Το κτιριακό συγκρότημα της Ευελπίδων στο Πεδίον του Άρεως στέκεται στην ίδια ακριβώς θέση, αυτόπτης μάρτυρας της ζωής της πόλης, για πάνω από 120 χρόνια. Η ιστορία ξεκινά το μακρινό 1828 όταν ο Καποδίστριας αποφασίζει να ενισχύσει τον τακτικό στρατό με ικανά εκπαιδευμένα στελέχη, τα οποία και θα αποτελούσαν «την καλήν ελπίδα του έθνους».
Έτσι, προχώρησε στη σύσταση στρατιωτικής σχολής και ονόμασε τους πέντε πρώτους αποφοίτους της «Ευέλπιδες». Τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της σχολής ωστόσο, ο προσανατολισμός της ήταν περισσότερο τεχνικός-τεχνολογικός και λιγότερο στρατιωτικός, στο πρότυπο της Πολυτεχνικής Σχολής της Γαλλίας.
Η μεταφορά στο Πεδίον του Άρεως θα γίνει αρκετά αργότερα στα τέλη του 19ου, όταν η ανάγκη επέκτασης και δημιουργίας νέων κτιριακών υποδομών οδήγησε στη μετεγκατάσταση της σχολής . Οι αντιδράσεις για τη μεταφορά δεν έλειψαν, καθώς το Πεδίον του Άρεως την εποχή εκείνη ήταν εντελώς αποκομμένο από την πόλη. Μια ερημική έκταση περικυκλωμένη από δυο χειμάρρους, τον Κυκλόβορο που πήγαζε απ’ τα Τουρκοβούνια και το χείμαρρο του Αγίου Στυλιανού, που διαρρέοντας το Πεδίο, κατέληγαν στην πλατεία Βάθη. Μέχρι το 1880 η περιοχή χρησιμοποιούνταν ως χώρος περιπάτου για τους Αθηναίους, αλλά και τους βασιλείς ακόμη, αφού δεν υπήρχαν και πολλοί άλλοι δημόσιοι χώροι κατάλληλοι για βόλτα και δημόσιες συναθροίσεις. Μέσα στη δεκαετία του ‘80, ολοκληρώθηκε η διαμόρφωση της πλατείας Ομονοίας και το ενδιαφέρον των πολιτών μετατοπίστηκε.
Με δωρεά του Γεωργίου Αβέρωφ, στα 36,4 στρέμματα που παραχωρούνται στη Σχολή, χτίζονται 11 ανεξάρτητα και μεγαλοπρεπή κτίρια. Τα σχέδια ανήκαν στο γνωστό και μη εξαιρετέο Ερνέστο Τσίλερ, τον άνθρωπο που διαμόρφωσε το νεοκλασικό ύφος της πόλης. Το «πλουμιστό» ωστόσο στυλ του Γερμανού αρχιτέκτονα δεν ήταν ταιριαστό με το αυστηρό ύφος που θα άρμοζε σε μια στρατιωτική ακαδημία κι έτσι η επίβλεψη της ανέγερσης ανατέθηκε στον στρατιωτικό αρχιτέκτονα Ιφικράτη Κοκκίδη. Το αποτέλεσμα ήταν τα κτίρια του συγκροτήματος να μην θυμίζουν σε τίποτα εξωτερικά το έντονα διακοσμητικό στυλ του Τσίλερ. Μοναδική εξαίρεση το Αβερώφειο Μέγαρο επί της οδού Μουστοξύδη, το οποίο και σήμερα ανήκει στο υπουργείο Εθνικής Αμύνης και αποτελεί έδρα της ΣΕΘΑ ( Σχολή Εθνικής Αμύνης). Το Αβερώφειο πραγματικά ξεχωρίζει μέσα στο συγκρότημα για το έντονο διακοσμητικό χαρακτήρα και τη μεγαλοπρέπεια του. Ο μεγάλος κήπος με τα γλυπτά, το ιωνικού ρυθμού πρόπυλο και τα κορινθιακά κιονόκρανα του δεύτερου ορόφου εκατέρωθεν των παραθύρων, το καθιστούν τυπικό δείγμα νεοκλασικισμού ενώ σήμερα έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το ΥΠΠΟΑ.
Μετά την ανέγερση του συγκροτήματος της Σχολής Ευελπίδων, προχωρά και η διαμόρφωση του Πεδίου του Άρεως. Το 1927 το πάρκο παραχωρείται στην «Επιτροπή Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών Αθηνών», η οποία αναλαμβάνει την μελέτη της διαμόρφωσης του σε άλσος. Η διαδικασία λόγω έλλειψης πόρων προχωρούσε αργά, μέχρι που το 1934 ο δήμος Αθηναίων ανέλαβε τα έξοδα της διαμόρφωσης. Το έργο θα ολοκληρωθεί το 1949 οπότε το Πεδίον του Άρεως παίρνει την τελική του μορφή όπως το γνωρίζουμε σήμερα αποτελώντας το δεύτερο μεγαλύτερο πνεύμονα πρασίνου του δήμου Αθηναίων. Στα χρόνια αυτά διαμορφώνονται και οι γειτονικές της Σχολής συνοικίες: Κυψέλη, Πολύγωνο και Γκύζη. Από την αρχή του 20ου ο χαρακτήρας της ευρύτερης περιοχής της Ευελπίδων θα είναι ετερόκλιτος. Από τη μια η ύπαρξη της σχολής προσδίδει κύρος στην περιοχή και χτίζονται ευρύχωρες πέτρινες νεοκλασικές μονοκατοικίες για να στεγάσουν της οικογένειες της αναδυόμενης αστικής τάξης, από την άλλη η έλευση των προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής κι εγκατάστασή τους στους προσφυγικούς αυτοσχέδιους συνοικισμούς του Πολυγώνου και της Αλεξάνδρας θα αλλοιώσουν το αριστοκρατικό προφίλ της.
Μετά τον πόλεμο και τα Δεκεμβριανά, η περιοχή υπέστη μεγάλες φθορές αφού ολόκληρα κτίρια γκρεμίζονταν για τη δημιουργία οδοφραγμάτων, έτσι τα αστικά στρώματα μετοικίζουν σε πιο ασφαλείς περιοχές.
Όταν το 1982 η σχολή μεταφέρεται στη Βάρη και στη θέση της εγκαθίστανται τα δικαστήρια, η ευρύτερη περιοχή της Ευελπίδων έχει αλλάξει ριζικά χρώμα και χαρακτήρα.. Ήδη από τη δεκαετία του ’60 η αστική τάξη επιλέγει την αποκέντρωση και οι εξοχικές κατοικίες της Κηφισιάς και των βορίων προαστίων τείνουν να γίνουν μόνιμες. Οι πολυκατοικίες που χτίζονται μαζικά χωρίς σχεδιασμό, από το ‘50 έως το ‘70, δημιουργούν ένα ασφυκτικό τοπίο που σε συνδυασμό με το νέφος και το κυκλοφοριακό χάος που επικρατούν πλέον το 80, οδηγούν τις εναπομείνασες εύπορες οικογένειες εκτός κέντρου. Το ίδιο το Πεδίον του Άρεως παρακμάζει κι ερημώνει. Τον τόνο πλέον δίνει η ζωή που διαμορφώνεται με άξονα τα δικαστήρια. Δικηγορικά γραφεία, καφενεία, μαγειρεία, ταχυφαγεία και εμπορικά καταστήματα κατακλύζουν την περιοχή, εξυπηρετώντας τις ανάγκες της νέας εποχής στην Ευελπίδων.
Από τη δεκαετία του ‘90, η ευρύτερη περιοχή υποβαθμίζεται συστηματικά με αποκορύφωμα τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Σήμερα η περιοχή που ονομάζουμε Ευελπίδων αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα των αντιφάσεων και των αντιθέσεων της πολυπολιτισμικής και πολυμορφικής μας πρωτεύουσας. Το ιστορικό συγκρότημα της Ευελπίδων στεγάζει τα δικαστήρια και συνορεύει με το δεύτερο μεγαλύτερο άλσος της Αθήνας, μοναδική διέξοδο για το λαϊκό περίπατο των πυκνοκατοικημένων μικροαστικών συνοικιών που το περιβάλλουν. Στη διάρκεια της ημέρας είναι από τις πιο ζωντανές περιοχές της Αθήνας, ειδικά στην περίοδο της καραντίνας. Τα δικαστήρια μοιάζουν με πολύβουη κυψέλη: καλοντυμένοι δικηγόροι μπαινοβγαίνουν με καφέδες ανά χείρας και ντοσιέ υπό μάλης, η πιάτσα των ταξί απλώνεται σαν κίτρινη διαχωριστική γραμμή κατά μήκος της Ευελπίδων, καφετέριες , κόσμος όλων των ηλικιών και εθνικοτήτων στο Πεδίον του Άρεως, ένας κόσμος πολύχρωμος αλλά κατά βάση λαϊκός εκεί.
Το βράδυ πέφτει, η κυψέλη των δικαστηρίων ησυχάζει, η κυκλοφορία στην Ευελπίδων σπάει, τα φώτα λιγοστά, το πάρκο ερημώνει, τώρα εδώ απαντούν μόνο οι μόνιμοι κάτοικοι του, οι άστεγοι. Θα στήσουν πάλι όπως όπως το αυτοσχέδιο νοικοκυριό τους για τη νύχτα που ‘ρχεται, με το πρώτο φως θα το ξεστήσουν και πάλι απ΄ την αρχή…
