Παράθυρα γνώσεων: Σχολείο στις μέρες μας σημαίνει διέξοδος

Κτίρια που επέτρεψαν τη γνώση να ανθίσει, άνθρωποι που μετέδωσαν το όραμά τους και άλλαξαν τη διαδικασία της εκπαίδευσης, τον τρόπο διδασκαλίας ή έβαλαν το λιθαράκι τους ώστε να λυθεί το γλωσσικό ζήτημα, καθημερινοί άνθρωποι που ασχολούνται με την εκπαίδευση, τη μόρφωση και την παιδεία.

Είναι όλα αυτά ουσιαστικά για το (καθιερωμένο πλέον) αφιέρωμα της ΗΠΖ στην εκπαίδευση, τη μόρφωση, την παιδεία και τη γνώση; Για εμάς, ναι. Κάθε όνειρο -μικρό ή μεγάλο- θέλει μια φωλιά για να εκκολαφθεί και έναν άνθρωπο να αρχίσει να κινεί τα γρανάζια της φαντασίας και του μυαλού του.

Η γνώση είναι εργαλείο. Αξίζει σε όλους, αρκεί να διψούν για αυτήν. Δεν έχει ηλικία, καθώς όπως έλεγαν και οι αρχαίοι ημών «Γηράσκω αει διδασκόμενος». Ανοίγει τα μυαλά σαν αλεξίπτωτα, φέρνει κοντά ανθρώπους και ιδέες, εξελίσσει ατομικά και συλλογικά. Σαν ποτάμι που πάει μόνο μπροστά και δεν αφήνει τα νερά να λιμνάσουν. Κι αν πολλές φορές η γνώση πολεμιέται γιατί δε συμφέρει κάποιους να την αποκτήσουν οι πολλοί, βρίσκει πάντα τον τρόπο της να ανθίσει. Σαν ένα μικρό χορταράκι που παλεύει να βγει στο φως ανάμεσα στα στενά πεζοδρόμια της πόλης.

Τασία Λιόντου – Φιλόλογος σε Γενικό Ενιαίο Λύκειο

Τι διαπιστώνετε από την επαφή σας με τα παιδιά σχετικά με την καθημερινότητά τους και τα όνειρά τους; Κατά πόσο το σχολείο βοηθάει τη ζωή τους σε αυτά τα δύο επίπεδα;

Νομίζω ότι τα παιδιά βίωσαν πιο βίαια από όλους μας την καραντίνα και τον εγκλεισμό. Εγώ συναναστρέφομαι με μαθητές λυκείου, με αυτό που λέμε μεγάλα παιδιά. Αν κοιτάξω λίγο πίσω, θα θυμηθώ την πρώτη καραντίνα η οποία ήταν έως και ανακουφιστική. Ήταν μια ανάσα για τις πρώτες τάξεις του λυκείου μια και απαλλάχτηκαν από διαγωνίσματα και πρωινά ξυπνήματα. Ήταν όμως και μια ανάσα για τα παιδιά που προετοιμάζονταν για τις πανελλήνιες τα οποία πίστεψαν ότι θα εξασφαλίσουν περισσότερο χρόνο για διάβασμα.

Δυστυχώς, η πραγματικότητα τα διέψευσε. Η αρχή και ό,τι ακολούθησε λειτούργησε ως παράγοντας αποσταθεροποίησης και ακολούθησε η διάλυση. Το μικρό διάστημα που λειτούργησαν τα σχολεία πέρσι ήταν, σύμφωνα με τα δικά τους λόγια, οι ωραιότερες μέρες. Γύρισαν στα σχολεία και από παντού βοούσε η ανάγκη της συλλογικότητας και της κοινότητας, η ανάγκη να βρεθούν με άλλους και να κάνουν οτιδήποτε, από μάθημα μέχρι… να βάλουν φωτιές. Αρκεί να μην το έκαναν μόνοι τους.

Υπάρχει η αίσθηση ότι τα παιδιά βαριούνται στο σχολείο, το μισούν, το βρίσκουν ανυπόφορο. Και αυτό σίγουρα είναι ένα μεγάλο κομμάτι της αλήθειας. Ταυτόχρονα όμως είναι ένας τόπος που τα γεμίζει και τα προσκαλεί σε ασκήσεις κοινωνικοποίησης και συλλογικοποίησης. Η ανάγκη των παιδιών για το σχολείο είναι μάλλον πολύ μεγαλύτερη από αυτή που νομίζουμε.

Οπότε, αν θέλετε να σας απαντήσω νομίζω ότι η καθημερινή τους ανάγκη είναι η παρέα, η βόλτα, το σεργιάνι. Δεν είναι τα μπαρ και τα κλαμπάκια, όπως συνηθιζόταν στη δικιά μας γενιά, η οποία ήταν πιο κακομαθημένη και η οποία όλο κάτι ήθελε και όλο δεν το είχε. Αυτά θέλουν κάτι πιο απλό: βόλτα στην πλατεία με τους φίλους. Ούτε θέλουν τα levis και τα μαρκάτα ρούχα, πάλι της δικιάς μας γενιάς. Βολεύονται με μια φθηνή παραγγελία από το ίντερνετ. Δεν θα σας πω για τη σχέση τους με τα ψηφιακά μέσα γιατί και αυτός ο τρόπος απαντά, νομίζω, στην ανάγκη της συνεύρεσης.

Τώρα, τα όνειρά τους . Αχ… Τα δικά μου τα παιδιά που είναι από φτωχές και υποβαθμισμένες περιοχές, ακόμα και στα όνειρά τους βάζουν ψαλίδι. Ούτε ταξίδια σε χώρες εξωτικές, ούτε βίλες, ούτε αυτοκινητάρες. Μόνο μια δουλειά. Μια δουλειά οπουδήποτε, εντός ή εκτός συνόρων.

Πώς επηρεάστηκε η εκπαιδευτική διαδικασία από τη συνθήκη του κορονοϊού; Ποια είναι η εκτίμησή σας για το μέλλον σε σχέση με αυτό;

Υποβαθμίστηκε όσο δεν πάει. Μάθημα και απόσταση είναι δύο έννοιες που δεν συναντιούνται πουθενά. Οι καθηγητές μονολογούσαν ατελείωτα και οι μαθητές στην άλλη άκρη, στην πλειοψηφία τους, έκαναν οτιδήποτε άλλο εκτός από μάθημα. Κανείς χαρούμενος. Προς επίρρωση όσων λέω ήρθαν τα αποτελέσματα των πανελληνίων τα οποία έδειξαν ότι στο πανεπιστήμιο κατάφεραν και πέρασαν παιδιά τα οποία είχαν τη δυνατότητα να κάνουν ιδιαίτερα δια ζώσης.

Τα παιδιά είναι πάντα εκεί και περιμένουν να ρουφήξουν εμπειρίες και γνώσεις. Είναι στο χέρι των ενηλίκων και των θεσμών το αν θα καταφέρουν αυτήν την πηγαία ανάγκη τους να την γεμίσουν με όμορφες διαδικασίες και να την κάνουν ενδιαφέρουσα, δημιουργική και ουσιώδη.

Δεν μπορώ να κάνω κάποια εκτίμηση γιατί τη δυστοπία των καιρών την επιδεινώνουν οι σπασμωδικές κινήσεις μιας πολιτικής ηγεσίας που σε κάθε της δήλωση αντιλαμβάνεσαι ότι δεν ξέρει τι της γίνεται.

Τι θα χρειαζόταν το σχολείο στις μέρες μας για να γίνει ένας τόπος ουσιαστικής μάθησης, δημιουργίας και χαράς;

Κατ’ αρχάς, να ξαναγίνει σχολείο. Μόλις και πριν από τρία χρόνια, η κριτική ήταν ιδιαίτερα πλούσια. Μιλούσαμε για ανοιχτά σχολεία στην κοινωνία, για επιμόρφωση εκπαιδευτικών, για νέες τεχνολογίες, για αποδέσμευση της σχολικής διαδικασίας από τις πανελλήνιες, για ανταλλαγές μαθητών, για εθελοντικές δράσεις κλπ.

Νομίζω ότι η ανάγκη αυτή τη στιγμή είναι άλλη. Πρώτα από όλα έχουμε να παλέψουμε τον φόβο, να τον αφήσουμε στην άκρη, να πιάσουμε το χέρι των παιδιών και να τους αφήσουμε να απολαύσουν τον Ρίτσο, τον Ελύτη, τον Σεφέρη. Νομίζω ότι τώρα περισσότερο από ποτέ πρέπει να συμπονέσουν και να θαυμάσουν την Αντιγόνη, να διδαχθούν από τον Θουκυδίδη και να περιδιαβούν στους δρόμους του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Παραφράζοντας τον ποιητή, θα έλεγα ότι μόνη έννοια μας πρέπει να είναι η εξέγερση των παιδιών. Και εμείς πρέπει να τους δώσουμε τα όπλα.

«Μάθημα και απόσταση είναι δύο έννοιες που δεν συναντιούνται πουθενά». Ας το κρατήσουμε αυτό και ας το μεταφέρουμε και στη ζωή γενικότερα. Οι άνθρωποι χρειαζόμαστε την επαφή, χρειαζόμαστε ο ένας την άλλη. Αν το χάσουμε κι αυτό, χαθήκαμε.