Με το σκεπτικό ότι η κάθε γλώσσα και οι λέξεις που την απαρτίζουν επηρεάζονται από το περιβάλλον στο οποίο ζούμε και κινούμαστε, ένιωσα μία ανάγκη να ανακαλύψω – μέρες που είναι – πώς λέγεται η λέξη “επανάσταση” σε άλλες γλώσσες.
Γιατί; Από μικρή μου έκανε εντύπωση ότι η λέξη επανάσταση είχε μέσα τη λέξη “στάση”, τη στιγμή που “επανάσταση” σημαίνει ακριβώς το αντίθετο. Με μάγευε που η λέξη “revolution” είχε μέσα τη λέξη “evolution” που σημαίνει εξέλιξη. Χωρίς να ξέρω αν όντως αυτά έχουν σχέση με την ετυμολογία ή τη ρίζα των λέξεων, αισθανόμουν ότι αυτές οι μικρές λεπτομέρειες κάτι ήθελαν να μου πουν.
Ορισμοί και Ετυμολογίες
Στα ελληνικά η ρίζα και η ετυμολογία βρέθηκαν εύκολα:
επανάσταση < (διαχρονικό) αρχαία ελληνική ἐπανάστα(σις) + -ση < ἐπανίστημι < (επανά-) ἐπί + ἀνίστημι < ἀνά + ἵστημι, όπου ίστημι σημαίνει στήνω κάτι ή κάποιον, κάνω κάτι να σταθεί όρθιο και είμαι υπαρκτός, έχω παρουσία.
Όσο για τον ορισμό:
1. Tο σύνολο των ιστορικών γεγονότων που συμβαίνουν σε μία οργανωμένη κοινωνία, κυρίως κράτος, όταν ένα τμήμα της, μικρό ή μεγάλο, εξεγείρεται με σκοπό την κατάληψη της εξουσίας και την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών. 2α. Σύνολο από ριζοσπαστικές απόψεις ή ριζικές αλλαγές (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές κτλ.) β. αντί για πραξικόπημα, κίνημα, στάση. γ. οι δυνάμεις (πολιτικές, στρατιωτικές κτλ.), που υποστηρίζουν ορισμένη επανάσταση, καθώς και η εξουσία που προήλθε από αυτήν 3. (μτφ.) α. πολύ μεγάλη, αξιόλογη καινοτομία, συνήθ. βελτίωση, σε ορισμένο τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας β. εκδήλωση αντίθεσης σε ορισμένη κατάσταση που θεωρείται δεσμευτική, καταπιεστική ή παράλογη.
Στα Αγγλικά και σε όλες τις λατινογενείς γλώσσες (Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά), αλλά ακόμη και στα Γερμανικά και τα Λουξεμβουργέζικα, βλέπουμε μια παραλλαγή της λέξης “Revolution”, με διαφορές στην προφορά και τους τονισμούς. Το ίδιο συμβαίνει και στα Ρωσικά και τις αντίστοιχες γλώσσες όπου χρησιμοποιούν τη λέξη “революция” (revolyutsiya).
Σε αυτές τις γλώσσες, ο ορισμός είναι ίδιος με τα ελληνικά, ενώ προστίθεται άλλη μία ερμηνεία: κυκλική, περιστροφική κίνηση, ειδικά όταν μιλάμε για την περιστροφή πλανητών γύρω από άλλους πλανήτες.
Η λέξη revolution προέρχεται από το ρήμα revolve, το οποίο έχει τη ρίζα του στο λατινικό “revolvere” που αποτελείται από το re (ξανά) και το volvere που σημαίνει “γυρίζω πίσω, ξετυλίγω, χαλαρώνω, επιστρέφω, προχωρώ, επαναλαμβάνω”.
Και πάμε στα δύσκολα. Πώς λέγεται η επανάσταση στα αραβικά;
Μετά από αρκετό ψάξιμο στο Google και με μεγάλη δυσκολία αφού δεν έχω ιδέα από αυτές τις γλώσσες, εμφανίστηκαν τα μαγικά “Thawra” ή αλλιώς “Inqilab” (λέξη για την επανάσταση που εμφανίζεται κυρίως στο Αζερμπαϊτζάν).
Η ρίζα th-w-r στα κλασικά Αραβικά σημαίνει σηκώνομαι (π.χ. από την καμήλα), αναδύομαι ή ενθουσιάζομαι και στο πέρασμα του χρόνου, “επαναστατώ”. Χρησιμοποιείται συχνά στο πλαίσιο της εγκαθίδρυσης μιας μικρής, ανεξάρτητης κυριαρχίας. Πρόσφατα, τέθηκε θέμα για την αλλαγή του όρου, καθώς μελετητές παρατήρησαν ότι η ίδια η ρίζα της λέξης μειώνει την αξία του νοήματός της.
Σε κάθε περίπτωση, από αυτήν τη ρίζα προέρχεται και η αντίστοιχη λέξη των αντιπάλων Τούρκων “devrim” & “intilah” αντίστοιχα, οι οποίες εκτός από επανάσταση σημαίνουν και ανατροπή.
