Είναι γιορτινές μέρες. Ένα απαλό μαιστράλι σκουπίζει τον καθαρό ουρανό και μας προειδοποιεί ότι το καλοκαίρι είναι πια γεγονός και θα μας συνοδεύει για τους επόμενους μήνες . Όμως δεν νοιώθω καλά. Νεφελώδεις οιωνοί με κάνουν ανήσυχο, νευρικό. Σκοτεινές εποχές εμφανίζονται στον ορίζοντα.

Επί χρόνια συζητούσαμε τα βιώματα μιας κοινωνίας που οδεύει προς την απομάκρυνση των ανθρώπων, προς την απομόνωση τους. Παρατηρούσαμε τα πρώτα ίχνη μιας εικονικής πραγματικότητας που μας επιτρέπει να μοιράζουμε εμπειρίες χωρίς να συμμετέχουμε, χωρίς να ξεβολευτούμε, χωρίς να ρισκάρουμε και να υποφέρουμε. Μια υπερσύγχρονη και γρήγορα εξελισσόμενη τεχνολογία που απειλεί κάθε μέρα την πιθανότητα μας να παραμείνουμε άνθρωποι και ότι συνεπάγεται η λέξη «άνθρωπος».

Λέγαμε, με αλαζονική ειρωνεία, ότι θα έρθει η μέρα που ένα σύστημα παγκόσμιο και παντοδύναμο θα μας ελέγχει όλους και θα μας κατευθύνει ανά πάσα στιγμή. Μιλούσαμε για την ανταλλαγή της κανονικής ζωής με μια ζωή “online”.

Βλέπαμε έργα με τους ανθρώπους κατεψυγμένους στα σπίτια τους και μια κοινωνία δομημένη πάνω στα ολογράμματα τους και υποψιαζόμασταν ότι μια πανίσχυρη ολιγαρχία θα διεκδικούσε το δικαίωμα να εισβάλλει στην ιδιωτική μας σφαίρα ρυθμίζοντας τις επιθυμίες, προστατεύοντας μας από λανθασμένες επιλογές και προτείνοντας μας την σωστή συμπεριφορά σε κάθε περίπτωση.

Σκέφτομαι την σημερινή κατάσταση. Μια πανδημία απειλεί τον πλανήτη. Οι κυβερνήσεις πολλών χωρών, μεταξύ και της Ελλάδας, διαλέγουν να αντιδράσουν μόνο με περιοριστικά μέτρα εναντίον των συγκεντρώσεων και της ελεύθερης κυκλοφορίας, για να σταματήσουν την μετάδοση (κάποια χώρα με επιτυχία όπως η Ελλάδα, κάποια άλλη χώρα με καταστροφικά αποτελέσματα ‘όπως η Ιταλία).

Το εκτελεστικό όργανο του κράτους διεκδικεί την πλήρη εξουσία, κηρύσσει την χώρα σε κατάσταση «εκτάκτου ανάγκης» καταργώντας (προσωρινά) βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Η δημόσια ενημέρωση μονοπωλείται και ασκείται μια πρωτόγνωρη πίεση στην κοινή γνώμη προκειμένου να διαστρεβλωθούν έννοιες βαθιά ριζωμένες στην παραδοσιακή κοινωνική κουλτούρα.

Έτσι η «κοινωνική απόσταση» και το «lockdown» αποκτούν μια θετική έννοια και η «ανθρώπινη επαφή» και η «συγκέντρωση» αποκτούν μια αρνητική έννοια. Η απομόνωση των ηλικιωμένων, η στέρηση του δικαιώματος διασκέδασης των παιδιών, η καταστολή των θρησκευτικών εκδηλώσεων (ακόμα και η απαγόρευση του να παραβρεθεί κάποιος στην κηδεία αγαπημένου του προσώπου) γίνονται εκφράσεις ευθύνης και πολιτισμού.

Άλλες προτάσεις για την αντιμετώπιση του ιού δεν συζητιούνται καν και όλα τα έθνη που δεν συμμορφώνονται με αυτή την γραμμή δυσφημίζονται και καταδικάζονται σαν ανεύθυνα και απολίτιστα. Φοβερή είναι η περίπτωση της Σουηδίας που έχει κατηγορηθεί για αναισθησία και έλλειψη πολιτισμού απέναντι στους ηλικιωμένους, μολονότι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι εδώ και πολλά χρόνια αντιπροσωπεύει το καλύτερο παράδειγμα του welfare και της κοινωνικής αντιμετώπισης των προβλημάτων της τρίτης ηλικίας.

Με τη μεταρρύθμιση των αρχών της δεκαετίας του ’90, εισήχθη στην Σουηδία ο επαναπροσδιορισμός των κριτηρίων επιλογής για πρόσβαση στη δημόσια φροντίδα στο σπίτι, με βάση την προκαταρτική αξιολόγηση της διαθεσιμότητας πόρων φροντίδας εντός της οικογένειας.

Αυτό συνοδεύτηκε από μέτρα στήριξης για οικογενειακούς “caregivers”, όπως η οργάνωση μαθημάτων προσανατολισμού για συγγενείς εξαρτώμενων ατόμων, η διανομή ενημερωτικού υλικού, η ίδρυση οικογενειακού συμβούλου και η δυνατότητα καταφυγής στη βοήθεια εθελοντή ή δημόσιου φορέα σε ακραίες περιπτώσεις, όπως κατά την διάρκεια των διακοπών)…

Μάλλον για μας πολιτισμός σημαίνει το κλέψιμο των οικονομιών μιας ζωής γεμάτη από θυσίες των γονιών μας και την στέρηση της σύνταξής τους; Θεωρούμε πολιτισμό την εγκατάλειψη των παππούδων μας σε κάποιο χωριό ή νησί χωρίς καμιά φροντίδα και νοσοκομειακή περίθαλψη? Ή πιστεύουμε ότι είναι πολιτισμός οι ατέλειωτες ουρές στο ΙΚΑ και οι ταλαιπωρίες που προσφέρονται απλόχερα στους αγαπημένους μας γέροντες κάθε μέρα επειδή κάποιος γλέντησε με τα χρήματα που έπρεπε να επενδυθούν στην δημόσια υγεία και στο welfare;

Καταλαβαίνω και σέβομαι το φόνο του θανάτου. Αντιλαμβάνομαι ότι μπροστά σε αυτό τον φόβο πολλοί άνθρωποι είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τα πάντα: οι κανονικές συνθήκες ζωής, οι κοινωνικές σχέσεις , η δουλειά, οι φιλίες, τα αισθήματα, τα θρησκευτικά και πολιτικά πιστεύω τους, κλπ. Αλλά, όπως εξηγεί ο Giorgio Agamben (γνωστός φιλόσοφος και ακαδημαϊκός), η γυμνή ζωή, και ο φόβος να την χάσεις, δεν είναι κάτι που ενώνει τους ανθρώπους, αλλά` κάτι που τους τυφλώνει και τους χωρίζει.!

Umberto Davoli