Από τα βάθη της αρχαιότητας, το χειμερινό ηλιοστάσιο ήταν το σημείο «μηδέν» – η περίοδος κατά την οποία το πέπλο του χρόνου σχιζόταν κι από την πύλη αυτή διάφορα κακόβουλα όντα ξεχύνονταν στον κόσμο μας.
Σήμερα μας είναι πρακτικά αδύνατο να συλλάβουμε το δέος και τη μεγαλοπρέπεια που είχε για τους προγόνους μας ο έναστρος ουρανός, οι κύκλοι του Ήλιου και της Σελήνης – και φυσικά τη σημασία που είχαν στην καθημερινή ζωή τους. Οι Κύκλοι του Χρόνου είχαν μια περίεργη ιδιομορφία. Κάποια στιγμή του κύκλου μπορούσε να θεωρηθεί η χρονική στιγμή έναρξης του κύκλου. Ήταν το σημείο «μηδέν», η χρονική περίοδος στην οποία το πέπλο του χρόνου σχιζόταν. Και από το κενό που δημιουργείτο, ξεχύνονταν στον κόσμο μας οι δαίμονες του χάους.
Ειδική σημασία έχει το χειμερινό ηλιοστάσιο και ιδιαίτερα η περίοδος των ημερών που το ακολουθεί. Είναι το γνωστό Δωδεκαήμερο ανάμεσα στα Χριστούγεννα και στα Φώτα, η εποχή εμφάνισης των καλικάντζαρων. Το Δωδεκαήμερο είναι μια τυπικά χριστιανική παράδοση, έτσι; Λάθος. Ο Χριστιανισμός απλώς έβαλε τα δικά του ονόματα σε παμπάλαιες δοξασίες, επειδή δεν μπορούσε να τις καταπολεμήσει. Από τα βάθη της αρχαιότητας οι δύο αυτές περίοδοι έπαιζαν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο τόσο στις μαγικοθρησκευτικές τελετουργίες της γονιμότητας όσο και στον εξορκισμό των δαιμόνων. Ήταν τα χάσματα μεταξύ των Κύκλων, οι νεκρές περίοδοι όπου «κάτι» έμπαινε στον κόσμο μας μέσα από περίεργες πύλες.
Σε πολλές χώρες της Ευρώπης πιστεύουν ότι οι λυκάνθρωποι κυκλοφορούν τις μέρες των Χριστουγέννων. Στη Γαλλία οι θρυλικοί loup garou περιφέρονται στους δρόμους τη νύχτα των Χριστουγέννων για να βρουν σκυλιά και να τα καταβροχθίσουν. Στη Σκανδιναβία, τη νύχτα των Χριστουγέννων εμφανίζονταν πλάσματα όπως τα τρολλ, τα γιουλεφέτερ, τα γιουλεντβέργκερ,
ενώ οι άνθρωποι έκαναν θυσίες για να τα εξευμενίσουν. Στην Ισλανδία, εννέα γιολασβέιναρ κατεβαίνουν από τα βουνά για να απαγάγουν παιδιά και να τα μεταφέρουν στις σπηλιές τους. Στη Γερμανία το Δωδεκαήμερο οι άνθρωποι έπρεπε να κλείνονται στα σπίτια τους μετά τη δύση του Ήλιου και να μην μετέχουν σε καμία εργασία. Καμία άμαξα δεν επιτρεπόταν να κινηθεί, το γνέσιμο έπρεπε να σταματήσει, όλες οι διαφορές εξαφανίζονταν και το Μεσαίωνα αυτή ήταν η εποχή που προτιμούσαν για το Festum Stultorum, τη γιορτή των τρελών. Τότε έβγαιναν σεργιάνι φρίκες όπως ο Άγριος Κυνηγός (Wilde Jaeger), η Στρατιά των Μανιακών, (Wuthen des Heer), οι Μάγισσες (Hexen), οι Αγριογυναίκες και άλλες δαιμονικές οντότητες που περιφέρονταν αρπάζοντας ή βλάπτοντας παιδιά.
Στα βυζαντινά χρονικά αναφέρεται συχνά ο αινιγματικός δαίμονας βαβουτζικάριος, ο οποίος είναι ένα άλλο όνομα για τον περιβόητο εφιάλτη ή βραχνά, ο οποίος δρούσε το Δωδεκαήμερο. Τα ίδια τα Χριστούγεννα, η μεγάλη γιορτή του χειμώνα, είναι καθαρά παγανιστικής προέλευσης. Προέρχεται από το μεγάλο Yule-feast των Σκανδιναβών και τα Σατουρνάλια των Ρωμαίων. Πολύ αργότερα, η συγκεκριμένη ημερομηνία υιοθετήθηκε από την Εκκλησία ως η συμβατική επέτειος της Γέννησης του Χριστού. Αρχικά, η χριστιανική εκκλησία προσπάθησε να αντικαταστήσει τις παγανιστικές θεότητες με αγίους. Όμως η γιορτή ήταν τόσο βαθιά ριζωμένη στη συλλογική ψυχή που η εκκλησία αναγκάστηκε να την αποδεχτεί, με την προϋπόθεση ότι πραγματοποιούνταν προς τιμήν του χριστιανικού Θεού.
Το μεσοχείμωνο είχε κορυφαία σημασία για όλους τους λαούς διαχρονικά. Η 25η Δεκεμβρίου γιορταζόταν ως η αρχετυπική ημέρα των θεοτήτων του φωτός. Η βαβυλωνιακή Βασίλισσα των Ουρανών, ο αιγυπτιακός Όσιρις, ο ελληνικός Διόνυσος κι ο Άδωνις, και μεταγενέστερα ο Ιησούς Χριστός κι ο σκανδιναβικός Μπάλντερ, έχουν όλοι γεννηθεί εκείνες τις μέρες.
Οι Αιγύπτιοι αναπαρίσταναν το νεογέννητο ήλιο με την εικόνα ενός βρέφους που είχε τα γενέθλιά του στο χειμερινό Ηλιοστάσιο. Η Παρθένος που γέννησε στις 25 Δεκεμβρίου δεν ήταν παρά η Μεγάλη Ανατολική θεά την οποία οι Σημίτες ονόμαζαν Ουράνια Παρθένο (Αστάρτη). Ακόμα και ο Σερ Ισαάκ Νεύτωνας, ο σύγχρονος «θεός του φωτός», γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου!
Στους πολιτισμούς και τις κουλτούρες της Νότιας Αμερικής, ιδιαίτερα των Ίνκας, το χειμερινό ηλιοστάσιο ταυτιζόταν με πολύ σημαντικές γιορτές για το «δέσιμο» του Ήλιου (Ίντι) και το μεγάλωμα της ημέρας. Η περίφημη Ιντιουατάνα στο Μάτσου Πίκτσου (Περού) είναι ένα κλασικό «ηλιακό αγκυροβόλιο» (βλ. και το σχετικό βίντεο σκανάροντας το QR code)