Πρόταση για ένταξη ενός τέτοιου έργου σε προγράμματα τα οποία χρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκά κονδύλια. Έκδοση χρονολογίου για το εργοστάσιο Columbia.
Αυτές είναι μερικές από τις δράσεις τους.
Ευχαριστούμε θερμά τον Εμπορικό Σύλλογο Αλυσίδα και τον Κώστα Βαλλή για τις πληροφορίες και τις σπάνιες φωτογραφίες. Επίσης την Θεοδόση Αυγή και τον Δημήτρη Υφαντή μέλη της Επιτροπής Πρωτοβουλίας για τη Διάσωση και Αξιοποίηση του Εργοστασίου της Columbia. Η βοήθειά τους ήταν πολύτιμη και το μεράκι τους μεγάλο! Καλή συνέχεια!