Μπορεί τα έλατα να κυριαρχούν τα Χριστούγεννα στα σπίτια και τις πλατείες και γενικά να έχουν μεγάλο μερίδιο στη χριστουγεννιάτικη αγορά, όμως δεν παύει να είναι ένα ξενόφερτο έθιμο. Το 1833 ο Όθωνας στόλισε στο παλάτι το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Ελλάδα και από τότε έγινε σήμα κατατεθέν των Χριστουγέννων.

Όμως η Ελλάδα έχει τη δική της παράδοση, τα δικά της ήθη και έθιμα που με τον καιρό αναβιώνουν και διεκδικούν τη θέση τους. Το χριστουγεννιάτικο καραβάκι, λοιπόν, έχει τις ρίζες του στην ελληνική ύπαιθρο και κυρίως στη νησιωτική. Συμβολίζει, δε, την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού.

Πριν από 50 χρόνια, στη μεταπολεμική Ελλάδα, το χριστουγεννιάτικο καραβάκι ήταν η αφορμή για δημιουργική κατασκευή, μια και τα καραβάκια ήταν αυτοσχέδια και χειροποίητα. Αποτελούσαν, μάλιστα, και ένα είδος τιμής και καλωσορίσματος στους ναυτικούς, που επέστρεφαν από τα ταξίδια τους.

Σύμφωνα με την κυρία Πολυμέρου-Καμηλάκη, διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, τα παιδιά των νησιών στις Κυκλάδες αλλά και σε ολόκληρο το Αιγαίο, και των παραθαλάσσιων περιοχών της χώρας κατασκεύαζαν με χαρτί και ξύλο ένα ομοίωμα καραβιού, το στόλιζαν με χρωματιστά χαρτιά και σχοινιά και με αυτό γυρνούσαν στα σπίτια και έλεγαν τα κάλαντα. Στο καραβάκι αυτό τα παιδιά φύλαγαν τα γλυκίσματα και τα χριστόψωμα που έπαιρναν ως φίλεμα από τους νοικοκύρηδες, αφού τους είχαν τραγουδήσει τα κάλαντα:

«Σένα σου πρέπει, αφέντη μου, καράβι ν’ αρματώσεις

Και τα σκοινιά του καραβιού να τα μαλαματώσεις…»

Όμως, το καράβι, δεν θα μπορούσε να συμβολίσει ζεστές, οικογενειακές στιγμές, μια και στα νησιά ήταν το μέσο αποχωρισμού των μελών μιας οικογένειας. Έτσι, ήταν συνυφασμένο με αποχωρισμούς και δυσάρεστες αναμνήσεις, αλλά αποτελούσε και τάμα των ναυτικών σε στιγμές κινδύνου στη θάλασσα. Γι’ αυτό το καράβι σπάνια αποτέλεσε στοιχείο διακόσμησης των ελληνικών σπιτιών τα Χριστούγεννα.

Ένα καράβι χιώτικο

Στην πόλη της Χίου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς υπάρχει ένα έθιμο, τα αγιοβασιλιάτικα καραβάκια. Σύμφωνα με αυτό ομάδες ατόμων που εκπροσωπούν συνοικίες της πρωτεύουσας του νησιού κατασκευάζουν απομιμήσεις εμπορικών και πολεμικών πλοίων, σε σμίκρυνση φυσικά, φτιαγμένα με προσοχή και επιδεξιότητα.

Το μέγεθος των πλοίων είναι μέχρι 5,5 μέτρα, έτσι όπως ορίζουν οι κανονισμοί. Αυτά συναγωνίζονται μεταξύ τους ως προς την ποιότητα κατασκευής και ως προς την ομοιότητα με τα πραγματικά πλοία, ενώ οι ομάδες, το πλήρωμα, του κάθε πλοίου τραγουδούν κάλαντα.

Σημασία για τα περισσότερα πληρώματα έχει η συμμετοχή και όχι τα χρηματικά βραβεία που έχουν καθιερωθεί για την καλύτερη παρουσία, που όμως δεν εξαρτάται μόνο από την τελειότητα του πλοίου αλλά και από τις επιβραβεύσεις.

Λόλα Σκαλτσά