«Όταν καταθέτεις την αλήθεια η σκηνή φωτίζεται»

Συνέντευξη από την Λίνα Καμπούρογλου

Τον συναντήσαμε στα Εξάρχεια στη Δραματική σχολή του, “Νέο Ελληνικό Θέατρο”. Οι σπουδαστές καθόντουσαν στην είσοδο του χώρου, σε ένα κλίμα ηρεμίας. Συζητούσαν χαμηλόφωνα, λίγο πριν μπουν στην αίθουσα για να ξεκινήσουν την πρόβα τους. Έμοιαζε με κάποιου είδους τελετή. Η συνέντευξη δίνεται στο μπαλκόνι της σχολής, ενώ ο ήλιος μας κάνει να ξεχνάμε πως το φθινόπωρο έχει μπει για τα καλά. Ο Γιώργος Αρμένης, μας δίνει μια συνέντευξη αληθινή και ανθρώπινη.

Είναι ευχάριστο που τόσα χρόνια συνεχίζετε να κάνετε αυτό που αγαπάτε και δεν το βάζετε κάτω.

Εάν σταματήσω, θα πρέπει να πεθάνω. Όταν έρθει η ώρα μου, μόνο τότε θα σταματήσω. Τώρα όμως δε θα σταματήσω να κινούμαι, να σκέφτομαι και να ονειρεύομαι σε όλους τους τομείς.

Είστε δάσκαλος, ηθοποιός, σκηνοθέτης και συγγραφέας. Πως συνδυάζονται όλα αυτά;

Στην αρχή όταν πρωτοξεκίνησα, αυτά ήταν ένα όνειρο άπιαστο. Μετά όμως από πείρα και τόσα χρόνια στο θέατρο, μπορώ και τα κάνω όλα. Γιατί όλα είναι θέατρο. Είναι αγάπη, πείσμα, τρέλα και πάθος για τη δουλειά μου. Γράφω, σκηνοθετώ, παίζω, διδάσκω, ζωγραφίζω. Ότι μπορώ γύρω από το θέατρο το κάνω. Όταν έχεις αφιερώσει όλη σου τη ζωή σε αυτό, δεν είναι δύσκολο. Ο δάσκαλός μου ο Κουν αυτό που μου έμαθε είναι να έχω ένα σκηνικό ήθος και ήθος στη ζωή μου. Να είμαι έντιμος στη δουλειά μου και με τον εαυτό μου. Όλα τα άλλα έπονται. Αυτό έχει σημασία. Πρέπει να βλέπεις με μια ποιητική διάσταση τα πράγματα, αλλιώς δεν έχει νόημα. Είναι μικρή η αγορά του θεάτρου, φθονερή, στενάχωρη και τώρα με την κρίση έχει μικρύνει ακόμα περισσότερο.

Η τηλεόραση σήμερα;

Στην τηλεόραση γίνονται ελάχιστα πράγματα. Ανακυκλώνονται όλα τα παλιά και πραγματικά είναι μια τραγική κατάσταση. Αυτά που γίνονται είναι τόσο φτηνά και ανούσια. Στην τηλεόραση κατά καιρούς έχουν γίνει πολύ ωραία πράγματα, τώρα έχουν φτηνήνει όλα. Το ζητούμενο είναι το εύπεπτο. Το εύπεπτο εμπεριέχει μέσα το τίποτα. Γίνεται ανακύκλωση με τους ίδιους ανθρώπους. Βάζουν βέβαια κάποια νέα παιδιά που φυσικά ούτε καν τα πληρώνουν. Από τη στιγμή που είσαι εμπόρευμα και πουλάς σε παίζουνε. Εγώ με αυτήν την έννοια δεν πουλάω, πουλάω σε άλλα πράγματα και έχω επιλέξει τη σκιά χρόνια τώρα. Δεν με καίει, δεν με βασανίζει αυτό, εκείνοι κάνουν τη δουλειά τους. Πολύς κόσμος τους ακολουθεί, γιατί δυστυχώς έχει μια ροπή στο εύπεπτο. Όλοι οι άσχετοι έχουν πάρει εκπομπές, οι άνθρωποι που δεν ξέρουν να μιλήσουν. Κάνουν χυδαιότητες, αστειάκια και βλακείες.

Παλαιότερα ήταν καλύτερα τα πράγματα;

Όταν υπήρχε οικονομική ευμάρεια στη χώρα μας γινόντουσαν περισσότερες αηδίες γιατί τα κέρδη ήταν μεγαλύτερα. Τώρα έχουν μειωθεί τα κέρδη. Κάνουν λίγα, πολύ κακά και φτηνιάρικα για να μπορέσουν να κερδίσουν πάλι. Άλλωστε η τηλεόραση δεν ασκεί λειτούργημα, είναι μια εμπορική επιχείρηση. Σαν ανακάλυψη είναι καταπληκτική ιδέα. Δηλαδή ότι μπορείς μέσα στο σπίτι σου να έχεις εικόνα με ζωντανούς πολέμους, αίματα και όλες αυτές τις σαχλαμάρες.

Στα παιδιά που αποφοιτούν από τη δραματική σχολή τι τους λέτε;

Να καταθέτουν την αλήθεια πάνω στη σκηνή, να μιλάνε με όλο το σώμα για την ψυχούλα τους και να έχουν αυτήν την ποιητική διάσταση στο παίξιμό τους. Βέβαια όταν βγαίνουν από εμένα ψάχνουν, μπαίνουν σε ουρές. Είναι πολλά παιδιά και ευτυχώς υπάρχουν μικρά θέατρα. Έτσι αναγκάζονται οι νέοι, για το οποίο τους κατηγορούν, να κάνουν μικρές ομάδες που να τις διαχειρίζονται μόνοι. Δεν έχουν παραγωγούς και με προσκλήσεις ή με εισιτήρια που πουλάνε μπορούν και ζουν. Αυτά τα φωτάκια είναι και η ελπίδα του θεάτρου μας, ότι κάτι θα γεννηθεί μέσα από εκεί. Από τα νέα παιδιά, γιατί αν περιμένουμε από τα μεγάλα σχήματα και θέατρα… Εγώ ήμουν ένα χρόνο σε μεγάλο θίασο και ακόμα δεν έχω πληρωθεί. Δεν με πληρώνουν αυτά που δούλεψα.

Ο Γιώργος Αρμένης ως δάσκαλος, τι έχει ως πρώτο μέλημα;

Να λειάνω τις γωνίες τους, τις αγριάδες τους , να τα ηρεμήσω, να τους μεταφέρω πράγματα που να ηρεμήσουν την ψυχή τους, το σώμα τους, το πρόσωπό τους. Να μάθουν να μιλάνε και να σέβονται. Αυτά είναι τα εργαλεία τους. Προσπαθώ να τους φτιάξω ένα βαλιτσάκι με εργαλεία που όταν θα βγουν, να το ανοίξουν και να πάρουν από εκεί μέσα αυτά που θέλει το θέατρο ή ο κάθε σκηνοθέτης. Να έχουν τουλάχιστον τη βάση. Η βάση είναι η αλήθεια. Όταν καταθέτεις την αλήθεια και το ταλέντο σου πάνω στη σκηνή, τότε φωτίζεται.

Αυτή η αλήθεια έχει πολλές παραμέτρους που μπορείς να δεις, αλλά λέω την αλήθεια μόνο για να μην αναλωθούμε σε άλλα λόγια. Να καταθέσουν την αλήθεια, τη σεμνότητα και την αθωότητα που πρέπει να βγάζει ο ηθοποιός πάνω στη σκηνή. Υπάρχουν ηθοποιοί που παίζουν και δείχνουν πόσο έξυπνοι είναι. Η μεγαλύτερη κουταμάρα που μπορεί να κάνει ένας ηθοποιός.

Τι πρέπει να διέπει έναν ηθοποιό;

Ήθος στη ζωή και στο θέατρο, αλλά και σεμνότητα. Όλα τα άλλα είναι γελοία.

Είχατε δάσκαλο τον Κουν, ποιες κουβέντες του σας ακολούθησαν σε όλη σας την πορεία;

Κουβέντες δε μας έλεγε ο Κουν. Μας έπλαθε πιο πολύ. Έπρεπε να αφεθούμε να μας πλάσει στα χέρια του σαν ένα κομμάτι ζυμαριού που του έδινε μορφή. Πως αφεθήκαμε να μας πλάσει; Προοδεύσαμε, προχωρήσαμε μέσα στο θέατρο. Ο Κουν άλλαξε το ελληνικό θέατρο. Το γέμισε με ηθοποιούς, σκηνοθέτες, συγγραφείς, σκηνογράφους, μουσικούς. Αυτοί, ήταν το μεγάλο κέρδος που είχε η Ελλάδα από τον Κουν. Άλλαξε όλο το θέατρο γιατί μέχρι τότε ήταν στη φαρσοκωμωδία και σε ένα παίξιμο που έπρεπε να χαθεί, όπως και έγινε. Αυτό οφείλει η χώρα μας στον Κουν ή αν θέλετε όλοι εμείς οι θεατρίνοι.

Για να γίνει κάποιος ηθοποιός πρέπει να βγάλει μια δραματική σχολή με τα δεδομένα του σήμερα. Ποια είναι η γνώμη σας;

Αυτό δεν είναι απόλυτο. Η άδεια έχει καταργηθεί, πεισματικά την κρατάνε και έχουν και μια ηλίθια επιτροπή. Μόνο αυτός ο χαρακτηρισμός μπορεί να την χαρακτηρίσει. Τη βάζουν για να δώσουν στα παιδιά το οκ να πάνε σε μια δραματική σχολή. Οι δραματικές σχολές έχουν απελευθερωθεί. Είναι στο ελεύθερο επάγγελμα. Μπορεί ο καθένας που δεν είναι ηθοποιός, να γίνει επιχειρηματίας και να κάνει μια δραματική σχολή. Τα παιδιά αναγκάζονται και κάνουν όλο το καλοκαίρι μαθήματα. Τα ξεπουπουλιάζουν οι αητονύχιδες συνάδελφοι και φτάνουν στην επιτροπή που εκεί πέφτουν τα τηλέφωνα, τα μέσα των μέσων. Πρέπει να καταργηθεί αυτή η επιτροπή.

Όταν μπήκα έδωσα μόνο στον Κουν. Εκείνος με πήρε. Στο τέλος των σπουδών μου ήρθε μια επιτροπή με αξιόλογους ανθρώπους, έκρινε και πήρα το δίπλωμα. Ας κάνουν το ίδιο. Γιατί οι επιτροπές που έρχονται τώρα βαριούνται, νυστάζουν και παραπονιούνται για τις ώρες εξέτασης. Μα τα παιδιά σπουδάζουν τρία χρόνια. Πρέπει να τα δεις και τρεις και τέσσερις ώρες. Αυτό παλεύουμε, αλλά δυστυχώς δε γίνεται τίποτα με το υπουργείο. Πρέπει να υπάρχει και μια κίνηση από εκεί. Δεν υπάρχουν άνθρωποι που να μπορείς να συνεννοηθείς πια. Τα καλύτερά μου παιδιά τα κόβουν και όχι γιατί ξέρουν και τα βάζουν μαζί μου. Είμαι τόσα χρόνια στην εκπαίδευση, έχω τόση πείρα στο θέατρο, ξέρω τι κάνουν τα παιδιά, τι έχουν στην ψυχή τους. Αυτοί μέσα σε τρία λεπτά το κόβουν το παιδί. Στην Ελλάδα πλεονάζουν οι δραματικές σχολές και τα εργαστήρια.

Η γειτονιά των Εξαρχείων πως σας φαίνεται; Και τι λέτε για όλα αυτά που ακούγονται γι αυτήν;

Ποια γειτονιά δεν είναι περίεργη; Μήπως δεν είναι το Ψυχικό περίεργο; Που στις επτά το απόγευμα δε βρίσκεις άνθρωπο να ρωτήσεις για κάτι που ψάχνεις; Η Εκάλη με τους σεκιούριτι και τα ντόπερμαν. Εκεί είναι ο φόβος μαζεμένος, εδώ δεν υπάρχει φόβος. Υπάρχουν διάφοροι τύποι που τριγυρνάνε, αλλά δεν ενοχλούν, δεν πειράζουν. Από τα Εξάρχεια πέρασαν όλοι οι καλλιτέχνες, οι πολιτικοί, οι ποιητές. Ο Βάρναλης πήγαινε στην ταβέρνα που ακόμα πάμε και τρώμε. Όλη την Επταετία τη βγάλαμε στην πλατεία κουβεντιάζοντας χαμηλά με παρέες υπέροχες. Μιλώντας για το αύριο, κάνοντας σχέδια και όνειρα. Όλοι γαλουχήθηκαν μέσα στα Εξάρχεια. Και οι πολιτικοί ως νέοι. Όλοι αυτοί που στελεχώνουν σήμερα το κράτος. Όμως τα μισούν τόσο πολύ τα Εξάρχεια, τα έχουν εγκαταλείψει. ‘Οπως και την Κυψέλη.

Για τα Εξάρχεια δεν έχω δει τόσο μίσος από όλους αυτούς τους ανθρώπους που σήμερα είναι στο Δήμο, στα υπουργεία. Υπάρχει μίσος. Θέλουν να τα καταστρέψουν. Ας μας δώσουν την άδεια να τα διαχειριστούμε εμείς. Την λατρεύω τη γειτονιά.

Είναι μια γειτονιά που ο κόσμος ζυμώνεται, κουβεντιάζει για όσα συμβαίνουν…

Ναι, αυτό είναι που τους ενοχλεί. Δεν θέλουν να υπάρχει σκέψη σήμερα. Μισούν τον άνθρωπο που σκέφτεται διαφορετικά από εκείνους. Εμείς δεν τους μισούμε τόσο, ενώ θα έπρεπε. Θα έπρεπε να τους είχαμε πάρει με τις πέτρες. Όλους όσους διαχειρίστηκαν αυτή την κατάσταση και τόσα χρόνια μας έχουν μέσα σε ένα ψέμα. Το ένα μετά το άλλο. Έχουν γίνει βουνό που πνίγει το λαό.

Ο στόχος σας ποιος είναι από εδώ και πέρα;

Είναι να κρατήσω το θέατρο, τους σπουδαστές μου. Να κρατήσω το παιδί μου, το σπίτι μου, τη χώρα μου. Όπως αγαπάω και μιλάω για το σπίτι μου, θέλω να μιλάω και για τη χώρα μου. Μην παρεξηγηθώ ως εθνικιστής. Αγαπάω την Ελλάδα, την λατρεύω. Αυτή η κατάσταση που ζούμε να πάει και να μην έρθει ξανά. Δεν ξέρω πότε και ποιος θα μας σώσει από αυτήν την λαίλαπα και αν κάποιος θα τιμωρηθεί για παραδειγματισμό ή αν πεθάνει από αηδία που λέει και ο Καρυωτάκης. Έχουν πεθάνει όμως χιλιάδες άνθρωποι από αηδία προς τους εξουσιαστές. Ας σταματήσει να πεθαίνει ο κόσμος γι αυτούς. Ας πεθάνει ένας από αυτούς από την αηδία που έχουν δημιουργήσει.

Το θέατρο πρέπει να παίρνει θέση στη πολτιτική κατάσταση ενός τόπου;

Το θέατρο μπορεί να είναι σαν ένα αντίδωρο για τον άνθρωπο. Δεν μπορεί να κάνει επανάσταση. Το θέατρο αν πάει να κάνει επανάσταση δε θα είναι θέατρο. Χάνει την ουσία του. Δεν έχει νόημα να λες ωμά τα πράγματα πρέπει να τους δίνεις μια άλλη διάσταση.

Τι θέση παίρνετε σε όλα αυτά;

Εγώ την αλλαγή δε θα την ζήσω. Πάντα είχα αριστερές καταβολές και έχω. Τώρα δεν είμαι πουθενά, αλλά πάντα σκέφτομαι. Και το μυαλό μου και η καρδιά μου είναι αριστερά. Κάτι θα γίνει. Ο Σαμαράκης ο Αντώνης, να τον μνημονεύσουμε, έλεγε: “ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΛΠΙΣ”.

Που πήγαν όλες οι υποσχέσεις, που πήγαν οι φωνές μας, που πήγαν τα όνειρα; Γιατί μας τα τσαλαπατήσανε, με ποιο δικαίωμα; Γιατί με άφησαν να κάνω παιδί, γιατί δε μας ειδοποίησαν πιο μπροστά; Βγήκε κανένας πολιτικός να μας πει “προσέξτε”; Δε μιλάω για μένα, λέω για όλους εμάς. Γιατί πλουτίζουν οι έχοντες σήμερα; Κάποιοι τρίβουν τα χέρια τους, τα έτριβαν και στην Κατοχή. Αυτά τα γιατί πρέπει να τα κάνουμε ψήφο ή διαμαρτυρία. Να πιστέψουμε κάπου για να μπορέσουμε να ανατρέψουμε κάτι.

Ο πολιτισμός μας;

Τον πολιτισμό μας τον έχουν γραμμένο. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να πάρουν τα δανεικά τους.

Έχετε φτάσει σε σημείο να πείτε ότι θα τα παρατήσετε όλα;

Κάθε μέρα. Και αν βρω πράγματι έναν άνθρωπο να αναλάβει τη σχολή και να λειτουργήσει όλο αυτό θέλω να τα παρατήσω. Δεν αντέχω άλλο. Κανείς δε βοηθάει τίποτα. Καμία αξιοκρατία δεν υπάρχει πουθενά. Όσοι μπαίνουν σε θέσεις, είναι εγκάθετοι και έχουν κάνει εγκλήματα. Που να πιστέψουν οι νέοι όταν η ανεργία μέρα με τη μέρα εκτοξεύεται; Είναι κράτος αυτό που διώχνει τα παιδιά στο εξωτερικό; Να φύγουν οι νέοι και να μείνει η γερουσία;

Τι σας φοβίζει περισσότερο;

Η ανευθυνότητα αυτών που μας κυβερνούν. Μας κάνανε να χάσουμε την αξιοπρέπειά μας. Το γιατί υπάρχει στα μάτια όλων μας, μια θλίψη. Σε ένα λαό ολόκληρο. Ντροπή! Να καταντάς το λαό σου έτσι. Δεν είναι απαισιοδοξία αυτά που λέω, είναι αγανάκτηση. Πιστεύω στη νέα γενιά από εκεί θα έρθει το καινούριο. Βέβαια παλιά οι άνθρωποι είχανε χρόνο. Συζητούσαν στα σπίτια, στις αυλές. Τώρα δεν έχουν χρόνο. Ο χρόνος είναι πολιτισμός. Εμείς τρέχουμε συνέχεια. Εγώ πια είμαι αρκετά γεμάτος από το θέατρο, την οικογένειά μου, τη ζωή μου, τους φίλους μου. Τώρα όλο το βάρος πέφτει στους ώμους των νέων.

Διάβασε και την πιο πρόσφατη συνέντευξη του, εδώ.