Η Νέα Φιλαδέλφεια είναι μία από εκείνες τις περιοχές της Αθήνας που η Ιστορία την ακουμπά λίγο περισσότερο από άλλες. Γεννήθηκε μέσα από τους πρόσφυγες, συνδέθηκε με αυτούς και δεν θα μπορούσε να αφήσει πίσω της αυτό το κεφάλαιο – και δικαίως. Παρόλα αυτά, βρίσκει τον σύγχρονο δρόμο της και συστήνεται ως μία ζωντανή περιοχή η οποία μπορεί να συγκεράσει τη μνήμη με τα νέα όνειρα.

Παραμένει γειτονιά που αναπνέει, με χαμηλά σπίτια, πολλές πλατείες, με μία εθιστική ησυχία στους μη κεντρικούς δρόμους της – που είναι πολλοί. Στη Νέα Φιλαδέλφεια ξεχνιέσαι, σαν να πήγες μία εκδρομούλα μέσα στην πόλη. Μπορείς να τριγυρίζεις ώρες ανακαλύπτοντας μέρη, να ξαποστάσεις στο άλσος, σε πάρκα ή σε μαγαζιά, να μάθεις για το παρελθόν και να γυρίσεις με περισσότερα εργαλεία και όρεξη στο τώρα. Είναι ωραία… μέσα στη Νέα Φιλαδέλφεια!

Χαμένες ευκαιρίες

Προτού εμφανιστούν οι πολυκατοικίες, υπήρχαν στην πόλη κάποια στοιχεία τα οποία, μαζί με τα δέντρα και τους λόφους, την θαύμαζαν από ψηλά· τα φουγάρα των εργοστασίων. Πλινθόκτιστα, πανύψηλα και επιβλητικά, μαζί με τους εργάτες έκαναν τη… βρόμικη δουλειά προκειμένου το εργοστάσιο να συνεχίζει τη λειτουργία του. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και το φουγάρο του Μπριτάνια, του εργοστασίου που ιδρύθηκε στη Νέα Φιλαδέλφεια το 1931 και κατασκεύαζε τα πιο διάσημα κασμίρια της Ελλάδας. Χτίστηκε στις όχθες του Ποδονίφτη και εκεί δούλεψαν κυρίως πρόσφυγες εργάτες, με πάνω από το 60% αυτών να είναι γυναίκες. Οι κατακόρυφες αυτές κατασκευές αντέχουν για να μας θυμίζουν τα χρόνια που η χώρα είχε ακόμα δική της παραγωγή και βιομηχανία και δείχνοντας τον ουρανό ζητάνε τα μνημεία βιομηχανικής κληρονομιάς, τουλάχιστον, να συνεχίσουν να είναι χρήσιμα για τον κοινωνικό ιστό με διαφορετικό πλέον τρόπο.

…το ’φεραν οι παππούδες μας στης Φιλαδέλφειας τα μέρη

Η ΑΕΚ ιδρύθηκε το 1924 και πάει χέρι χέρι με την Ιστορία, συνυφασμένη με ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία τόσο της Νέας Φιλαδέλφειας όσο και της Ελλάδας, την προσφυγιά. Μία ομάδα που φέτος κλείνει τα εκατό της χρόνια, ένα γήπεδο που παραμένει στον αστικό ιστό και χιλιάδες οπαδοί που συρρέουν σε κάθε αγώνα, δημιουργώντας στο χώρο εντός και εκτός γηπέδου ένα μαυροκίτρινο μωσαϊκό. Ένας αγώνας ήταν ανέκαθεν γεγονός, γεγονός που συσπείρωνε ανθρώπους και έδινε μία διαφορετική αύρα στις γειτονιές. Κάθε ματς μια αφορμή για συνάντηση, για μοίρασμα. Άνδρες και γυναίκες, μικρά παιδιά μέχρι γέροι, δίνουν ένα τεράστιο ραντεβού. Φωνές, γέλια, συνθήματα, χαρές και απογοητεύσεις, όλα παίζουν σε ένα ματς και όταν τα μοιράζεσαι, είναι χίλιες φορές καλύτερα. Μακριά από τη βία και τις έχθρες, να θυμηθούμε ξανά τι σημαίνει «μπαλίτσα» και πώς ξεκίνησαν όλα. Να επιμείνουμε ώστε τα γήπεδα και οι τριγύρω χώροι τους, να γίνουν ξανά υγιείς και ζωντανοί οργανισμοί, γεμάτοι ανθρώπους που τα μόνα δάκρυα που θα χύνουν, θα είναι δάκρυα χαράς.

Σεμίνα Πανηγυροπούλου:
Ηθοποιός, μουσικός, σερβιτόρα

Η Σεμίνα είναι γέννημα θρέμμα Φιλαδελφιώτισσα και δε δυσκολεύτηκε πολύ να μας μιλήσει για τα 32 χρόνια που τριγυρνάει στην περιοχή — στη «γειτονιά που θυμίζει χωριό», όπως χαρακτηριστικά μάς λέει. Από τα παιδικά της χρόνια θυμάται το τεράστιο πανηγύρι της Νέας Φιλαδέλφειας που γίνεται κάθε Πρωτομαγιά, χωρίς να είναι σίγουρη αν της άρεσε να πηγαίνει ή όχι, αλλά σκέφτεται πως αφού είχε λουκουμάδες, μάλλον θα της άρεσε… Ενθουσιάζεται ακόμα στη σκέψη όχι του ζωολογικού κήπου αυτού καθαυτού που υπήρχε μέσα στο Άλσος, ούτε όταν αναφέρεται στα παγόνια και στο λιοντάρι που είχε μέσα, αλλά σε εκείνη τη μαϊμού με τον κόκκινο πισινό, η οποία δε γούσταρε καθόλου τη φάση και πετούσε πίσω στους επισκέπτες τα ποπ κορν που την τάιζαν και ό,τι άλλο έβρισκε μπροστά της! Τα εφηβικά της χρόνια τα πέρασε περισσότερο σε πλατείες με φίλους και φίλες παρά σε καφετέριες και μπαρ –τα οποία εκείνες τις δεκαετίες ήταν και καλά πολύ κουλ να συχνάζεις– και λέει με σιγουριά πως δεν παίζει να υπάρχει έφηβος στη Νέα Φιλαδέλφεια που να μην πέρασε από τα πάμπολλα πάρκα της. Αμετανόητη κάτοικος νέας Φιλαδέλφειας, άφησε στα 18 το πατρικό της και εγκαταστάθηκε στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς της –στη Νέα Φιλαδέλφεια κι αυτό– το οποίο έφτιαξε από την αρχή μόνη της — τώρα την πετύχαμε να φτιάχνει και τον κήπο, φυτεύει, τσαπίζει και άλλα τέτοια όμορφα πράγματα! Δεν αλλάζει με τίποτα το γεγονός ότι κάθε μέρα ακούει πουλιά να κελαηδάνε και ότι ξέρει όλους τους γείτονές της με το μικρό τους όνομα, και μάλιστα χαιρετιούνται στο δρόμο (όχι, δεν αλλάζουν πεζοδρόμιο). Χαρακτηρίζει την περιοχή της ως ζωντανή και ταυτόχρονα ήρεμη και ότι είναι τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά όσο χρειάζεται από τη βαβούρα του Κέντρου.

Η δύναμη των ομάδων:
«Ονειρωδοί» Θεατρική Σκηνή

Το 2007 δημιουργήθηκε η Νεανική Θεατρική Ομάδα Νέας Φιλαδέλφειας, από τη Φιλαδελφιώτισσα παιδαγωγό και θεατρολόγο Πελαγία Βουτζουλίδου-Κούλη. Γυμνασιόπαιδα της περιοχής οι πρώτοι ερασιτέχνες ηθοποιοί της ομάδας και από τις πρώτες παραστάσεις τους –η πρώτη ήταν «Η γοργόνα και το θαλασσάκι» του Γιώργου Φρατζεσκάκη– φάνηκε ότι κάτι πολύ όμορφο έχει γεννηθεί! Στη συνέχεια η ομάδα μεγάλωσε, τα άλλοτε γυμνασιόπαιδα μεγάλωσαν κι αυτά (πολλά ασχολήθηκαν επαγγελματικά με το θέατρο!), η ομάδα μετονομάστηκε σε «Ονειρωδοί» και ύστερα από δεκάδες παραστάσεις ελληνικού και παγκόσμιου ρεπερτορίου, έπειτα από πολλές συνεργασίες με θεατρικούς συγγραφείς, μουσικούς, τραγουδιστές, ορχήστρες και καλλιτέχνες όλων των ειδών, συνεχίζουν να προάγουν πολιτισμό και να λειτουργούν ως στήριγμα ενός μεγάλου κομματιού του κοινωνικού ιστού της Νέας Φιλαδέλφειας. Φέτος δημιουργήθηκε και παιδική σκηνή, τα «Ονειρωδάκια», για παιδιά δημοτικού! Άνθρωποι ετερόκλητοι, με βασικό όμως κοινό τους την αγάπη τους για το θέατρο, γίνονται μία παρέα και μαζεύονται κάθε Κυριακή για πρόβες με στόχο την παράσταση που ανεβαίνει κάθε καλοκαίρι στο υπαίθριο θέατρο του Π.Π.Ι.Ε.Δ. και του Μουσείου Μικρασιατικού Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου». Και αν και το υπαίθριο αυτό θεατράκι είναι πανέμορφο, περιτριγυρισμένο από πεύκα, και οι όμορφες στιγμές που έχει φιλοξενήσει πολλές, η ανάγκη για δημιουργία ενός δημοτικού θεάτρου κατάλληλου για τις παραστάσεις των θεατρικών ομάδων της Νέας Φιλαδέλφειας –που πλέον είναι πολλές– είναι ανάγκη επιτακτική και σοβαρή.

Η ομάδα φέτος θα παρουσιάσει την παράσταση «Οι τρεις αδελφές» του Άντον Τσέχωφ, από τις 12 έως τις 15 Ιουνίου.

Όσο κυλάει ο Ποδονίφτης

Το νερό υπάρχει από πάντα· διατρέχει τον πλανήτη και τα σώματά μας, δίνοντας ανιδιοτελώς ζωή. Λέγεται πως το νερό έχει μνήμη. Άρα το νερό είναι σοφό, γιατί έχει ζήσει τα πάντα και μάλιστα τα θυμάται. Άρα μπορεί να τα αφηγηθεί κιόλας — με τον τρόπο του. Όταν επεμβαίνουμε στην πορεία του νερού, λοιπόν, επεμβαίνουμε στην ιστορία και στην Ιστορία. Ο Ποδονίφτης είναι το ρέμα που κατάφερε να σωθεί και μας ψιθυρίζει ιστορίες μέσα από τους ευκάλυπτους, τις τουλίπες, τους κοκκινολαίμηδες και τις σταχτοσουσουράδες και τα γεφυράκια του. Επίσης, λέγεται πως τον 19ο αιώνα, το λεκανοπέδιο της Αττικής διέσχιζαν 700 ποτάμια, ρυάκια και ρέματα, ενώ υπήρχαν μέχρι και λίμνες και καταρράκτες. Σε πόσο διαφορετική πόλη θα ζούσαμε εάν σήμερα αυτά τα νερά συνέχιζαν τη γάργαρη πορεία τους μέσα στο αστικό τοπίο.

Τα κεραμίδια τραγουδάνε ακόμα

Τα πρώτα κεραμίδια για την επικάλυψη στεγών ανάγονται στην 3η χιλιετία π.Χ. και ανακαλύφθηκαν στην πρωτοελλαδική «Οικία των κεράμων», στη Λέρνη της Αργολίδας. Συγκεκριμένα, ανάμεσα στα συντρίμμια, βρέθηκαν χιλιάδες κεραμίδια που είχαν πέσει από τη στέγη. Το ταξίδι των κεραμιδιών συνεχίστηκε στην αρχαϊκή Ελλάδα και πολύ γρήγορα έφτασε μέχρι τη Μικρά Ασία.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ένας κύκλος έκλεισε, όταν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες κατέφτασαν στην Ελλάδα και ακούμπησαν τα κεραμίδια στις στέγες των εδώ πλέον σπιτιών τους, για να «βάλουν ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι τους». Με λιτό τρόπο και ταυτόχρονα πλήρης νοημάτων –όπως οι συνεκδοχές το συνηθίζουν– η έκφραση αυτή συμπυκνώνει την αξία αυτών των υλικών, μοναδικών σε αντοχή και ομορφιά, γεμάτων μνήμες σε χρώμα χαρακτηριστικό και με μια ελαφριά στρώση χαρμολύπης σε μορφή σκόνης, που όσο κι αν την φυσάμε, δε φεύγει.

Ξημερώνει Τρίτη, στη Σάββα Σταματιάδη

Μία γειτονιά, για να είναι γειτονιά, προϋποθέτει κάποια χαρακτηριστικά· η λαϊκή είναι ένα απ’ αυτά! Δεν υπάρχει γειτονιά στην Αθήνα που να μη γεμίζει συγκεκριμένες μέρες της εβδομάδας, πάγκους, φωνές, ατάκες γραφικές αλλά και πιο πρωτότυπες, μυρωδιές παντός είδους, καροτσάκια, πολύχρωμες σακούλες. Οι λαϊκές αγορές –όπως φανερώνει και το όνομά τους– είναι τα σημεία όπου ο απλός κόσμος όλων των ηλικιών ψωνίζει τα ζαρζαβατικά της εβδομάδας ή του μήνα του. Εκτός από αυτό όμως, είναι η μέρα που η γειτονιά συναντιέται κάτω από πορτοκαλί και πράσινες τέντες· είναι ένα ραντεβού που κανείς δεν έχει δώσει, αλλά πάντα θα πραγματοποιηθεί με επιτυχία. Ξεχωριστό ρόλο σε αυτή την πολύχρωμη γραμμή, παίζουν τα λουλούδια, υπενθυμίζοντάς μας ότι πάντα αξίζει να γυρίσουμε στο σπίτι μας με μία γλάστρα ή ένα μπουκέτο παραμάσχαλα!

Φαινομενικά ακατοίκητα

Τα βλέπουμε παντού γύρω μας, από το κέντρο της πόλης μέχρι τις γειτονιές. Πανέμορφα σπίτια, αλλοτινών εποχών, μισογκρεμισμένα, παρατημένα, αφημένα στην πάροδο του χρόνου και στη βαρύτητα. Άλλες φορές προσπερνάμε και άλλες φορές κοντοστεκόμαστε λέγοντας κάτι τύπου: «Ρε συ τι ωραίο σπίτι. Φαντάσου πώς θα γινόταν αν φτιαχνόταν…» Τα σπίτια αυτά ήταν γεμάτα βήματα, αγκαλιές, τσακωμούς, γιορτές, έρωτες, φαγητά… Και γι’ αυτό είναι ακόμη πιο θλιβερή η σημερινή παρουσία τους, γιατί ξέρεις ότι αν μπορούσαν να το κάνουν αυτό κάποτε, μπορούν και τώρα. Αν όλα αυτά τα σπίτια μπορούσαν να ξαναγεννηθούν, θα μιλούσαμε ίσως για άλλη πόλη και από αισθητικής και στεγαστικής άποψης αλλά και μνήμης.

Διαβάστε ακόμα: Γνωρίζοντας τις επιχειρήσεις της Νέας Φιλαδέλφειας