Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης μάς προτείνουν 10 βιβλία που θα μας συντροφεύσουν φέτος το καλοκαίρι!
ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΡΗΞΗ
Αυτό είναι ένα µικρό βιβλίο για το µεγαλύτερο θέµα που µπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους – τη Μεγάλη Έκρηξη. Ωστόσο, τι υπήρχε πριν από αυτήν; Τι ακριβώς συνέβη αµέσως µετά, στα πρώτα κλάσµατα του δευτερολέπτου ή λίγο αργότερα; Πώς προβλέπεται να εξελιχθεί το σύµπαν στο µέλλον; Θα υπάρξει, άραγε, κάποια Μεγάλη Σύνθλιψη; Να µια σειρά από θεµελιώδη ερωτήµατα, στα οποία η κοσµολογία πασχίζει, εδώ και έναν αιώνα, να δώσει απαντήσεις, µελετώντας τη γένεση και τις κινήσεις των γαλαξιών, την κατανοµή των χηµικών στοιχείων, τη διάχυση της θερµικής ακτινοβολίας στον χώρο και τη διερεύνηση εξωτικών φαινοµένων όπως η σκοτεινή ύλη, η σκοτεινή ενέργεια και η κβαντική βαρύτητα.
Ο Τόνυ Ρόθµαν, ο συγγραφέας του βιβλίου, µας παρασύρει εδώ σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στα µυστήρια του σύµπαντος. Περίπλοκες έννοιες γίνονται απλές και επιστηµονικά αινίγµατα φωτίζονται, όµως τα επιστηµονικά δεδοµένα διαχωρίζονται πάντοτε µε σαφήνεια από τις απλές εικασίες ή τις µη επιβεβαιωµένες θεωρίες. Είναι ένα ταξίδι ανοιχτό σε όλους, που µας οδηγεί µέχρις εκεί όπου ο χώρος και ο χρόνος δεν σηµαίνουν πια τίποτα: στην ιδιοµορφία της Μεγάλης Έκρηξης!
JORGE CHAM DANIEL WHITESON | ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ
Μετάφραση: Νίκος Αποστολόπουλος
Αναρωτηθήκατε ποτέ τι συμβαίνει μέσα στις μαύρες τρύπες; Γιατί το σύμπαν διαστέλλεται; Μήπως υπάρχει εκεί έξω κάποια άλλη εκδοχή του εαυτού μας; Οι άνθρωποι μπορεί να διαφωνούμε σε πολλά, όμως όλοι έχουμε ερωτήματα. Και τα ερωτήματα αυτά, κατά βάθος, είναι κοινά: Πώς δημιουργήθηκε το σύμπαν; Μας έχουν επισκεφτεί εξωγήινοι; Πράγματι υπάρχουμε, ή μήπως είμαστε μια προγραμματισμένη προσομοίωση σ’ ένα παιχνίδι που παίζουν άλλοι; Υπάρχει μετά θάνατον ζωή; Ευτυχώς που στις μέρες μας έχουμε και πολλές από τις απαντήσεις!
Πιάνοντας, με μεγάλο κέφι, το νήμα από εκεί που το άφησαν στο τέλος του προηγούμενου βιβλίου τους, Δεν έχουμε ιδέα, ο Χόρχε και ο Ντάνιελ συνδυάζουν μεταξύ άλλων τη διασκέδαση με την επιστημονική εγκυρότητα, τα καρτούν με τις σκουληκότρυπες και τα κβαντικά φαινόμενα με τη σωματιδιακή φυσική, φτιάχνοντας το βιβλίο που θα σας κάνει το επίκεντρο της παρέας, το βιβλίο που θα σας κρατήσει ξάγρυπνους! Πρόκειται για άλλη μια λαμπρή συνεργασία, που μας προσφέρει τον ιδεώδη οδηγό πλοήγησης σ’ ένα ταξίδι απομυθοποίησης του σύμπαντος και των περίτεχνων μυστηρίων του.
ΤΖΟΡΤΖΙΟ ΠΑΡΙΖΙ | Η ΠΤΗΣΗ ΤΩΝ ΨΑΡΟΝΙΩΝ
Μετάφραση: Μαρία Οικονομίδου
Πειραματικές αλήθειες που μοιάζουν να μην πειθαρχούν σε κανέναν νόμο, έρευνες που οδηγούν σε ανακαλύψεις οι οποίες ξαφνιάζουν ακόμα και τον ίδιο τον ερευνητή, η λάμψη της φυσικής και μαθηματικής διαίσθησης: αυτός είναι ο κόσμος τον οποίο ερευνά εδώ και τουλάχιστον πέντε δεκαετίες ο Τζόρτζιο Παρίζι, ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου. Από τη στιγμή της εισόδου του το 1966 (από την πίσω πόρτα, αφού οι φοιτητές των δύο πρώτων ετών δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιούν την κεντρική είσοδο) στο Ινστιτούτο Φυσικής της Ρώμης μέχρι το βραβείο Νομπέλ, που σχεδόν το άγγιξε ήδη σε ηλικία είκοσι πέντε ετών, από τις πρωτοποριακές του μελέτες για τα σωματίδια μέχρι το ενδιαφέρον του για ποικίλα αινιγματικά φαινόμενα όπως οι αλλαγές φάσης, οι ύαλοι σπιν και η πτήση των ψαρονιών, από τον προβληματισμό του για το πώς γεννιούνται οι ιδέες ή για το νόημα της επιστήμης στην κοινωνία μας, το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας αποτελεί ένα ταξίδι στο ιδιοφυές μυαλό ενός φυσικού επιστήμονα που αναζήτησε τους κανόνες των πολύπλοκων συστημάτων, διότι τα απλά τού φαίνονταν ανέκαθεν λιγάκι βαρετά…
«Συχνά, το καλύτερο έργο μιας ζωής αφιερωμένης στην έρευνα προκύπτει τυχαία: πέφτεις πάνω του καθώς διασχίζεις έναν δρόμο που οδηγεί κάπου αλλού».
ΝΤΑΒΙΝΤ ΕΛΜΠΑΖ (DAVID ELBAZ) | ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΑΟΡΑΤΟ ΣΥΜΠΑΝ
Μετάφραση: Άγγελος Φιλιππάτος
Η πρόοδος της αστρονομίας μέσα στον 20ό αιώνα σημείωσε τεράστια άλματα: επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος, Μεγάλη Έκρηξη, µαύρες τρύπες, υπερκαινοφανείς αστέρες και τόσα άλλα. Ωστόσο, η αόρατη σκοτεινή ύλη, που είναι αναγκαία για να εξηγήσουμε την κίνηση των γαλαξιών, η αόρατη σκοτεινή ενέργεια, που είναι αναγκαία για να δικαιολογήσουμε την επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος, αλλά και οι µαύρες τρύπες, που εξαφανίζουν τη συνήθη ύλη όπως ο ταχυδακτυλουργός εξαφανίζει έναν λαγό μέσα στο καπέλο του, διαμορφώνουν την εικόνα ενός σύμπαντος που αδυνατούμε να το συλλάβουμε, γιατί δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε ολοένα και μεγαλύτερο τµήµα του.
Ρίχνοντας φως σε ό,τι προσφυώς ονομάζεται το μαύρο τρίγωνο της άγνοιάς µας, ο συγγραφέας προσπαθεί να εντοπίσει τις προκαταλήψεις που µας κρύβουν ένα τόσο μεγάλο μέρος του σύμπαντος, αναλύοντας μια σειρά από πιθανές αυταπάτες. Υπάρχει, πράγματι, έλλειμμα ύλης στο σύµπαν; Ενδέχεται οι παρατηρήσεις µας να είναι εσφαλμένες; Άραγε βλέπουμε τριδιάστατα ένα διδιάστατο ολογραφικό σύµπαν; Ή μήπως ζούμε μέσα σε μια μαύρη τρύπα συμπαντικών διαστάσεων, σε μια φυσαλίδα-σύµπαν ή σ’ ένα σύµπαν-νησί;
Σε τούτο το ιδιαίτερα εύληπτο βιβλίο, ο κορυφαίος αστροφυσικός Νταβίντ Ελμπάζ εξετάζει υπό ένα ολότελα διαφορετικό πρίσμα τα θεμελιώδη ερωτήματα που απασχολούν τη σύγχρονη κοσμολογία.
ΜΑΡΣΑ ΜΠΙΟΡΝΕΡΟΥΝΤ | Η ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ
Μετάφραση: Αλεξάνδρα Γουργιώτη
Οι πέτρες και οι βράχοι δεν είναι παρά το αρχείο που διατηρεί ο πλανήτης µας για το παρελθόν του, το ηµερολόγιο που κράτησε στο πέρασµα του γεωλογικού χρόνου. Είναι ένα ηµερολόγιο τόσο εκτενές, µε τόσο πολλούς τόµους, ώστε για να στεγαστεί χρειάστηκε ολόκληρος ο γήινος φλοιός. Μόλις κάποιος µάθει να βλέπει τις πέτρες σαν κείµενα, ολόκληρη η Γη µετατρέπεται σε µια πλανητική βιβλιοθήκη. Και οι άνθρωποι που εδώ και δύο αιώνες ανέλαβαν να µεταφράσουν τα κείµενα της βιβλιοθήκης αυτής είναι οι γεωλόγοι.
Τα κείµενα της πλανητικής µας βιβλιοθήκης αφηγούνται παραµύθια επιβίωσης µε αίσιο τέλος, αλλά και γοτθικής ατµόσφαιρας ιστορίες µαζικής καταστροφής. Καθώς βυθιζόµαστε στις αχανείς εκτάσεις του γεωλογικού χρόνου και της γήινης ιστορίας, νιώθουµε να µας τυλίγει η παρουσία του παρελθόντος και συνειδητοποιούµε ότι µια µέρα θα γίνουµε κι εµείς µια µικρή καταχώριση στο ηµερολόγιο της Γης. Ας σεβαστούµε, λοιπόν, τις λεπτές ισορροπίες του κόσµου που µας περιβάλλει, ώστε η µελλοντική καταγραφή που θα µας αφορά να µην θυµίζει αρχαία ελληνική τραγωδία.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΕΤΑΣ | ΤΙ ΘΑ ΕΒΛΕΠΕ Η ΑΛΙΚΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ
(έκδοση 2014, με σκίτσα της Μυρσίνης Μανέτα)
Γιατί η κίνηση είναι περιττή στα φυτά; Πώς κάνει σεξ και πώς αμύνεται ένας ακίνητος οργανισμός; Γιατί τα φυτά είναι ασύμμετρα και χωρίς σταθερό μέγεθος; Γιατί μερικά είναι πρακτικώς αθάνατα; Γιατί στον φυτικό κόσμο η δημιουργία κλώνων είναι καθημερινό φυσικό φαινόμενο; Με ποιον μηχανισμό καταφέρνουν τα φυτά να εκμεταλλεύονται μια πρακτικά ανεξάντλητη, εξωγήινη ενεργειακή πηγή; Με ποιον τρόπο ρυθμίζουν τη σύσταση της γήινης ατμόσφαιρας, τον υδρολογικό κύκλο, τη ροή της ύλης και της ενέργειας και, τελικά, το κλίμα; Γιατί τα φυτά δεν υπέστησαν στο παρελθόν μαζικές εξαφανίσεις, όπως τα ζώα; Πώς αντιλαμβάνονται τα φυτά τον έμβιο και άβιο κόσμο και πώς επικοινωνούν μεταξύ τους; Είναι, εν τέλει, τα φυτά ευφυείς οργανισμοί;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που πραγματεύεται τούτο το βιβλίο, σε μια προσπάθεια να πεισθεί ο αναγνώστης ότι κακώς τα φυτά θεωρούνται απλοί οργανισμοί χωρίς εμφανή συμπεριφορά και ευφυΐα, άρα και χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στην πραγματικότητα θα εκπλαγεί τόσο ευχάριστα όσο η Αλίκη όταν έπεσε στη λαγότρυπα για να βρεθεί σ’ έναν κόσμο τόσο διαφορετικό από τον δικό μας.
GOTTFRIED SCHATΖ | ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΕΝΑΣ ΚΗΠΟΣ ΓΕΜΑΤΟΣ ΘΑΥΜΑΤΑ
Μετάφραση: Δήμητρα Τσαβάλου-Bill
Γιατί δεν είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας και σε τι διαφέρουμε απ’ τους χιμπατζήδες; Τι είναι η επιγενετική και γιατί η τρυφερότητα κατά τον θηλασμό καθορίζει πώς θα συμπεριφέρεται το νεογέννητο ποντικάκι σε όλη τη μετέπειτα ζωή του; Πώς μετατρέπεται σε αχαλίνωτο Δον Ζουάν ένας μονογαμικός αρουραίος και πώς επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας ουσίες όπως η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη ή η κοκαΐνη; Γιατί στον πόλεμο κατά των μικροβίων χαμένοι θα είμαστε πάντα εμείς; Σε τι παραπέμπουν οι «πρωτόγονοι» μονοκύτταροι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται σε νερά που κοχλάζουν; Τι πληροφορίες μας δίνουν για τη ζωή σε άλλους πλανήτες οι διαστημοσυσκευές που έχουμε στείλει;
Το βιβλίο αναζητά τις απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα και σε πολλά ακόμη. Κάθε ένα από τα 19 μικρά δοκίμιά του είναι σαν ένα παραμύθι, όπως γράφει στον πρόλογο ο νομπελίστας Rolf Zinkernagel. Με ύφος αφηγηματικό −συχνά σε πρώτο πρόσωπο− και διάθεση στοχαστική, ενίοτε ποιητική, μας μεταφέρει σ’ έναν κήπο γεμάτο θαύματα, τον αόρατο κήπο της μοριακής και κυτταρικής βιολογίας, της βιοχημείας και της γενετικής – τον κήπο της αυτογνωσίας μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΕΤΑΣ | ΠΕΡΙ ΦΥΤΩΝ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ
Μικρές ιστορίες για φυτά που άλλαξαν τον κόσμο (με σκίτσα της Μυρσίνης Μανέτα)
Πώς η μικρή παπαρούνα επηρέασε μεγάλες αυτοκρατορίες και πώς το ζαχαροκάλαμο καθόρισε τη διαδρομή του δουλεμπορίου στους νέους χρόνους; Γιατί η μπανάνα συνδέεται με τις «μπανανίες» και τα γενετικώς τροποποιημένα φυτά με τον Δρα Frankenstein; Πώς μερικά φυτά καταφέρνουν και επιβιώνουν σε θερμοκρασίες δεκάδων βαθμών Κελσίου κάτω απ’ το μηδέν, ενώ άλλα σε σχεδόν απόλυτη ξηρασία; Γιατί ο κρίνος και ο κινέζικος λωτός έχουν συνδεθεί με το άσπιλο και το αμόλυντο; Πώς ήταν τα πρώτα φυτά που εποίκησαν την ξηρά και πώς ενδέχεται να είναι τα φυτά σε άλλους κατοικήσιμους κόσμους;
Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει 37 μικρά και μεγάλα αφηγήματα για φυτά που επηρέασαν την ιστορία, και επηρεάστηκαν απ’ αυτήν, ή για άλλα που οι εξαιρετικές επιδόσεις τους εξάπτουν τη φαντασία όχι μόνο των επιστημόνων αλλά και του ευρύτερου κοινού.
Η ανάγνωσή του δεν προϋποθέτει παρά μόνο πολύ βασικές γνώσεις βιολογίας. Το βιβλίο απευθύνεται στον ανήσυχο αναγνώστη που με όπλα την κοινή λογική και την απλή ανθρώπινη περιέργεια προσπαθεί να αντιληφθεί και να κατανοήσει τον κόσμο που μας περιβάλλει. Και τα φυτά αποτελούν την ιδεώδη αφορμή για μια τέτοια συναρπαστική περιπέτεια.
ΜΕΝΝΟ ΣΧΙΛΤΧΑΫΖΕΝ | ΓΕΝΕΤΗΣΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
Μετάφραση: Μαριλένα Παπαϊωάννου
Το σεξ βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε ατομικής συμπεριφοράς, στον κόσμο των ζώων. Αυτό, βέβαια, έχει άμεση επίπτωση στο σχήμα, το μέγεθος, τη μορφολογία, αλλά και στους τρόπους λειτουργίας των αναπαραγωγικών τους οργάνων. Όλα τα παραπάνω συνδέονται με το περίφημο φαινόμενο της φυλετικής (ή σεξουαλικής) επιλογής, το οποίο ο ίδιος ο Δαρβίνος είχε θεωρήσει τόσο σημαντικό ώστε να του αφιερώσει ολόκληρο βιβλίο! Ωστόσο, στον αιώνα που ακολούθησε οι σχετικές έρευνες αναπτύχθηκαν ελάχιστα: η αιδημοσύνη και τα ταμπού έπαιξαν τον ρόλο τους. Σήμερα, βέβαια, τα πράγματα αλλάζουν…
Στα Γενετήσια παιχνίδια, ο εξελικτικός βιολόγος και οικολόγος Μέννο Σχίλτχαϋζεν καταφέρνει να συγκεντρώσει όλα τα καινούργια στοιχεία για το θέμα και να αναδείξει με χιούμορ, πολλά σκίτσα και διαγράμματα, γλαφυρή και ενίοτε υπαινικτική γλώσσα, αλλά πάντοτε τεκμηριωμένα, την εξέλιξη της σεξουαλικής συμπεριφοράς μέσα από την εξέλιξη των γεννητικών οργάνων. Σκιαγραφώντας έναν κόσμο άλλοτε άγριο κι άλλοτε αστείο (όπως είναι εντέλει και η ζωή), διαλύει παρανοήσεις και προκαταλήψεις (περί καλού και κακού) και μας δίνει να καταλάβουμε ότι το άρμα της εξέλιξης της ζωής (που δεν έχει οδηγό) το τραβούν, σε μεγάλο βαθμό, τα δύο «άλογα» της φυλετικής επιλογής. Το ένα είναι αρσενικό και το άλλο θηλυκό: συχνά διαφωνούν μεταξύ τους, πρόσκαιρα συμφιλιώνονται, έως την επόμενη σύγκρουση, όμως αλλάζουν συνέχεια μορφή και συμπεριφορά.
ΜΕΝΝΟ ΣΧΙΛΤΧΑΫΖΕΝ | Ο Δαρβίνος πάει στην πόλη
Μετάφραση: Αλεξάνδρα Γουργιώτη
Βρισκόμαστε ήδη στο μέλλον! Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σήμερα στις πόλεις και, επιπλέον, μεγάλο τμήμα του πλανήτη έχει άμεσα ή έμμεσα αστικοποιηθεί. Στις μέρες μας, το ανθρώπινο αποτύπωμα κυριαρχεί και πέρα από τα αστικά κέντρα: έχουμε οργανωμένα αγροκτήματα, μεγάλες ορεινές και ημιορεινές εκτάσεις θεσμοθετημένες ως βοσκοτόπους, γεωργικές καλλιέργειες, βιομηχανικές περιοχές, λιμενικές εγκαταστάσεις, αεροδρόμια, οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα. Εύλογα, λοιπόν, ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου αποκαλεί τον Homo sapiens «απόλυτο μηχανικό οικοσυστημάτων της φύσης». Και λέγοντας «φύση» δεν εννοεί ούτε κάποιο ειδυλλιακό δάσος ούτε τη ζούγκλα του Αμαζονίου ούτε καν τους ωκεανούς, αλλά μια πυκνοχτισμένη, πολύβουη τσιμεντούπολη με ατμοσφαιρικό νέφος! Αν και συχνά μας δίνει αυτή την εντύπωση, το αστικό περιβάλλον δεν είναι μια έρημος που την κατοικούν μόνο ο άνθρωπος και τα κατοικίδιά του. Αντίθετα, σφύζει από άγρια ζωή – φυτά και ζώα. Όμως όλοι αυτοί οι οργανισμοί πρέπει να βρουν τρόπους για να αντεπεξέλθουν στις σκληρές και ακραίες συνθήκες που επικρατούν εκεί: στην αυξημένη θερμοκρασία («αστική θερμονησίδα»), τον συνεχή θόρυβο, τον κατακερματισμό της ενότητας του χώρου από δρόμους και κτίρια, την κυριαρχία του τσιμέντου και της σκόνης. Και το καταφέρνουν, με προσαρμογές στη συμπεριφορά και με την επιτάχυνση του ρυθμού της φυσικής επιλογής σε βαθμό που ο Δαρβίνος δεν είχε ποτέ διανοηθεί. Με ανάλαφρη διάθεση και οξεία παρατηρητικότητα, ο Μέννο Σχίλτχαϋζεν περιγράφει πώς η άγρια ζωή όχι μόνο επιβιώνει στο αστικό περιβάλλον, αλλά και το φέρνει, εν πολλοίς, στα μέτρα της!
Βρείτε όλους τους τίτλους της κατηγορίας «Επιστημονική εκλαΐκευση» από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης: ΕΔΩ
Τα άρθρα του blog των εκδόσεων: ΕΔΩ