Τα Μουσεία πέρασαν τη δική τους μακρά καραντίνα και ευτυχώς, τη Δευτέρα 15 Ιουνίου ανοίγουν ξανά. Με αφορμή το άνοιγμα και την αναγκαστική προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα, μιλήσαμε με τον εξαίρετο κ. Παντελή Μήτσιου, υπεύθυνο στο Τμήμα Επικοινωνίας και Marketing του Μουσείου Ηρακλειδών.

Ένα Μουσείο που τηρεί τον πρωταρχικό “ορισμό”, ακολουθώντας πάντα τα σημεία των καιρών. Η συζήτηση με τον κ. Μήτσιου δεν περιορίστηκε μόνον στο Μουσείο Ηρακλειδών, αλλά στην έννοια του Μουσείου γενικά, την εξέλιξή του, αλλά και για την αντιμετώπιση του Πολιτισμού στη χώρα μας. Όσο για τις φωτογραφίες που συνοδεύουν την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, είναι οι πρώτες από τη νέα έκθεση που θα φιλοξενηθεί: ο τίτλος παραμένει ΕΥΡΗΚΑ, αλλά προστίθενται ενότητες όπως οικοδομική τεχνολογία και μεγάλα τεχνικά έργα της αρχαιότητας, μηχανές, μέτρηση χρόνου και αυτοματισμοί.

Ποια είναι η φιλοσοφία του Μουσείου Ηρακλειδών; Πώς δημιουργήθηκε;

Ήταν η ανάγκη του ζεύγους Παύλου και Μπελίντας Φοιρού, να δώσουν την ευκαιρία στους συμπατριώτες τους να απολαύσουν από κοντά τις συλλογές τους με έργα τέχνης διάσημων καλλιτεχνών, που τους ώθησε να αγοράσουν τα δυο διατηρητέα στην περιοχή του Θησείου και να τα μετατρέψουν σε μουσειακούς – εκθεσιακούς χώρους.

Στην πορεία, και με δεδομένη την εμπειρία που σωρευόταν κατά τη λειτουργία τους, αναδύθηκε μια παράμετρος η οποία έμελλε να καθορίσει το μέλλον του Μουσείου Ηρακλειδών και αυτή ήταν κατά κάποιο τρόπο μια επιστροφή στο παρελθόν, σε αυτό που ήταν κάποτε, στην αρχαιότητα, το μουσείο: ένας Ναός των Μουσών, όπου υπηρετούνταν οι τέχνες και οι επιστήμες, με μια λέξη η εκπαίδευση.

Αυτή είναι πλέον η φιλοσοφία του Μουσείου Ηρακλειδών: να υπηρετεί ταυτόχρονα Τέχνες και Επιστήμες και να αναδεικνύει αμφότερες μέσα από την αλληλεπίδρασή τους και τη συνύπαρξή τους. Αυτό κάνει και σήμερα, είτε με τις περιοδικές εκθέσεις που κατά καιρούς φιλοξενεί, είτε με την έκθεση της συλλογής που από κοινού με την Εταιρεία Διερεύνησης Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας (ΕΔΑΒυΤ) έχει δημιουργήσει. Για να είμαστε ακριβείς, το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής, έχει δημιουργηθεί και παραχωρηθεί προς έκθεση, από την ΕΔΑΒυΤ.

Ποια είναι τα βασικά εκθέματα και ποιες χρονικές περιόδους καλύπτουν;

Η συλλογή με τίτλο «ΕΥΡΗΚΑ – Επιστήμη Τέχνη και Τεχνολογία των Αρχαίων Ελλήνων» καλύπτει περιόδους από την προϊστορία μέχρι και τους βυζαντινούς χρόνους. Αυτό σημαίνει πρακτικά μια περίοδο περίπου 30 αιώνων, από τον 18^ο π.Χ. έως τον 12^ο μ.Χ. χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα όρια αυτά είναι δεσμευτικά.

Έτσι, κατά καιρούς, κανείς μπορεί να δει και να μάθει για την οικοδομική τεχνολογία στο Ακρωτήρι της Θήρας ή στα παλάτια της Κνωσσού, για τα μεγάλα υδραυλικά έργα των Μυκηναίων, για τα έργα της αρχαϊκής περιόδου στη Σάμο ή στην Κόρινθο, για τα επιτεύγματα της κλασικής αρχαιότητας, για τα θαύματα των ελληνιστικών χρόνων που άλλαξαν τον κόσμο και για τη συνέχεια, τη μεταλαμπάδευση της γνώσης στους Βυζαντινούς χρόνους.

Να τονίσουμε εδώ, ότι το έργο μας δεν είναι στατικό. Διεξάγονται συνεχώς μελέτες, αναζητούνται αναφορές, τεκμηριώνεται η αυθεντικότητά τους, γίνεται προσπάθεια να ξεχωρίσει ο μύθος από την ιστορία, δοκιμάζονται στην πράξη περιγραφές, κατασκευάζονται μοντέλα. Η έκθεση είναι ένα διαρκές και συναρπαστικό ταξίδι σε ωκεανούς έρευνας και γνώσης, δεν είναι ένα νησί.

Τι συλλογές έχουν φιλοξενηθεί κατά καιρούς;

Στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, το Μουσείο Ηρακλειδών φιλοξένησε τμηματικά τη μεγάλη συλλογή έργων του M.C. Escher και αυτός είναι ο λόγος που σε πολλά παλαιά τουριστικά έντυπα της αλλοδαπής, ακόμα αναφερόμαστε σαν Μουσείο Escher. Είμαστε επίσης υπερήφανοι για τη φιλοξενία εκθέσεων με συλλογές έργων Lautrec, Munch, Degas, Xenakis, Vasarely, Wax. Στη δεύτερη φάση της παρουσίας του στα πολιτιστικά πράγματα, φιλοξένησε και φιλοξενεί Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία, την ναυπηγική τέχνη των Ελλήνων, αφιέρωμα στα μαθηματικά και τις επιστήμες μέσα από διαδραστικά εκθέματα που έκαναν τα μαθηματικά από αόριστες έννοιες, χειροπιαστά αντικείμενα. Παράλληλα, έχει φιλοξενήσει εκθέσεις φωτογραφίας, εικαστικές εκθέσεις με ή χωρίς αναφορές στη τεχνολογία και τις επιστήμες.

Ποια είναι η σχέση του Μουσείου Ηρακλειδών με την τεχνολογία;

Θέλουμε να είμαστε ένα μουσείο που αγαπά, εξηγεί και προωθεί με τον τρόπο του την τεχνολογία. Έχουμε ένα όνειρο: κάθε χρόνο, από τις δεκάδες χιλιάδες των μαθητών και των υπολοίπων που μας επισκέπτονται, να καταφέρουμε να ξυπνήσουμε σε κάποιους το μεράκι για την έρευνα, να τους κάνουμε να αναρωτηθούν «γιατί» και «πως», να αμφισβητήσουν, να ρωτήσουν, να μελετήσουν. Να ξυπνήσουμε δηλαδή το ερευνητικό τους πνεύμα. Αυτό είναι ο ισχυρότερος δεσμός μας με την τεχνολογία. Και αυτό το υποστηρίζουμε και μέσα από τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα που είναι στραμμένα προς τα μαθηματικά, τις επιστήμες, την τεχνολογία

Ταυτόχρονα, στο μέτρο του δυνατού, που καθορίζεται από τις οικονομικές μας δυνατότητες, προσπαθούμε να ενσωματώνουμε την τεχνολογία στην καθημερινότητά μας και στη λειτουργία μας.

Όλα τα Μουσεία θα ανοίξουν στις 15/06. Ποια είναι τα σχέδια του Μουσείου για την “επόμενη μέρα”;

Προετοιμαζόμαστε πυρετωδώς και για το άνοιγμα, και για τις ημέρες που θα ακολουθήσουν. Ήδη, αλλάζουμε εντελώς την έκθεσή μας στο κτίριο της οδού Ηρακλειδών, με την προσθήκη νέων ενοτήτων. Παραμένει βέβαια ο τίτλος ΕΥΡΗΚΑ, αλλά προστίθενται ενότητες όπως οικοδομική τεχνολογία και μεγάλα τεχνικά έργα της αρχαιότητας, μηχανές, μέτρηση χρόνου, αυτοματισμοί. Ήδη, προσπαθούμε να προσαρμόσουμε την υλικοτεχνική μας υποδομή στα πρωτόκολλα που θα ισχύσουν. Συζητάμε με συνεργάτες μας από το εξωτερικό, ανθρώπους που θα κατευθύνουν επισκέπτες στην Ελλάδα και μέρος αυτών σε Μουσεία και ετοιμαζόμαστε κατάλληλα ώστε να καλύψουμε, όχι μόνο τις επιταγές της ελληνικής νομοθεσίας, αλλά και τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των δυνητικών επισκεπτών μας.

Αν θεωρήσουμε ότι η σχέση του Αθηναίου με τα Μουσεία ήταν “δύσκολη” και οι βασικοί επισκέπτες ήταν τα σχολεία και οι τουρίστες, πώς κρίνετε το μέλλον των Μουσείων; Τι πιστεύετε ότι θα αλλάξει;

Ας μην εθελοτυφλούμε: θα περάσουμε έναν ακόμη δύσκολο χειμώνα. Μέχρι να βρεθεί αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης της απειλής, οι επισκέψεις σε χώρους πολιτισμού γενικότερα, θα μειωθούν. Αυτό, σε έναν χώρο που δύσκολα είναι κερδοφόρος με εμπορικούς – επιχειρηματικούς όρους, μπορεί να είναι καταστροφικό, αν συνδυαστεί με την αναμενόμενη (και απόλυτα λογική) ροή χορηγιών προς τον χώρο της υγείας ή των υποδομών σε σχολικές μονάδες. Ειδικά για τις σχολικές επισκέψεις, προβλέπουμε μείωση που αναμένεται να ξεπεράσει κατά πολύ το 50% Το ζήτημα είναι πρακτικό, αφού θα χρειαστεί διπλάσιος αριθμός λεωφορείων και αιθουσών για να εξυπηρετήσουν τον ίδιο αριθμό μαθητών με πέρυσι.

Για τον τουρισμό, κατανοούμε ότι οι άνθρωποι, μετά την περιπέτεια του μακροχρόνιου εγκλεισμού, θα θέλουν να διασκεδάσουν, να απολαύσουν ήλιο και θάλασσα. Με τους περιορισμούς των πρωτοκόλλων, ακόμα και αυτό θα είναι δύσκολο. Αυτό σημαίνει, ότι ο αριθμός των ατόμων που θα φτάσουν σε ένα περιφερειακό μουσείο της πόλεως των Αθηνών, θα είναι σαφώς μικρότερος από κάθε άλλη χρονιά. Θα περάσουμε μια δύσκολη χρονιά, θα δοκιμαστούν οι αντοχές όλων – και της πολιτείας, από την οποία περιμένουμε πολλά – θα μάθουμε, όσοι θα έχουμε την ευκαιρία, καινούργιες περπατησιές και ελπίζω, στο προσκλητήριο της εξόδου από την υγειονομική κρίση, να είμαστε όλοι εδώ.

Θεωρείτε ότι υπάρχει ανάγκη οι επισκέψεις στα Μουσεία να γίνουν και διαδικτυακές;

Νομίζω ότι πλέον είναι μονόδρομος. Η ψηφιακή και διαδικτυακή πρόσβαση σε μουσειακούς χώρους θα είναι στο εξής μια επιλογή. Μένει να είναι το ίδιο ποιοτική με μια «ζωντανή» περιήγηση με ξενάγηση, και αυτό θα είναι μια πρόκληση της επόμενης μέρας. Θα είναι μια πρόκληση γιατί πολιτισμός και προχειρότητα θα πρέπει να είναι έννοιες ασύμβατες. Στον επισκέπτη σου πρέπει να προσφέρεις ποιότητα.

Πώς κρίνετε την κρατική αντιμετώπιση απέναντι στον Πολιτισμό συνολικά;

Υπάρχει μια αναιμική και όχι γρήγορη αντίδραση που μας αφήνει μια γεύση ανασφάλειας στα χείλη. Ελπίζουμε, με την εξειδίκευση σε συγκεκριμένα μέτρα των ανακοινώσεων, το κλίμα να αντιστραφεί. Ελπίζουμε ότι θα βελτιωθεί η ταχύτητα επεξεργασίας των αιτημάτων μας. Περιμένουμε, κατανοώντας ότι όλοι θέλουν κάτι από ένα κράτος που ακόμα δεν έχει συνέλθει από μια μακροχρόνια κρίση. Όμως δεν μας αρέσει να βλέπουμε για μια ακόμη φορά ο πολιτισμός να αντιμετωπίζεται σαν ο φτωχός συγγενής. Δεν μας αρέσει να θεωρείται ο πολιτισμός πολυτέλεια. Δεν μας αρέσει να μην γίνεται κατανοητό ότι ο πολιτισμός παράγεται και υποστηρίζεται από εργαζόμενους, οι οποίοι κατά κανόνα εργάζονται σκληρά και δεν αμείβονται ανάλογα.

Η διαδικτυακή έρευνα που εκπονείτε από το Μουσείο Ηρακλειδών, πώς προέκυψε;

Θέλαμε να ξέρουμε πως το κοινό μας θα «σταθεί» απέναντι στις αλλαγές που η πανδημία θα επιβάλλει στη συμπεριφορά μας. Την ίδια στιγμή, έπεσε στην αντίληψή μας η δική σας αντίστοιχη έρευνα, οπότε αποφασίσαμε και «στήσαμε» και τη δική μας. Υπ’ αυτή την έννοια, αποτελέσατε πηγή έμπνευσης, και σας ευχαριστούμε θερμά.

Προέκυψαν μια σειρά σημαντικά συμπεράσματα τα οποία τώρα επεξεργαζόμαστε και σύντομα θα είναι διαθέσιμα σε όλους

Ποιες είναι οι προσωπικές σας σκέψεις για το “μετά”; Σε κοινωνικό, πολιτιστικό, ανθρώπινο επίπεδο;

Ο άνθρωπος, οι κοινωνίες των ανθρώπων, τείνουν να ξεπερνούν γρήγορα τραύματα που δεν είναι απόλυτα ελέγξιμα, προβλέψιμα, δεδομένα. Η αρρώστια δεν είναι, σε αντίθεση π.χ. με έναν πόλεμο ή τον θάνατο. Νομίζω ότι ελάχιστες από τις συμπεριφορές της πανδημίας θα υιοθετηθούν σε βάθος χρόνου και σε μόνιμη βάση. Ο άνθρωπος για παράδειγμα είναι ον κοινωνικό, η επαφή, η αγκαλιά, το φιλί, οι συγκεντρώσεις μιας μικρής η μεγαλύτερης παρέας είναι ταυτόσημα με τη ζωή και την ύπαρξή μας. Όταν η σιγουριά θα επανέρχεται σταδιακά, οι «παλιές συνήθειες» θα εφορμήσουν ακάθεκτες στην καθημερινότητά μας. Ίσως μείνουν κάποιες συνήθειες, την πηγή των οποίων θα ξεχάσουμε σταδιακά, όπως το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών ή τα παπούτσια στο κατώφλι.

Ένα μεγάλο ζήτημα θα είναι η οικονομία. Η αύξηση της ανεργίας, οι βαθιές πληγές σε κλάδους οικονομικής δραστηριότητας. Αυτά, ειδικά όταν έρχονται σαν δεύτερο ή τρίτο κύμα σε μια οικονομία που δεν έχει καλά συνέλθει από την προηγούμενη κρίση, μπορεί να είναι μοιραία για κοινωνικές ομάδες ή άτομα που μπορεί να βρεθούν στο περιθώριο της κοινωνίας.

Αν κανείς θέλει να βρει κάτι θετικό σε τούτη, την ακόμα σοβούσα, κρίση, μπορεί να μιλήσει για την αναντίρρητη ανάγκη στήριξης και ενίσχυσης του Εθνικού Συστήματος Υγείας, του σχεδιασμού έτσι ώστε να αποκτήσει την ευελιξία να προσαρμόζεται εύκολα και γρήγορα, όταν παρόμοιες συνθήκες το απαιτήσουν. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι απαραίτητο να φτιάξεις και να συντηρείς ΜΕΘ που μπορεί να μην χρειαστείς ποτέ στα επόμενα εκατό χρόνια αλλά να έχεις τη δυνατότητα, οργανωτική, διοικητική, δομική να «στήσεις» όσες έχεις ανάγκη, μέσα σε λίγες ημέρες. Θετικό επίσης είναι το γεγονός ότι ξαναβλέπουμε την εκπαίδευση, την εργασία, την τεχνολογική μας μετεξέλιξη με άλλο μάτι.