Είναι κορυφαία ερμηνεύτρια και κλείνει χωρίς να το έχει συνειδητοποιήσει ενδεχομένως ούτε και η ίδια σαράντα χρόνια στο τραγούδι. Το φετινό της καλοκαίρι θα είναι δυνατό και γεμάτο συναυλιακές στιγμές -με τον Γιάννη Κότσιρα, θα ταξιδέψουν μουσικά σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Ανυπομονούμε να βρεθούμε σε κάποια από τις συναυλίες της, για να μας υπενθυμίσει ξανά και ξανά γιατί μας είναι τόσο αγαπημένη, αλλά και γιατί προσδοκούμε από αυτήν να μη χαμηλώνει ποτέ τον πήχυ.
Σαράντα Χρόνια στο τραγούδι, σαράντα χρόνια μουσικές αναζητήσεις. Το περιμένατε ποτέ αυτό που σας συνέβη στη ζωή σας; Αυτή την καριέρα, αυτή την πορεία;
Όχι ήταν μεγάλη έκπληξη για μένα και το πώς ξεκίνησε η παρουσία μου στην μουσική και το πώς συνέχισε ο δρόμος μου από την διάλυση της Οπισθοδρομικής Κομπανίας και μετά, καθώς και όλες οι σημαντικές συναντήσεις που έχω κάνει στην διαδρομή αυτής της τέχνης με σημαντικούς στιχουργούς, ποιητές και συνθέτες. Θεωρώ ότι είμαι πολύ ευλογημένη γιατί ήταν πραγματικά αυτό που επιζητούσα όταν αποφάσισα να μείνω στην μουσική, γιατί ξέρετε το 1986 που η Οπισθοδρομική Κομπανία διαλύθηκε, σκεφτόμουνα να μην συνεχίσω. Την αφορμή, την προτροπή για την συνέχειά μου στην μουσική και την προσωπική μου πια πορεία μου την έδωσαν ο Χρήστος Νικολόπουλος και ο Σταμάτης Σπανουδάκης. Από τότε συνάντησα και συναντώ πάντα “εκπλήξεις” τις οποίες είμαι πάντα έτοιμη να τις ευχαριστηθώ.
Ρεμπέτικο Τραγούδι και Οπισθοδρομική Κομπανία: έχετε πει ότι αυτή η περίοδος συγκαταλέγεται στις καλύτερές σας, τις αγαπημένες σας/ Πώς προέκυψε η γνωριμία και η συνεργασία με τον Εμμανουηλίδη και τον Παπαδόπουλο; Κρατάτε επαφές;
Όλα ξεκίνησαν τυχαία το καλοκαίρι του ’79 όταν σε διακοπές στην Σκόπελο γνώρισα τα παιδιά που ήδη είχαν ένα γκρουπ – δεν το ονόμαζαν Οπισθοδρομική Κομπανία – και που ήταν ήδη γνωστοί σε όσους άκουγαν φανατικά ρεμπέτικα, γιατί πηγαίνανε σε ταβέρνες και στέκια και παίζανε αυτά τα τραγούδια. Αποφασίσαμε μετά τη Σκόπελο να ξανασυναντηθούμε στην Αθήνα και να μας ακούσει ο Διονύσης Σαββόπουλος, στον οποίο τα παιδιά θέλανε, εκτός από την ομάδα τους, να παρουσιάσουν και μια νέα γυναικεία φωνή. Έτσι κι έγινε: βρεθήκαμε σε μια ταβέρνα, παίξαμε μουσική και ο Σαββόπουλος μας έδωσε ένα μεγάλο κομμάτι του προγράμματός του και παίζαμε μαζί του ρεμπέτικα. Αυτή ήταν η αρχή, τόσο απλά και τόσο σπουδαία έγιναν τα πράγματα. Με τον Θοδωρή Παπαδόπουλο, τον Γιάννη Εμμανουηλίδη και τον Άγγελο Σφακιανάκη που είναι πια ένας επιτυχημένος μουσικός παραγωγός, ναι, κρατάμε ακόμα επαφή.
Έχετε κάνει σπουδαίες συνεργασίες και κορυφαίοι δημιουργοί σάς έχουν εμπιστευθεί κομμάτια τους. Θα σας ενδιέφερε ένας δίσκος με τον Γιάννη Σπανό ή τον Σταύρο Ξαρχάκο, που είναι δύο εξαιρετικοί συνθέτες με τους οποίους δεν έχετε συνυπάρξει μέχρι στιγμής;
Με τον Σταύρο Ξαρχάκο συνυπήρξαμε επί σκηνής σε ένα αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από την γέννηση του Βασίλη Τσιτσάνη και ομολογώ ότι ήταν μια πολύτιμη συνεργασία. Έχω καταγράψει στιγμές από τις πρόβες μας μέχρι και το λάιβ μας για το προσωπικό μου αρχείο και είναι μία από τις ωραιότερες μουσικές συναντήσεις που έχω κάνει ποτέ.
Αναμένουμε τη δουλειά σας με τους Καραμουρατίδη-Ρουμάνη. Πώς συναντηθήκατε και οργανώσατε τη δημιουργία αυτού του πρώτου δίσκου σας;
Δεν είναι η πρώτη μας συνάντηση ως “τριάδα” μιας και συναντηθήκαμε ξανά στο προηγούμενο άλμπουμ μου, τις “9+1 ιστορίες” όπου ο Θέμης και η Λήδα συνυπογράφουν τα 6 από τα 10 τραγούδια του δίσκου. Μετά από αυτή τη συνεργασία, αποφασίσαμε να κάνουμε μια ολοκληρωμένη δουλειά μαζί.
Με την Λήδα Ρουμάνη γνωριζόμαστε πάρα πολλά χρόνια, έχουμε κάνει κι άλλα τραγούδια μαζί, είναι πολύ στενή μου συνεργάτης και έχει εξελιχθεί σε μια υπέροχη στιχουργό. Ο Θέμης Καραμουρατίδης, που του έχω μεγάλη αδυναμία, είναι πιστεύω ένας συνθέτης που γράφει για να μείνει.
Έχουν πάντως λείψει στο κοινό σας οι συμπράξεις σας με Λίνα Νικολακοπούλου, όπως του έχει λείψει και η παρουσία της ποίησης στο τραγούδι σας. Ετοιμάζετε κάτι σχετικό, μήπως, ή έστω θα επιθυμούσατε να συμβεί ένα είδος…επιστροφής σας σε “παλιά, κλασικά” μονοπάτια, αυτά που σας καθιέρωσαν κιόλας;
Είναι μια πολύ καλή ερώτηση αυτή. Όντως η σχέση μου με την ποίηση ξεκινάει από τότε που ξεκίνησα να τραγουδάω, καθώς η πρώτη μου δισκογραφική εμφάνιση είναι στο “Κέντρο Διερχομένων” σε μουσική Νίκου Μαμαγκάκη και ποίηση Γιώργου Ιωάννου το 1981. Ναι υπάρχει μια τέτοια σκέψη αλλά δεν είναι για άμεσα.
Η έθνικ πλευρά σας είναι από τις πιο ενδιαφέρουσές σας. Οι συνεργασίες με τον Ara Dinkjian, ας πούμε, έχουν γράψει ιστορία. Πώς γνωριστήκατε;
Ο Ξενοφών Ραράκος, ο γνωστός ραδιοφωνικός παραγωγός του Μελωδία, παίρνοντας στα χέρια του ένα δίσκο των Night Ark, του συγκροτήματος που είχε ο Ara Dinkjian στην Αμερική, έδωσε το ορχηστρικό θέμα του μετέπειτα τραγουδιού «Μένω εκτός» στην Δήμητρα Γαλάνη η οποία και μου το έδωσε. Στη συνέχεια άκουσα όλο το άλμπουμ κι αποφάσισα να διασκευάσω ένα ακόμα θέμα το οποίο έγινε μετέπειτα το «Δυνατά» σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου και που συμπεριλήφθηκαν στο άλμπουμ “Μένω Εκτός”, αποτελώντας πολύ σημαντικά τραγούδια του προσωπικού μου ρεπερτορίου. Στη συνέχεια, αποφασίσαμε να κάνουμε έναν ολόκληρο δίσκο με τον Ara, του οποίου ο μουσικός κόσμος και η δεξιοτεχνία με συγκινούσε βαθιά κι έτσι, με την ενορχηστρωτική ματιά του Δημήτρη Παπαδημητρίου, γεννήθηκε το άλμπουμ “Τα κορμιά και τα μαχαίρια”. Από τότε μας συνδέει μια υπέροχη φιλία όλα αυτά τα χρόνια κι ήταν πολύ συγκινητικό για μένα όταν μοιραστήκαμε τη σκηνή το 2014 στην συναυλία μου στο Carnegie Hall, όπου ήρθε ως επισκέπτης για 5 τραγούδια.
Πόσο ανοιχτή είστε σε κρούσεις νέων-εννοώ και ηλικιακά- καλλιτεχνών; Τραγουδιστές, στιχουργοί, μουσικοί που μπορεί να έχουν όνειρο ζωής μια συνεργασία μαζί σας…
Κατ’ αρχήν να ξαναμιλήσω για το άλμπουμ που ετοιμάζουμε με δύο αρκετά νεότερους δημιουργούς, την Λήδα Ρουμάνη και τον Θέμη Καραμουρατίδη. Στις χειμερινές μας παραστάσεις με τον Γιάννη Κότσιρα – ο οποίος να θυμίσω ξεκίνησε μαζί μου στα πρώτα του βήματα πριν από 25 χρόνια όπως και ο Αλκίνοος Ιωαννίδης ως πρωτοεμφανιζόμενοι τότε – είχαμε μαζί μας δύο νέους τραγουδιστές, την Βίκυ Καρατζόγλου και τον Παναγιώτη Λάμπουρα, οι οποίοι κάνουν την δική της πορεία στο τραγούδι με πολύ ενδιαφέρουσες παρουσίες. Το τραγούδι μας με τον Γιάννη Κότσιρα που ηχογραφήθηκε με αφορμή την συνεργασία μας το έγραψε ο Γιώργος Καραδήμος – σε στίχους της Λήδας Ρουμάνη – που επίσης ανήκει στη νεότερη γενιά δημιουργών, ενώ πέρυσι από το προσωπικό μου label κυκλοφόρησα ένα τραγούδι σε στίχους και μουσική του Κωνσταντίνου Σακκά, ενός παιδιού που μου είχε φέρει κάποια ντέμος να ακούσω, με τίτλο “Αν ξημέρωνε”, αλλά και το τραγούδι “Την ίδια στιγμή να ζούμε” σε μουσική του ντράμερ και ενορχηστρωτή μου Αλέξανδρου Δράκου Κτιστάκη που είναι επίσης νέος δημιουργός. Μπορώ σίγουρα να θυμηθώ κι άλλα παραδείγματα, αλλά νομίζω δε χρειάζεται. Η ουσία είναι ότι η συνάντηση με νεότερους δημιουργούς και τραγουδιστές μου δίνει πάντα χαρά και μου δίνει και άλλες πληροφορίες, σε μουσικό και αισθητικό επίπεδο.
Δεν έχετε αποφύγει να αναφερθείτε κατά καιρούς στις αριστερές σας καταβολές. Συναντάτε, εσείς προσωπικά, στον κοινωνικοπολιτικό στίβο του σήμερα την Αριστερά με τον τρόπο που πιθανώς την όριζε, την πίστευε και την έπραττε η οικογένειά σας, ο πατέρας σας;
Τίποτα δεν μένει ίδιο στον χρόνο. Άλλα πράγματα είναι αυτά που σκεφτότανε η δική μου αριστερή οικογένεια κι άλλα είναι αυτά που ζητάει κανείς σήμερα από την Αριστερά. Σήμερα ζητάς από την Αριστερά ένα κοινωνικό κράτος, μια προσοχή στην μεσαία τάξη, ζητάς και μια ευαισθησία σε όλα τα σύγχρονα κοινωνικά θέματα όπως για παράδειγμα το μεταναστευτικό, ένα θέμα γύρω από το οποίο υπάρχει μια έντονη συζήτηση και ανάγκη για βοηθητική δράση και προστασία. Θα έλεγα ότι οι αριστερές ιδεολογίες υπάρχουν ακόμα, στηρίζονται όσο μπορούνε σε ένα κράτος καταχρεωμένο κι ένα κράτος που δυστυχώς αυτή τη στιγμή, μοιάζει να δυσκολεύεται πολύ να στηρίξει τους πολίτες του.
Έχετε πολλάκις αναφερθεί στον Χατζιδάκι ως πατρική φιγούρα. Υπάρχει κάποια ιστορία γύρω από τη συνάντησή σας που θα θέλατε να μοιραστείτε;
Δυστυχώς με τον Μάνο Χατζιδάκι συνεργάστηκα μόνο μια φορά το 1987 στο Σείριο στον κύκλο παραστάσεων με τίτλο “Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά”, όπου ο Μάνος Χατζιδάκις καλούσε διάφορους νέους καλλιτέχνες να ερμηνεύσουν προσωπικό ρεπερτόριο αλλά και δικά του τραγούδια. Εκεί και υπό την διεύθυνση του Χατζιδάκι συναντηθήκαμε και με την Δήμητρα Γαλάνη και τραγουδήσαμε μαζί τα “Λιανοτράγουδα” από τον “Μεγάλο Ερωτικό”. Είναι μία από τις σημαντικότερες αναμνήσεις της μουσικής μου ζωής. Ο Χατζιδάκις αποτελούσε πρότυπο σκέψης και πρότυπο κοινωνικής ευαισθησίας. Θεωρώ ότι στα χρόνια που βιώνουμε ο Μάνος Χατζιδάκις και η σκέψη του λείπουν εκκωφαντικά.
Ποια η σχέση σας με τις νέες τεχνολογίες και τι θα σχολιάζατε για τη “δισκογραφία μέσω youutube” εν έτει 2019;
Παρακολουθώ και χρησιμοποιώ τις νέες τεχνολογίες και την ευκολία που σου δίνουν. Γιατί μέσα σε όλα έχει γίνει και πολύ πιο εύκολη σε πρακτικό επίπεδο η ζωή μας και η επαγγελματική μας ζωή, στον κόσμο της μουσικής, σε επίπεδο ευκολίας κάποιων πραγμάτων. Φυσικά όλα ξεκινάνε από το πρωτογενές υλικό θα μου πείτε και πάντα μια σπουδαία ερμηνεία θα είναι μια σπουδαία ερμηνεία. Αλλά “συν Αθηνά και χείρα κίνει” και μας έχουν δώσει μεγάλη ευκολία τα σύγχρονα μέσα ηχογράφησης και αναπαραγωγής. Από την άλλη όμως είναι για τη δική μου τη γενιά τουλάχιστον λίγο παράξενο να συζητάς για επιτυχία μέσω views και όχι μέσω πωλήσεων. Είναι στενάχωρο να ακούς πια τόσο “συμπιεσμένα” και με κόστος σε ποιότητα ήχου την μουσική γιατί κακά τα ψέμματα ακούμε βασικά από τον υπολογιστή ή το κινητό μας για λόγους ευκολίας, ενώ η δική μου η γενιά την “έψαχνε” λίγο περισσότερο στο να αγοράσει το σούπερ πικάπ ή τα σούπερ ηχεία για να μπορεί να ακούει μουσική όσο πιο καλά μπορεί. Και να μπορείς πια να ακούς μουσική όπου και να είσαι μέσω youtube ή spotify ας πούμε, αλλά χάνεσαι και χάνεται και η ευκαιρία να παθιαστείς νομίζω. Όσο εύκολα βρίσκεις αυτό που ψάχνεις άλλο τόσο εύκολα το ξεχνάς κιόλας. Κάπως έτσι τα σκέφτομαι και βασικά τα ζω.
Εκτός από τη μουσική, τη θάλασσα, τα παιδιά σας, τι άλλο αγαπάτε πολύ στη ζωή σας;
Είμαι ένας άνθρωπος που δεν έχει χόμπι παρ’ όλο που θα το ήθελα πάρα πολύ γιατί τα χόμπι σε ξεκουράζουν και σε ανανεώνουν. Η αφοσίωση μου όλα αυτά τα χρόνια ήταν στα παιδιά μου και την μουσική. Μέσα από αυτά υπάρχω, μέσα από την τέχνη του να είσαι γονιός και την τέχνη του να είσαι μουσικός, οπότε αυτά είναι πιο πολύ που αγαπώ. Και την θάλασσα και το καλοκαίρι με το φως και την ζέστη.
Πώς κυλά μια τυπική σας ημέρα εκτός δουλειάς;
Το να μην έχεις να κάνεις απολύτως τίποτα και να μην έχεις να προετοιμάζεις πράγματα που σε θέλουν σε μια συνεχή διεργασία και προετοιμασία προσωπική, αλλά και με τους συνεργάτες σου, δεν είναι κάτι που συμβαίνει συχνά η αλήθεια είναι. Όμως όταν υπάρχει προσωπικός χρόνος, αγαπώ τις σύντομες αποδράσεις στο σπίτι μου στην Αίγινα που αγαπώ πολύ και μ’ αρέσει γενικά να περνάω ήσυχα με παρέες φίλων, με διάβασμα, με …netflix! Αγαπώ επίσης το θέατρο πολύ και βλέπω γενικά παραστάσεις, όπως αγαπώ και το σινεμά πολύ. Πηγαίνω σχεδόν κάθε βδομάδα να δω έστω μια ταινία. Με χαλαρώνει.
Τι μας ετοιμάζετε αυτό το διάστημα;
Ετοιμάζομαι να φύγω στην Ισπανία όπου 10 Μαΐου συμμετέχω σε ένα σημαντικό φεστιβάλ, το 3 Culturas στην Mούρθια. Εκτός από τον δίσκο μας με τον Θέμη Καραμουρατίδη και την Λήδα Ρουμάνη τον οποίο συζητήσαμε πιο πάνω, ετοιμαζόμαστε για ένα δυνατό συναυλιακό καλοκαίρι με τον Γιάννη Κότσιρα
με συναυλίες σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Στην Αθήνα η κεντρική μας συναυλία θα είναι στο Θέατρο Βράχων στις 26 Ιουνίου, ενώ θα έχει προηγηθεί η μεγάλη μας συναυλία στην Θεσσαλονίκη στο Θέατρο Δάσους 12 του μήνα.
