Μια βόλτα στα τραγούδια των γειτονιών & "Γειτονιά σημαίνει…"

Ανοίξαμε το ραδιόφωνο με τις λυχνίες, το τρανζίστορ, τα ιντερνετικά ραδιόφωνα, το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου και όλα εξέπεμπαν σε κύματα γειτονιάς. Δεν θα μπορούσαμε να αφήσουμε αυτόν τον συντονισμό να πάει χαμένος και να μην γράψουμε ένα κείμενο εμπνευσμένο από κάποιους στίχους των τραγουδιών αυτών.

Μοσχοβολούν οι γειτονιές, βασιλικό κι ασβέστη; Κι αν ναι, πότε συνέβαινε αυτό; Σώθηκε ο ασβέστης, μαράθηκαν κι οι βασιλικοί, και έψαξαν άλλες μυρωδιές οι γειτονιές μας. Κάποια δέντρα επιμένουν να τις «παρφουμάρουν» με αρώματα εσπεριδοειδών ανάμεσα στο μπετό που έχει πάρει πλέον τα ηνία.

Κι όταν βρέχει στη φτωχογειτονιά – γιατί το ύψος των σπιτιών μπορεί να άλλαξε, αλλά ο δρόμος παραμένει ενίοτε στενός, με παγωνιά και γκρίζο ουρανό – η μυρωδιά τού χώματος και της ασφάλτου, μας θυμίζει πως το χώμα και οι δρόμοι που τόσο αγαπήσαμε να παίζουμε όταν ήμασταν μικροί, είναι κι αυτοί που θα μας βγάλουν στο τέλος τού περιπάτου.

Και από κάποιο ψηλό πλέον μπαλκόνι ακούς μια γιαγιά να τραγουδάει, «ο χάρος βγήκε, βγήκε παγανιά μες στη δική μου γειτονιά» και να ξορκίζει το αναπόφευκτο τέλος τινάζοντας την σκόνη από τα σεμεδάκια της. Τα σεμεδάκια, η υλική καταγραφή ερώτων που περάσανε μέσα από παλιές γειτονιές και φτάσανε κιτρινισμένες από την πολυκαιρία και στις δικές μας.

Κι κάπως έτσι τρυπώνει ακόμη ο έρωτας μέσα στις γειτονιές μας. Είτε με τη μορφή σεμέν, είτε μίας παρουσίας που περνάει βιαστικά και χάνεται κάθε μέρα την ίδια ώρα κάτω από το σπίτι σου, είτε με εκείνο το αγόρι που είναι στην άλλη γειτονιά και είναι αφορμή για να σπάσεις το όριο της δικιάς σου και να αγναντέψεις τις γειτονιές των άλλων. Να κάνεις μία απόμακρη στάση. Να γίνεις για λίγο και για χάρη του, γειτονοβλεψίας.

Οι άλλες γειτονιές έχουν τα δικά τους παιδιά που παίζουν με τον έρωτα και τα δικά τους φεγγάρια που όταν χάνονται αφήνουν μια σκοτεινιά. Σαν εκείνη τη σκοτεινιά που έρχεται όταν πρέπει να γυρίσεις στη γειτονιά σου χωρίς την γοργόνα του ακρογιαλιού, άσχετα με το αν στην δική σου απάνω γειτονίτσα σ’ αγαπάνε όχι ένα, αλλά δύο κορίτσια. Αλλά εσύ εκεί, κάθε βράδυ θα την κάνεις τη στάση στην δική της γειτονιά και άντε να το βρεις το κουράγιο να μην ξαναπάς.

Κι είναι κι αυτή η δουλειά που τα κάνει όλα πιο δύσκολα γιατί ξέρεις ότι είναι μετρημένες οι ώρες σου μέχρι το επόμενο πρωινό ξύπνημα.

Και πώς θα γεμίσεις αυτό το υπαρξιακό κενό που δημιουργεί η ανώφελη ρουτίνα σου αν όχι με μία κρύα μπύρα μετά το σχόλασμα, που έρχεται πάντα με το κάλεσμα του γείτονά σου «Πάμε για μια μπύρα μετά τη δουλειά να θάψουμε τον καημό μας;». Κι η μία μπύρα γίνονται δύο, κι οι δύο τρεις, και πριν γυρίσεις στο σπίτι, σταματάς με το παπάκι σου στη γειτονιά της και πίνεις άλλη μία μπύρα στο στέκι της μπας και την δεις να εμφανίζεται από κάποιο δρομάκι για να βρεις ευκαιρία να της τραγουδήσεις «απόψε τα ΄πια για καλά μες στη δική σου γειτονιά». Η καντάδα του ξενιτεμένου από τη γειτονιά του, του μεθυσμένου ανεκπλήρωτου έρωτα που σε ανεβάζει στο παπάκι σου πάλι μοναχό, με ένα ωπ τρια λα ρα λα λα.

Μόλις φτάνεις στο γνωστό φανάρι της γειτονιάς σου, που ξέρεις καλύτερα και από την παλάμη σου πότε ανάβει πράσινο και πότε κοκκινίζει, στέκεσαι με το ένα πόδι στην άσφαλτο και κοιτάς τριγύρω. Τα σπίτια είναι ακόμη χαμηλά εδώ και δημιουργούν μια γειτονιά που φτιάχτηκε κάπου το 1920 από άλλες γειτονιές.

Και σταθήκαν όρθιες, και αδειάσανε και ξαναγεμίσανε με αλλωνών τους ξενιτεμούς, αλλά από όλων το στόμα αντηχούσαν οι στίχοι του Μάνου, σ’ αυτή τη γειτονιά και βράδυ και πρωί, περάσαμε και χάσαμε ολόκληρη ζωή. Οι πάντα γειτονιές του «ξένου», αυτού που έφτιαξε κάτι από το τίποτα, του ξένου που ‘θέλαν να φύγει γρήγορα, ο ξένος που ‘θέλαν να φύγει, μα μένει ως σήμερα.

Και πριν ανάψει το φανάρι, και όπως το φεγγάρι χαμηλώνει τον προβολέα του που φωτίζει το σημείο επιστροφής σου, την γειτονιά σου, μυρίζουν τα πρώτα πρωινά αλεύρια του φούρνου και θυμάσαι ότι η μέρα που θα χαράξει σημαίνει ρεπό και κάπως γαληνεύεις.

Όλα τα γειτονάκια σου θα βγουν για την κυριακάτικη βόλτα στην κεντρική πλατεία, ή σε μία άλλη γειτονιά της πόλης, για τον καφέ, το καλαμπούρι, την συνάντηση, το παιχνίδι. Αλλά όλοι και όλες είναι γειτονάκια σου· σε αυτό το παλίμψηστο τού χάρτη των γειτονιών που πάντα κάποιος θα αφήνει το κλειδί κάτω από το γεράνι για να το πάρει ο επόμενος.

Πήραν μέρος με σειρά εμφάνισης:

Μοσχοβολούν οι γειτονιές, στίχοι: Τάσος Λειβαδίτης, τραγούδι: Στέλιος Καζαντζίδης, 1961

Βρέχει στη φτωχογειτονιά, στίχοι: Τάσος Λειβαδίτης, τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, 1961

Κάνε υπομονή, στίχοι: Αλέκος Σακελλάριος, τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Αλίκη Βουγιουκλάκη, 1966

Ο χάρος βγήκε παγανιά, στίχοι: Μάνος Ελευθερίου, τραγούδι: Δημήτρης Μητροπάνος, 1972

Στην γειτονιά, στίχοι: Άκος Δασκαλόπουλος, τραγούδι: Γιάννης Πουλόπουλος, 1998

Η γοργόνα, στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος, τραγούδι: Γιάννης Καλατζής, 1969

Να είχα το κουράγιο, στίχοι: Αντώνης Μπακιρτζής, τραγούδι: Στράτος Διονυσίου, 1971

Απόψε στο δικό σου μαχαλά, στίχοι: Μίνωας Μάτσας, τραγούδι: Στέλλα Χασκίλ, 1952

Μην κλαις, στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης, τραγούδι: Σωτηρία Μπέλλου, 1980

Σ’ αυτή τη γειτονιά, στίχοι: Μάνος Ελευθερίου, τραγούδι: Μανώλης Μητσιάς, Τάνια Τσανακλίδου, 1968

Ξένος, Στίχοι – Ερμηνεία : Χplicit, 2013

Γειτονάκι μου, στίχοι: Άκος Δασκαλόπουλος, τραγούδι: Γιάννης Πουλόπουλος, 1969

Του Χρόνη, Social Waste, στίχοι: Λεωνίδας, 2015 (Η φράση «το κλειδί θα είναι κάτω από το γεράνι» που συμπεριλαμβάνεται στο τραγούδι των Social Waste, είναι από το βιβλίο του Χρόνη Μίσσιου, «Το κλειδί είναι κάτω απ’ το γεράνι».)

Γειτονιά σημαίνει…

Καμία ανάλυση, ιστορική, κοινωνιολογική, επιστημονική εν πάση περιπτώσει, δεν είναι αρκετή για να δώσει στην ουσία της την έννοια “γειτονιά”. Γι’αυτό, εις αναζήτησιν αυτής της ουσίας, ρωτήσαμε φίλους και γνωστούς τι σημαίνει για εκείνους γειτονιά. Νοσταλγικά και αγαπησιάρικα, με την έννοια της ομάδας να επικρατεί, ο καθένας έδωσε τη δική του εκδοχή.

Τζούλι, 39, Κυψέλη, Αθήνα

Γειτονιά είναι οι συναντήσεις χωρίς ραντεβού στην πλατεία, οι γείτονες που συναντάς στα μπαλκόνια, τα ραντεβού που κανονίζονται στο πεντάλεπτο, ο πρωινός καφές που ξέρουν πώς τον πίνεις.

Σάκης, 37, Πλέον κάτοικος Αγίας Βαρβάρας, Αθήνα

Όταν ακούω γειτονιά, μου έρχεται στο μυαλό η Κατερίνη. Εκεί μεγάλωσα εξάλλου. Μικρά φιλόξενα μαγαζιά, μυρωδιές, χρώματα κι αρώματα. Οικειότητα και ζεστασιά.

Ρία, 34, Ηράκλειο, Κρήτη

Γειτονιά σημαίνει ασφάλεια, σημαίνει να μην είσαι μόνος, σημαίνει κρεμασμένη πίτα στο πόμολο της πόρτας, “καλημέρες” περπατώντας στο τετράγωνο, αδιακρισία που σε κάνει να κατεβάζεις τα παντζούρια και που μεταμορφώνεται σε νοιάξιμο όταν χρειαστεί, σημαίνει βερεσέ, σκαλάκια-στέκια και ραντεβού για “ένα τσιγάρο”. Ο κυρ Νίκος να θυμάται μετά από 30 χρόνια το αγαπημένο σου παγωτό και να στο κάνει δώρο.

Αγγελική, 31, Πεύκη, Αθήνα

Γειτονιά σημαίνει οικειότητα, μαγαζιά που γνωρίζεις, άνθρωποι χαμογελαστοί που σου λένε καλημέρα. Είναι το μεγαλύτερο σπίτι μας. Στη γειτονιά όλοι μαθαίνουν τα πάντα, δεν υπάρχει κάτι κρυφό κι αυτό παρέχει μια κάποια ασφάλεια.

Βάσια, 31, Κηφισιά, Αθήνα

Γειτονιά σημαίνει να είσαι πάνω και να πηγαίνεις κάτω και ανάμεσα να τραβάει μια γραμμή το Α8 που πηγαίνει στο χάος. Γειτονιά είναι εκεί που μαθαίνεις γαλλικά, κακό σύγχρονο χορό, πίνεις το πρώτο Gordon’s Space και κάνεις τις μεγάλες αποκαλύψεις και ανακαλύψεις σε συνοικιακά καφέ και καλοκαιρινά σουβλατζίδικα, σε δημοτικές εκδηλώσεις. Εκεί που ξέρεις τη φαρμακοποιό και το δάσκαλο. Γειτονιά δεν είναι εκεί που κατοικείς, αλλά εκεί που θες να γεράσεις και να πεθάνεις επειδή εκεί θυμάσαι τον εαυτό σου στην εφηβεία. Κι εγώ θέλω να πεθάνω στη μυθική Πεύκη.

Αφροδίτη, 19, Κάτω Τούμπα, Θεσσαλονίκη

Η γειτονιά είναι φώτα και φωνές. Όταν ακούω τη λέξη γειτονιά, στο μυαλό μου έρχονται μπαλκόνια, παιδιά να παίζουν στο δρόμο, μυρωδιές από τα φαγητά κάθε νοικοκυριού. Κάτι οικείο και ζεστό. Μία μικρή κοινότητα ανθρώπων.

Αθηνά, 61, Γαλάτσι, Αθήνα

Ο Μάο είπε «Κάθε παιδί για να μεγαλώσει χρειάζεται ένα χωριό». Κατ’ επέκταση κάθε άνθρωπος στην πόλη, χρειάζεται μια γειτονιά. Οικείος χώρος, πάρκα, τόποι συνεύρεσης. Οικείες φυσιογνωμίες, «Καλημέρα γείτονα». Κυψέλη ανάπτυξης σχέσεων, αλληλεγγύης, αυτό-οργάνωσης, συνελεύσεων γειτονιάς.

Φίλιππος, 34, Ηλιούπολη, Αθήνα

Γειτονιά σημαίνει διαμόρφωση. Σημαίνει ταυτότητα. Σημαίνει αναμνήσεις. Γειτονιά σημαίνει να μην νιώθεις μόνος ούτε εσύ, ούτε οι γείτονές σου. Να δίνεις το χέρι στον διπλανό σου και να στο δίνει κι αυτός. Να μην είσαι ξένος ανάμεσα σε ξένους. Ό,τι είσαι της το χρωστάς, αλλά είσαι και υπεύθυνος για αυτό που είναι αυτή.

Ορέστης, 27, Περιστέρι, Αθήνα

Γειτονιά είναι σπίτι, οικεία πρόσωπα, μία αίσθηση ομάδας και αλληλεγγύης. Ένας χώρος που αισθάνεσαι άνετα και σε ξέρουν με το όνομά σου. Παιδικές αναμνήσεις, χτυπήματα, πλατείες και ποδήλατα. Όσο το σκέφτομαι, είναι η ζεστασιά που νιώθεις όταν γυρνάς μετά τη δουλειά σαν να είναι η γειτονιά κάτι δικό σου.