«Έξι πρόσωπα σε αναζήτηση συγγραφέα» του Λ. Πιραντέλλο σε μετάφραση-σκηνοθεσία τού αναγεννησιακού Πέτρου Νάκου στο θέατρο Altera Pars με την υποσημείωση: «Υπάρχει και το δράμα του καθενός ξεχωριστά»

Σε αυτό του το αριστουργηματικό έργο ο ιδιοφυής Νομπελίστας Λουίτζι Πιραντέλλο διδάσκει θέατρο!!! Μας δείχνει τα εντόσθια της θεατρικής προπαρασκευής, όχι όμως και την «συνταγή». Δεν αποκαλύπτει τα μυστικά του, αφού όπως και η «Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί». Εξάλλου το τελευταίο αινιγματικό ανολοκλήρωτο έργο του «Γίγαντες τού βουνού» θυμίζει σαφώς τα τελευταία δυσοίωνα ζωγραφικά τού Γκόγια. Οι σημαντικοί πνευματικοί άνθρωποι που καθορίζουν την Τέχνη στον αιώνα τους έχουν τόσα πολλά επίπεδα που και ο πλέον εμβριθής μελετητής δεν μπορεί να προσπελάσει.

Ο μεσαιωνικός αποκρυφισμός και η αλεξανδρινή μεταφυσική είναι συνέχεια των αρχαίων μυστηρίων κι η κρυπτικότητα είναι απαραίτητη προκειμένου να πολλαπλασιαστεί στο άπειρο η δυνατότητα συνδημιουργικών αναγνώσεων, κάθε φορά κι από άλλη οπτική γωνία.

Το καινοφανές αυτού τού πνευματικού άθλου (στην εποχή του αλλά ακόμη και σήμερα) είναι η θεατροποίηση τής Θεωρίας τής Σχετικότητας, αφού πέρα από τον Einstein, τα Ανώτερα Μαθηματικά, την Κβαντομηχανική και την Φυσική των Στοιχειωδών Σωματιδίων (που ερευνάται στο CERN), το άτομο εξακολουθεί ολοένα και περισσότερο να συνθλίβεται στις μυλόπετρες τής Ιστορίας. Η αρχαία τραγωδία είναι αξεπέραστη, για τον απλούστατο λόγο πως είναι η πρώτη φορά που τέθηκαν τόσο στέρεα τα θεμέλια τής σύγκρουσης μεταξύ τού πολίτη και τής πόλεως-κράτους. Τα θέματα εξουσίας, η κατάχρησή της, τα δυσθεώρητα όρια ξεπερνούν τα μακροσκοπικά σκιαγραφήματα και διαπιδύουν στον μικρόκοσμο των καθημερινών ανυποψίαστων ανθρώπων, που όσο μετριόφρονες, σεμνοί και ταπεινοί αν νομίζουν πως είναι τόσο συμβατότεροι είναι με την χρηστικότητά τους ως αναλώσιμοι «βροτοί».

Οι άνθρωποι πεθαίνουμε χωρίς να έχουμε συνειδητοποιήσει τα λάθη μας. Οι όποιες αστοχίες μας φαντάζουν προϊόν τής Τύχης και τής Ανάγκης. Η ιδέα τής «Κόλασης» εμπεριέχεται ήδη στη Θιβετιανή καθώς και στην Αιγυπτιακή «Βίβλο των Νεκρών». Οι άνθρωποι ταράζονται από εφιάλτες όσο ζουν και παρομοιάζοντας τον Θάνατο με ύπνο θαρρούν πως οι ίδιοι εφιάλτες τούς κατατρύχουν και «μετά», στο Επέκεινα.

Ο Πιραντέλλο το ονοματίζει αυτό «η αιώνια στιγμή». Οι τύψεις συνειδήσεως, η ενοχή ΔΕΝ πεθαίνουν με την σήψη τού υλικού φορέως τής αθάνατης ψυχής μας. Πάνω σε αυτή την παραδοχή τα σαιξπηρικά «φαντάσματα» απαιτούν να ακουστούν ως νεκροί, ενώ ως άνθρωποι δεν ήταν έτοιμοι να ακούσουν. Κουβαλάνε στην αντίπερα όχθη τα ίδια ελαττώματα, τις εμμονές, τις ιδιοτροπίες, τις ισχυρογνωμοσύνες τους. Αυτή η τραγικωμική θεώρηση τής ανθρώπινης κατάστασης οδηγεί αναπόφευκτα σε μία αναπόδραστη συνθήκη αιώνιας σκλαβιάς του θυμικού «σώματος» τής Ανθρωπότητας ολάκερης.

Το δίδαγμα εδώ είναι πως εάν γνωρίζαμε επακριβώς τις συνέπειες των πράξεών μας δεν θα τολμούσαμε, δεν θα διανοούμασταν καν να παραβούμε τους αδήριτους συμπαντικούς νόμους. Η Νέμεσις καιροφυλακτεί και η Κόλαση είναι μέσα μας, για πάντα. Καθαρτήριο δεν υπάρχει, εξόν ίσως από την πρόσκαιρη ανακούφισις δια της δραματοθεραπείας.

Πολύ σκληρό έργο, αμείλικτος λογοτέχνης, ο δικαίως αξιωθείς το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας Λουίτζι Πιραντέλλο.

Στην συγκεκριμένη παράσταση η ανελέητη σκληρότητα δόθηκε κυρίως μέσα από την τραχιά εκδικητικότητα τής εκπορνευμένης χώρας, που δεν δείχνει μήτε οίκτο μήτε συμπόνοια.
Διδακτισμός εκ του αντιθέτου. Μάλιστα. Το ανατριχιαστικό γέλιο τής πωρωμένης λυσσασμένης πόρνης στο τέλος, όταν όλα τα φώτα σβήνουν κι ενόσω ο αυτοσχέδιος συγγραφέας (ο Σκηνοθέτης) παγώνει κυριολεκτικά επί σκηνής, δείχνει και το αισθητικό στίγμα και το υφολογικό αποτύπωμα μιας παράστασης ελάχιστα ρομαντικής και διόλου νοσταλγικής. Η ανθρώπινη συνθήκη ως ασφυκτική Κοιλάδα των Δακρύων παραπέμπει εμμέσως πλην σαφώς στον προαναγεννησιακό καθολικισμό.

Η μπαρόκ σκοτεινιά οδηγεί σε μια διπολικότητα τού απόλυτου κοντράστ. Άσπρο-μαύρο δίχως τη δυνατότητα τού γκρίζου.

Φαιοκίτρινα όμως είναι τα σκηνικά μετεικάσματα στον «σκοτεινό θάλαμο» τής συνείδησης τού επαρκούς θεατή που αναγκάζεται να αναπτύξει αντισώματα ενάντια σε μια τόσο οδυνηρή ζοφερότητα.

Ο Πέτρος Νάκος περιπλανιέται από έργο σε έργο με την έκδηλη εκπαγλότητα τού αλχημιστή στα χρόνια των αδίστακτων φεουδαρχών, εικονογραφεί τον σαδομαζοχισμό, δεν ωραιοποιεί και δεν εξιδανικεύει την ιστορική πραγματικότητα μέσα στην οποία κινούνται τα δραματικά πρόσωπα όπως τα ψάρια μέσα στη γυάλα.

Βασιζόμενος σε κοκκινόμαυρους φωτισμούς κι αρχετυπικά σύμβολα, σε κοστούμια υπερχρονικά και διατοπικά αλλά υπερβολικώς επιτακτικά των υποδυομένων συμβόλων, ομαδοποιεί έννοιες και υλοποιεί επί σκηνής ιδέες ικανές να ταράξουν και την πλέον γαλήνια ατομική συνείδηση, δεδομένου ότι καταβυθίζεται στο Συλλογικό Ασυνείδητο ριψοκίνδυνος ως αυτοδύτης σφουγγαράς, κυνηγός θησαυρών που υπάρχουν μόνον μέσα στο μυαλό μας.

Ανανεωμένη θεώρηση τού έργου και μεταφραστικά.

Μεταφραστής και σκηνοθέτης ευτύχησε να βασιστεί στην αρμονική συμπαράταξη και στην ενεργό υποστήριξη πανάξιων καλλιτεχνών και ξέρουν να συνυπάρχουν αρμονικότατα με μόνη τους έγνοια το τελικό αισθητικό θέλγητρο.

Παίζουν: Γιώργος Κροντήρης, Πέτρος Νάκος, Αγγελική Κοντού, Στέλλα Κωνσταντάτου, Δημήτρης Δρακόπουλος, Άντα Κουγιά, Σάκης Σιούτης, Ηλίας Τσούμπελης, Σοφία Παναγιωτάκη, Ελβίρα Μπαρτζώκα, Αργυρώ Τσιρίτα

Το θερμό χειροκρότητα των υποψιασμένων, μυημένων φιλοθεαμόνων κερδίζουν επάξια με τον ιδρώτα και τις εκπληκτικές δεξιότητές τους απαξάπαντες (και απαξάπασαι) οι συντελεστές αυτής τής φαντασμαγορικής (από κάθε άποψη) ανεξίτηλης στο Συλλογικό Μνημονικό παράστασης:

Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Πέτρος Νάκος
Σκηνικά-Κοστούμια: ΑLTERA PARS
Φωτισμοί: Πέτρος Νάκος
Μουσική Επιμέλεια: Αγγελική Κοντού
Βίντεο: Ιωσήφ Τοπαλιάν
Φωτογραφίες: Γιάννης Αρμυριώτης
Κατασκευή Κούκλας: Αλέξανδρος Λόγγος
Επιστημονική σύμβουλος: Ελένη Γεωργίου
Γραφιστική επιμέλεια: Αλεξία Θεοδωρίσκου
Επικοινωνία: Le Canard qui Parle
Βοηθός παραγωγής: Σοφία Παναγιωτάκη
Παραγωγή: Altera Pars (2023-24).

Μην το χάσετε αυτό το θέαμα, εάν δεν θέλετε να χαθείτε στην ελώδη κινούμενη άμμο τής μικροαστικής θεατρικής αυταρέσκειας, τής αυτοπαθούς ανορεξίας, τής μηδέποτε αυτοϊκανοποιουμένης μετανεωτερικότητος, της ξεπερασμένης προ πολλού.

Εδώ, αντιθέτως, είναι όλα ξεκάθαρα, σαφή, με την σκληρότητα τού ξυραφιού που κόβει το φεγγάρι-μάτι στον «Ανδαλουσιανό σκύλο» του Μπουνιουέλ.

Ο Μοντερνισμός φαντάζει τώρα ελιξίριο σε σχέση με την επάρατη, αποδομητική, δοκησίσοφη, δηθενιά-μεταμοντερνιά.

Καιρός να ξαναγυρίσουμε στην Αφήγηση, αν όχι στη γραμμική τουλάχιστον στην δομημένη.

Μάθημα ζωής, μάθημα ήθους – με αφορμή το θέατρο – μάς δίνει μέσα από το έργο του αυτό ο Γίγαντας Λουίτζι Πιραντέλλο.

Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας
https://konstantinosbouras.gr

Πληροφορίες Παράστασης: Altera Pars Theater