Εκείνο το κομμάτι γης που μας φιλοξενεί κάθε καλοκαίρι. Αυτό στο οποίο αν ανατρέξουμε στα παιδικά άλμπουμ φωτογραφιών, θα μας βρούμε με ή χωρίς μαγιό, γελαστούς ή σκυθρωπούς, πασαλειμμένους αντηλιακό, με τάπερ μπροστά μας, με μπάλες, κάστρα, άμμους, μπρατσάκια, με κάποιους ευκαιριακούς καλοκαιρινούς φίλους, ή έναν ξάδερφο που δεν θυμόμαστε την ύπαρξή του. Α, και με κείνη την καπελαδούρα που σου κότσαρε η μαμά κι εσύ παραπονιόσουν, αλλά τώρα πολύ θα ήθελες να την ξαναβρείς.
Αυτές οι εικόνες συνεχίζονται – τα τελευταία χρόνια σκρολάρεις για να τις δεις ή εμφανίζονται μπροστά σου με το στανιό σαν φαντάσματα. Αλλάζουν τα τοπία, οι άνθρωποι, οι καταστάσεις. Οι γονείς αφαιρούνται από το κάδρο, τα χαμόγελα άλλοτε πλαταίνουν και άλλοτε στενεύουν, πάντα με φόντο πυρακτωμένους ήλιους και φλογοστόλιστους ουρανούς από τα ηλιοβασιλέματα. Κάποια καλοκαίρια μπορεί και να λείπουν, λόγω σεζόν, κόβιντ, αφραγκίας…
Πάντα ένα κομμάτι αυτής της θερινής γης το γυρνάμε μαζί μας στην πόλη, στη βάση: άμμος στα μπαγκάζια και στις ραφές απ’ τα πέδιλα, ψιλό χαλίκι μέσα στο βιβλίο, πέτρες και κοχύλια στο ειδικό βάζο του οποίου η στάθμη ανεβαίνει μόνο κάθε τέλος Αυγούστου.
Εκείνο το κομμάτι γης, το τόσο συνδεδεμένο με την ανεμελιά –που όσο μεγαλώνουμε κάθε Ιούλιο την τραβάμε απ’ τα μαλλιά για να αναστηθεί εφήμερα–, έχει τόσες λέξεις για να ειπωθεί. Δεν είναι απλό, δεν είναι ένα για όλους. Και η Ελλάδα είναι γεμάτη τέτοια κομμάτια, που σαν να ήθελε ο καθένας που τα πάτησε να βρει μια λέξη γι’ αυτά, τα συνδεδεμένα με τη ραστώνη, το παιχνίδι και τον έρωτα. Γι’ αυτά τα κομμάτια που όσο περνάν τα χρόνια μάς τα παίρνουν με τη βία οι ξαπλώστρες, τα ξενοδοχεία, η ακρίβεια, οι μικρές άδειες, οι πάσης φύσεως ιδιώτες, οι «πράσινες» αναπτύξεις, οι φωτιές…
10 λέξεις για αυτά, μαζί με λίγη τέχνη.
Γιαλός
Γιαλό γιαλό πηγαίναμε / κι όλο για σένα λέγαμε / γιαλό να πας γιαλό να ’ρθεις / τα λόγια μου να θυμηθείς
(Παραδοσιακή κεφαλονίτικη καντάδα)
Θα σας πω μιαν ιστορία / βάρκα γιαλό / θα σας πω μιαν ιστορία / που μας πήγαν εξορία / αχ να σε χαρώ / βάρκα γιαλό
Μας εφέραν στην Ελ Ντάμπα / βάρκα γιαλό / μας εφέραν στην Ελ Ντάμπα / και στην πλάτη μας μια στάμπα / αχ να σε χαρώ / βάρκα γιαλό
[Τραγούδι Ελλήνων εξόριστων στην Ελ Ντάμπα (βρετανικό στρατόπεδο της Αιγύπτου)]
Ακρογιάλι
Σ’ ένα απόκρημνο ακρογιάλι / σταματώ για να σκεφτώ / δίλημμα είναι να ζήσω / ή στα βράχια να ριχτώ
(Τραγούδι: Τζιβάνης Γιάννης & Μιράντα, Μουσική/Στίχοι: Χρυσίνης Στέλιος)
Περιγιάλι
Στο περιγιάλι το κρυφό / κι άσπρο σαν περιστέρι / διψάσαμε το μεσημέρι· / μα το νερό γλυφό
(Γιώργος Σεφέρης, «Άρνηση», Στροφή, 1931)
Κόστα
Τρέχουν οἱ ναῦτες ἀπάνω-κάτω. Ἄλλοι στὰ μπράτσα, ἄλλοι στὶς κόστες, ἄλλοι στὰ στράλια.
(Ανδρέας Καρκαβίτσας, «Βιοπαλαιστής», Λόγια της πλώρης, 1924)
Κυματωγή
ὡς δὲ ἄρα παρεσκευάδατο τοῖσι Ἕλλησι, προσήισαν πρὸς τοὺς βαρβάρους. ἰοῦσι δέ σφι φήμη τε ἐσέπτατο ἐς τὸ στρατόπεδον πᾶν καὶ κηρυκήιον ἐφάνη ἐπὶ τῆς κυματωγῆς κείμενον·
Κι όταν πήραν τέλος οι προετοιμασίες των Ελλήνων, επιτέθηκαν στους βαρβάρους. Κι ενώ βάδιζαν μπροστά, μια φήμη ήρθε φτερωτή και διαδόθηκε σ᾽ ολόκληρο το στρατόπεδο, και, εκεί που σπάνε τα κύματα, φάνηκε ριγμένο το ραβδί του Ερμή·
[9 (Καλλιόπη), 100.1, Μετάφραση (1995): Ηλίας Σπυρόπουλος, Αθήνα, Γκοβόστης]
Ακροθαλάσσι
Ποια φουρτούνα θα με πνίξει / και ποιο κύμα άγριο / κι από κάποιο ακροθαλάσσι / το χαμπάρι μου θα φτάσει / σήμερα ή αύριο
(Από κάποιο ακροθαλάσσι, Στίχοι: Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, Μουσική: Θύμιος Στουραΐτης, 1996)
σαν και μια τέτοια νύχτα στ’ ακροθαλάσσι του Πρωτέα II σ’ άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες
(Γ. Σεφέρης)
Ακροθαλασσιά
Και σαν τους άλλους χάθηκαν και κείνοι / τους βρήκαν να γαβγίζουν στα μισά / κι απ’ το παλιό μαρτύριο να ’χει μείνει / ένα σκυλί τη νύχτα που διψά / γυναίκες στη γωνιά μ’ ασετιλίνη / παραμιλούν στην ακροθαλασσιά
(Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου)
Ακτή
Φωτογραφίες δείξτε μου αυτών που Κυριακή / γεννήθηκαν κι εκείνων που ’χουν πέσει / από τη βάρκα λίγο πριν φτάσει στην ακτή / γιατί η ζωή τους πια δεν τους αρέσει
(Στίχοι/μουσική: Θανάσης Παπακωνσταντίνου)
Κι εγώ θα προσπαθήσω / ξανά να σου θυμίσω / πως είχε διαλυθεί / το πέπλο της ομίχλης / και σ’ έβλεπα να δείχνεις / στο βάθος την ακτή
(Στίχοι/μουσική: Παύλος Παυλίδης)
Παραλία
Πέτα τα βιβλία πάμε παραλία / ξέχασε θρανία και διδασκαλία / πέτα τα βιβλία κλείσαν τα σχολεία / γράψε στο μαγιό σου τη βαθμολογία
(Στίχοι: Αλιβιζάτος Σαράντης, Μουσική: Γιάννης Γιοκαρίνης)
Γιαλοπερίγιαλο
Δεν βρήκα σχετική αναφορά σε κάποιο τραγούδι, ποίημα κ.λπ., αλλά υπάρχει ως λέξη, σας το υπόσχομαι, μπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε άφοβα…
Και στην ερώτηση αν είναι στραβός ο γιαλός ή αν στραβά εμείς αρμενίζουμε, ας αρχίσουμε να εξετάζουμε σοβαρά το ενδεχόμενο να ισχύουν και τα δύο ταυτόχρονα.