Το ψάρι δεν αντιλαμβάνεται το νερό στο οποίο επιπλέει, όπως συνήθως και οι πολίτες δεν αντιλαμβάνονται την πολεμική προπαγάνδα στην οποία είναι βυθισμένοι οι ίδιοι.
Γράφει ο Βαγγέλης Χωραφάς, Συντονιστής geoeurope.org
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι πληροφορίες στον Τύπο και την τηλεόραση είναι απαραίτητα ψέματα. Απλά, ο τρόπος με τον οποίο επιλέγονται, παρουσιάζονται, διαπλέκονται και ερμηνεύονται οι πληροφορίες, ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα πλαίσια. Πέρυσι δημοσιεύτηκαν έγγραφα του ΝΑΤΟ με θέμα τον «γνωστικό πόλεμο»: πώς να κερδίσουμε τη μάχη της ιστορίας και να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Αλλά και οι Ρώσοι είναι πολύ προχωρημένοι σε αυτά τα θέματα. Η ιδιαιτερότητα αυτού του «γνωστικού πολέμου» είναι ότι δεν διεξάγεται από μια χώρα εναντίον μιας άλλης αλλά από τις ελίτ εναντίον μας. Το μεγάλο πεδίο μάχης, μακροπρόθεσμα, δεν βρίσκεται στην Ουκρανία αλλά στο μυαλό του καθενός μας.
ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ
Η Άννα Μορέλι έχει συνοψίσει τις αρχές της πολεμικής προπαγάνδας, σε δέκα βασικούς άξονες:
- Εμείς δεν θέλουμε τον πόλεμο, απλά υπερασπιζόμαστε
τους εαυτούς μας. - Ο αντίπαλος μας είναι ο μόνος υπεύθυνος για αυτόν τον πόλεμο.
- Ο αρχηγός του εχθρού είναι κακός και διαβολικός.
- Υπερασπιζόμαστε έναν ευγενή σκοπό, όχι τα ιδιαίτερα
συμφέροντά μας. - Ο εχθρός σκόπιμα προβαίνει σε φρικαλεότητες,
εμείς κάνουμε μόνο λάθη χωρίς πρόθεση. - Ο εχθρός χρησιμοποιεί απαγορευμένα όπλα.
- Εμείς έχουμε μικρές απώλειες, ενώ οι απώλειες του εχθρού
είναι τεράστιες. - Αναγνωρισμένοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες στηρίζουν
τον σκοπό μας. - Ο σκοπός μας είναι ιερός.
- Όποιος αμφισβητεί την προπαγάνδα μας, βοηθάει τον εχθρό
και είναι προδότης.
Όποιος διαβάζει ένα κείμενο, ή βλέπει μια συζήτηση και αντιληφθεί κάποιο από αυτά τα επιχειρήματα, είναι βέβαιο ότι έχει πέσει πάνω σε μια περίπτωση προπαγανδιστικού λόγου.
οι πληροφορίες από τα μέτωπα του πολέμου είναι αντικρουόμενες και δεν μπορούν να επαληθευτούν άμεσα, εκεί στηρίζεται εν μέρει και η προπαγάνδα. Εξάλλου, σε κάθε πόλεμο η αλήθεια βρίσκεται μεταξύ των πρώτων θυμάτων.
Ο Σουν Τζου, ο Κινέζος στρατιωτικός-λόγιος που πιθανότατα έγραψε το Η Τέχνη του Πολέμου γύρω στο 500 π.Χ., θεωρεί ότι κάθε πόλεμος βασίζεται στην εξαπάτηση και ότι από όλους τους τρόπους για να νικήσεις έναν εχθρό, το να τον ξεγελάσεις είναι ο πιο γρήγορος και ο καλύτερος, αλλά και ο λιγότερο αιματηρός. Ο Καρλ φον Κλαούζεβιτς, ο Πρώσος θεωρητικός του πολέμου, που έγραψε το Περί του Πολέμου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1830, υποστηρίζει ότι στον πόλεμο σχεδόν όλες οι πληροφορίες είναι αντιφατικές, ψευδείς ή και τα δύο. Ο Ναπολέων, από τους μεγαλύτερους στρατιωτικούς ηγέτες στην ιστορία, προσθέτει ότι η κατανόηση της σύγχυσης στον πόλεμο είναι ένα έργο που είναι αντάξιο για ιδιοφυΐες, όπως ο Ισαάκ Νεύτων.
Όλα αυτά ισχύουν και σήμερα, εκτός από το γεγονός ότι οι πληροφορίες έχουν πολλαπλασιαστεί σε απίστευτο βαθμό. Το ίδιο και η αντιφατικότητά τους.
ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Την εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του διαδικτύου και της βελτίωσης των τηλεπικοινωνιών, εκατομμύρια μηνύματα αποστέλλονται, υποκλέπτονται, καταγράφονται, αποκρυπτογραφούνται, αποθηκεύονται και αναλύονται με κάθε δυνατό τρόπο, συμπεριλαμβανομένου και αυτού της τεχνητής νοημοσύνης. Ένα τσουνάμι λέξεων και εικόνων κατακλύζει τα πάντα.
Προσπαθώντας να αποδείξουν τους ισχυρισμούς τους, οι εμπλεκόμενοι σε έναν πόλεμο δημοσιεύουν αμέτρητες φωτογραφίες, κλιπ, βίντεο κ.λπ. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν και τα εκατομμύρια των εικόνων που στέλνουν τα μέσα ενημέρωσης με δική τους πρωτοβουλία. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές είναι αδύνατο να πούμε ποιος πήρε αυτό το υλικό, πότε, πού, σε ποιο πλαίσιο και για ποιο σκοπό. Δεν μπορούμε να το αξιολογήσουμε αξιόπιστα. Αυτό όμως, είναι ιδιαίτερα θετικό για την προπαγάνδα.
Όλη η ιστορία ενός πολέμου βασίζεται σε ένα αρθρωμένο σύστημα αφηγημάτων. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας αναπαράγουν αυτά τα αφηγήματα, για να συγκρατούν ψηλά την ένταση. Η διατήρηση της έντασης είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να κρατούν δεμένο το ακροατήριό τους και να συντηρούν τις θεαματικότητες και τις ακροα-
ματικότητές τους.
Σε έναν πόλεμο, τα ακροατήρια είναι διασπασμένα μεταξύ των δύο πλευρών, επομένως, σε κάθε ακροατήριο πρέπει να μεταφερθεί η ιστορία που του αρέσει. Εδώ βαδίζουμε με βάση την αρχή της προπαγάνδας περί «ριζοσπαστικοποίησης των ήδη πεπεισμένων».
Οι ειδικοί των ψυχολογικών επιχειρήσεων και της προπαγάνδας, γνωρίζουν και κάτι άλλο. Την ψευδαίσθηση ότι έχουμε πλήρη έλεγχο των ικανοτήτων μας, που σημαίνει ότι οι αισθήσεις μας μας παρέχουν μια ρεαλιστική ιδέα του κόσμου γύρω μας. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. Το μυαλό των ανθρώπων επηρεάζεται από πολλά συναισθήματα. Επιπλέον, συχνά αυτό που βλέπουμε δεν εξαρτάται από τις εισερχόμενες πληροφορίες αλλά από την εκπαίδευση, από τις εμπειρίες, από τη συγκρότηση της προσωπικότητας του καθενός.
Το καθήκον κάθε επαγγελματία σχεδιαστή ψυχολογικών επιχειρήσεων, είναι να εκμεταλλευτεί με συνεκτικό τρόπο τις ψευδαισθήσεις, τα αφηγήματα, τις εντάσεις που δημιουργούν οι πόλεμοι, τις πληροφορίες που έρχονται από το μέτωπο, και να διαμορφώσει μια στρατηγική που αναπαράγει τα συμφέροντα της χώρας του. Όσο πιο πολύ περιχαρακώνονται τα ακροατήρια, τόσο πιο εύκολο γίνεται το έργο του.Όποιος είναι επικριτικός για την προπαγάνδα της μιας πλευράς ή αμφιταλαντεύεται μεταξύ των δύο πλευρών σε έναν πόλεμο, μπορεί να καταστεί ύποπτος για προδοσία. Αυτό περιλαμβάνει και όσους διαβάζουν κείμενα όπως αυτό.
