Ο Γρηγόρης Αζαριάδης έκανε την πρώτη του εμφάνιση το 2012 με την έκδοση των «Παλιών Λογαριασμών» και σηματοδότησε μια νέα εποχή στο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα.

Πρόκειται για ένα κράμα νέο-πολάρ και μεσογειακού κοινωνικoαστυνομικού μυθιστορήματος με επιρροές από τον Μανσέτ, τον Μονταλμπάν και τον Ιζζό, το οποίο σηματοδότησε τη νέα εποχή της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Τέσσερις επώνυμοι Αθηναίοι, οι οποίοι συνδέονταν από τα χρόνια της δικτατορίας, δολοφονούνται ο ένας μετά τον άλλον σ’ αυτό το ατμοσφαιρικό, «καταιγιστικό πολάρ, που καθηλώνει με τις ανατροπές και την καλοδουλεμένη πλοκή του» (Νίκος Κουρμουλής, δημοσιογράφος). Ο Γρηγόρης Αζαριάδης «πατάει στα χνάρια του Πέτρου Μάρκαρη και στη μεσογειακή νουάρ λογοτεχνία» (Φίλιππος Φιλίππου, συγγραφέας) και μας προσφέρει ένα σύγχρονο κλασικό μυθιστόρημα που πρέπει να διαβάσουν όλοι οι λάτρεις της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Φέτος, ήρθε στα βιβλιοπωλεία και στις βιβλιοθήκες μας σε νέα έκδοση από τις εκδόσεις Bell, ενώ μέσα από τη σειρά BELL Best Seller, που εκδίδονται οι καλύτερες ξένες και ελληνικές crime σειρές της εποχής μας, θα κυκλοφορήσει το καλοκαίρι και το νέο μυθιστόρημα του Γρηγόρη Αζαριάδη με πρωταγωνίστρια την αστυνόμο Τρύπη.

Εμείς μιλήσαμε μαζί του τόσο για το ίδιο το βιβλίο και την ιστορία του, όσο και για το αστυνομικό μυθιστόρημα ως είδος, για το μπλέξιμο της εγκληματικής πραγματικότητας με τη λογοτεχνία και για το μοναδικό «αστυνομικοκοινωνικό» είδος που έχει αναδυθεί στη σύγχρονη αστυνομική λογοτεχνία.

Ποιο ήταν το πρώτο αστυνομικό βιβλίο που θυμάστε να διαβάζετε; Ποιοι συγγραφείς θεωρείτε ότι σας έχουν επηρεάσει;

Ειλικρινά δεν θυμάμαι το πρώτο … Πάντως είναι σίγουρο ότι η αρχή έγινε με τα αστυνομικά μυθιστορήματα των Τσάντλερ και Χάμετ … Όσο για τους συγγραφείς, που θεωρώ ότι έχουν επηρεάσει το δικό μου έργο, μπορώ να τους προσδιορίσω σε τρεις κατηγορίες … Πρώτα, ο μεγάλος κλασικός Τσάντλερ, μετά ο Ζαν Πατρίκ Μανσέττ και οι επίγονοι του Γαλλικού Μάη και του neopolar και τέλος το ζεύγος των Σουηδών πρωτοπόρων Σγιεβάλ-Βαλέε.

Τι γοητεία ασκεί σε εσάς η αστυνομική λογοτεχνία; Και γιατί πιστεύετε ότι ασκεί τόση γοητεία και στο αναγνωστικό κοινό, που δείχνει να το προτιμά;

Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δύο ερωτήσεις. Και ο συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων έχει πολλά κοινά με τους αναγνώστες … Διαβάζει κι ο ίδιος πολλά τέτοια μυθιστορήματα. Το βασικό στοιχείο της γοητείας είναι η πλοκή, η ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και η σκιαγράφηση των χαρακτήρων. Όσο αυτά τα τρία στοιχεία δένουν αρμονικά μεταξύ τους, η αστυνομική λογοτεχνία απογειώνεται και ασκεί μεγάλη έλξη στους αναγνώστες. Πολύ σημαντικό στοιχείο βέβαια θεωρώ την ένταξη αυτού που αποκαλώ «κοινωνικό σχόλιο» στην πλοκή του μυθιστορήματος … Ένα στοιχείο που πιστεύω ότι προσθέτει μια ευρύτερη διάσταση και διευρύνει την αναγνωστική βάση, συμπεριλαμβάνοντας στους αναγνώστες και διαφορετικά κοινά, όπως γυναίκες και νεότερες ηλικίες. Είναι αυτό το σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα, αυτό που εγώ χαρακτηρίζω μονολεκτικά «αστυνομικοκοινωνικό».

Το βιβλίο σας «Παλιοί Λογαριασμοί» εκδόθηκε ξανά από τις εκδόσεις BELL. Πρόκειται για ένα βιβλίο που γράφτηκε κατά τη στρατιωτική σας θητεία στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και τελικά εκδόθηκε το 2012. Γιατί μεσολάβησε τόσος καιρός για να το εκδόσετε;

Οι «Παλιοί λογαριασμοί» γράφτηκαν όντως στην διάρκεια της στρατιωτικής μου θητείας, από το 1977 μέχρι το 1979. Ο μόνος άνθρωπος που το διάβασε ήταν η σύζυγος μου το 1988. Έμειναν κλειδωμένοι σε ένα συρτάρι μέχρι το 2010 και μάλλον θα έμεναν για πάντα, αν δεν έπεφτα θύμα της οικονομικής κρίσης. Απολύθηκα από την εργασία μου και παρά τις προσπάθειες μου, πέρασα οριστικά στον εφιαλτικό κόσμο της ανεργίας. Λίγους μήνες αργότερα, επισκέφθηκα τον Σάμη Γαβριηλίδη, με τον οποίον μας συνέδεε φιλία ετών. Ο αείμνηστος Σάμης ήταν αυτός που ενδιαφέρθηκε να το δει και αφού διάβασε τις δύο πρώτες παραγράφους, αποφάσισε να το εκδώσει … Περίπου τριάντα πέντε χρόνια μετά την συγγραφή του!

Γράφτηκε σε μια εποχή που η γυναίκα στο αστυνομικό μυθιστόρημα είχε άλλο ρόλο, σίγουρα όχι πρωταγωνιστικό. Πώς αποφασίσατε να κάνετε πρωταγωνίστρια μια γυναίκα, τη στιγμή που δε συνέβαινε μέχρι τότε στην ελληνική αστυνομική λογοτεχνία; Γιατί λείπουν ή έλειπαν μέχρι πρόσφατα οι γυναίκες πρωταγωνίστριες από την αστυνομική λογοτεχνία, ενώ όσες γυναίκες ήταν στο κέντρο της δράσης ακολουθούσαν ένα στερεότυπο ρόλο;

Είναι μια ερώτηση που αντιμετωπίζω στις περισσότερες παρουσιάσεις μου. Η εύκολη απάντηση είναι ότι πιστεύω πολύ στην αρχή της απόλυτης ισότητας. Σε όσες εταιρείες εργάστηκα στην προηγούμενη ζωή μου, γνώρισα και συνεργάστηκα με πολλές γυναίκες, οι οποίες δεν είχαν τίποτα λιγότερο από τους αντίστοιχους άντρες συναδέλφους. Ευφυείς, δυναμικές, ενίοτε και σκληρές, αποφασιστικές και με διάθεση ομαδικού πνεύματος. Η πρόθεση μου ήταν να δείξω ότι και μέσα σε ένα ανδροκρατούμενο χώρο, όπως ας είμαστε ειλικρινείς είναι και η Ελληνική Αστυνομία, κάλλιστα μια γυναίκα μπορεί να κάνει μια επιτυχημένη καριέρα και να κερδίσει την εκτίμηση και τον σεβασμό των αντρών συνεργατών της. Η δύσκολη απάντηση είναι ότι θεωρώ τις γυναίκες γενικότερα ως πολυσύνθετα και πολύπλοκα πλάσματα, που μπορεί να σκέπτονται πολύ διαφορετικά από τους άντρες και αυτή η πεποίθηση μου με οδήγησε στην επιλογή γυναίκας κεντρικής ηρωίδας υπό την έννοια ότι το ψυχολογικό προφίλ της θα ήταν πιο δύσκολο να σκιαγραφηθεί κι αυτό από μόνο του αποτελούσε πρόκληση …

Οι «Παλιοί Λογαριασμοί» έχουν γρήγορη δράση, σχεδόν κινηματογραφική πλοκή. Για εσάς, αυτό είναι απαραίτητο στοιχείο του είδους;

Απαραίτητο όχι … Ίσως μάλιστα κάποιες φορές αυτό να αποβαίνει σε βάρος της λογοτεχνικής πλευράς του κειμένου, μιας και μιλάμε για δύο διαφορετικά πράγματα. Από την άλλη πλευρά, παρατηρούμε ότι συνηθίζεται πλέον και επικρατεί σε σημαντικό βαθμό αυτό που χαρακτηρίζουμε ως «τηλεοπτική οπτική». Η τάση δηλαδή των εμπορικών συγγραφέων να γράψουν ένα μυθιστόρημα με τελικό στόχο να γυριστεί σαν τηλεοπτική σειρά, πράγμα που θέτει ως απαιτούμενο την συγκεκριμένη οπτική. Χωρίς να έχω κάτι τέτοιο στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, πιστεύω ότι όντως οι «Παλιοί λογαριασμοί» έχουν γραφτεί με μια κινηματογραφική πλοκή. Γρήγορος ρυθμός, πολλές εναλλαγές σκηνών, σκοτεινή ατμόσφαιρα και ανατροπές … Και πάνω απ’όλα αυτό που τρελαίνομαι … Το «ανοιχτό τέλος», το φινάλε που επιδέχεται διαφορετικών ερμηνειών από τους αναγνώστες. Το παράδοξο είναι ότι μιλάμε για ένα μυθιστόρημα, που ολοκληρώθηκε πριν τριάντα πέντε χρόνια, τότε που αυτή η «τηλεοπτική οπτική» ανήκε στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, καθώς τότε δεν υπήρχαν τηλεοπτικές σειρές !

Με τις αναφορές και στα πολιτικοκοινωνικά ζητήματα, το βιβλίο δεν είναι απλά ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, αλλά και μια παρατήρηση της καθημερινότητας και του ιστορικού πλαισίου. Αυτό είναι κάτι που σας ενδιαφέρει να υπάρχει σε όλα σας τα βιβλία; Οφείλει το αστυνομικό μυθιστόρημα να εντάσσει νέα στοιχεία ανάλογα με την εποχή, κρατώντας κάποια βασικά «συστατικά» της δομής του;

Είναι αυτό ακριβώς που προαναφέραμε. Το σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα έχει ξεφύγει πολύ από τα στενά όρια του κλασικού whodynit, του παιχνιδιού της ανακάλυψης του δολοφόνου από κάποιον μαγικό Σέρλοκ Χολμς ή Ηρακλή Πουαρώ. Έχει ενσωματώσει το ευρύτερο κοινωνικό σχόλιο. Τα τεράστια σύγχρονα κοινωνικά θέματα, όπως η οικονομική κρίση, η κοινωνική βία και το buylling, η καταπίεση και η κακοποίηση των γυναικών, η διαφθορά σε όλα τα επίπεδα, το μεταναστευτικό, τα ναρκωτικά, το trafficking… Όλα αυτά δεν μπορούν να μείνουν χωρίς σχολιασμό μέσα στο σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα. Άλλωστε αναφορές σε πολλά από αυτά υπήρξαν και στα έργα των μεγάλων συγγραφέων από την δεκαετία του ’30 και τον Τσάντλερ, φυσικά και με πολύ σκληρό τρόπο από τον Μανσέττ και τον Μάη του ’68 μέχρι τους Σγιεβάλ-Βαλέε την δεκαετία του ’70. Προσωπικά το ακολουθώ στα «αστυνομικοκοινωνικά» μυθιστορήματα μου, που δεν είναι όλα. Και ναι, τελικά πιστεύω ότι αυτός είναι ο δρόμος για το αστυνομικό μυθιστόρημα … Η ενσωμάτωση νέων στοιχείων, ιδιαίτερα κοινωνικών, παράλληλα με την διατήρηση αυτών που αποκαλέσατε «βασικών συστατικών» της δομής του …

Πώς γεννιούνται οι δικές σας ιστορίες; Από την καθημερινότητα ή από δικές σας εμπνεύσεις;

Σε πολύ μεγάλο ποσοστό από αυτό που αποκαλείτε εμπνεύσεις. Ας πούμε από την φαντασία … Πιστεύω ότι ένας συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων πρέπει να διαθέτει όχι απλά ζωηρή, αλλά έως και διαστροφική φαντασία … Να μπορεί να ταξιδέψει πέρα από τα όρια. Σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, εκεί όπου οι άνθρωποι σκέπτονται και λειτουργούν πέρα από αυτά που καθορίζουμε ως «φυσιολογικά όρια». Ακόμη κι αν θέλεις να περιγράψεις βασικά ανθρώπινα συναισθήματα, αρχέγονα συναισθήματα όπως ζήλια, μίσος, φόβο, έρωτα και φιλία, είναι θεωρώ πιο πειστικό να το προσπαθήσεις μέσα από καταστάσεις όχι πραγματικές, αλλά από καταστάσεις που έχεις περάσει μέσα από ένα πρίσμα διάθλασης, ένα πρίσμα που παραμορφώνει αυτό που αποκαλούμε «κανονική πραγματικότητα». Σίγουρα, δεν μπορείς να αποκλείσεις και κάθε υποσυνείδητη παρεμβολή πραγματικών γεγονότων, που μπορεί να επηρεάσουν και να ενεργοποιήσουν κάποια μακρινά κελιά του συγγραφικού εγκεφάλου …

Η τέχνη μιμείται τη ζωή ή μερικές φορές η ζωή ξεπερνά κάθε φαντασία;

Με την ίδια άνεση μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι συμβαίνουν και τα δύο. Και η τέχνη αντιγράφει την πραγματικότητα, αλλά υπάρχουν φορές που η φαντασία ξεπερνάει αυτά που συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας, ιδιαίτερα στην περίπτωση σκοτεινών, φρικιαστικών εγκληματικών πράξεων που παρατηρούνται συχνά στην σύγχρονη κοινωνία. Προσωπικά, θεωρώ ότι το πράγμα είναι γενικότερα περίπλοκο και αρκούντως συγκεχυμένο. Σε τελική ανάλυση, τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, ιδιαίτερα στον κόσμο των συγγραφέων (!) είναι μάλλον δυσδιάκριτα. Εξού και ο όρος «κανονική πραγματικότητα», που χρησιμοποιείται από κάποιους και αναφέρεται σε μια κατάσταση πραγμάτων που είναι διαφορετική για τον κάθε άνθρωπο. Και δεν νομίζω ότι έχει και μεγάλη σημασία. Ο συγγραφέας δημιουργεί το δικό του σύμπαν, την δική του πραγματικότητα και προσπαθεί μέσα στο έργο του να σε κάνει να την αποδεχτείς, να γίνεις μέρος της. Αν τα καταφέρει να σε βάλει στην δική του ατμόσφαιρα, σε αυτό που εκείνος θεωρεί «πραγματικότητα», τότε είναι πολύ πιθανό να σε αναγκάσει να αποδεχτείς και πράγματα, που φαίνονται «εξωπραγματικά» … Για παράδειγμα, ντετέκτιβς με τρία χέρια ή άλλους που πετάνε για να φτάσουν στον τόπο του εγκλήματος …

Είστε πολυγραφότατος και σε κριτικές βιβλίων, με πολλές δημοσιεύσεις στον Τύπο. Θα θεωρούσατε τον εαυτό σας αυστηρό;

Στον τομέα των κριτικών μου για έργα αστυνομικής λογοτεχνίας έχω μια συγκεκριμένη φιλοσοφία, μια στοχευμένη προσέγγιση. Δεν σκοπεύω να απευθυνθώ σε θεωρητικούς γνώστες του είδους, δεν έχω στόχο να γράψω μια κριτική, που θα εντυπωσιάσει τους σκληρούς γνώστες και εραστές του είδους. Αυτοί άλλωστε συνήθως έχουν μάλλον αμετακίνητες απόψεις για συγγραφείς και βιβλία. Δική μου επιδίωξη είναι να αναλύσω το συγκεκριμένο αστυνομικό μυθιστόρημα με τέτοιο τρόπο, ώστε η κριτική μου να απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη. Αυτόν που αγαπάει το αστυνομικό μυθιστόρημα και απολαμβάνει την ανάγνωση του. Περισσότερο προσπαθώ να του προτείνω να διαβάσει ένα βιβλίο, στο πλαίσιο της «ενημέρωσης» και όχι της «εκπαίδευσης». Το δεύτερο είναι πολύ σημαντικό, αλλά ας μείνει μακριά από μένα! Με αυτή την έννοια, ομολογώ ότι δεν με θεωρώ «αυστηρό» κριτή … Μάλλον το αντίθετο θα έλεγα. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες, ελάχιστες στιγμές αυστηρότητας, που μεταφράζονται σε αρνητικές επισημάνσεις, αλλά φροντίζω να τις κρύβω σε διάφορα μικρά και κρυφά σημεία της κριτικής, που απαιτούν επιμελέστερη ανάγνωση για να γίνουν αντιληπτές …

Πότε εκδίδεται το νέο σας βιβλίο; Θα μας δώσετε μερικά στοιχεία γι’αυτό;

Θεού θέλοντας και Εκδόσεων BELL συμφωνούντων, το νέο βιβλίο θα εκδοθεί αρχές Ιουνίου 2022. Είναι κάτι το διαφορετικό από τα τρία τελευταία, υπό την έννοια ότι δεν είναι καθαρά αστυνομικό, αλλά εμπίπτει στον χώρο που προσδιορίσαμε προηγουμένως. Τουτέστιν, στο «αστυνομικοκοινωνικό» ή εδώ καλύτερα «κοινωνικοαστυνομικό» μυθιστόρημα .Με αφετηρία την προσωπική ιστορία του πρωταγωνιστή και την ψυχολογική σκιαγράφηση του, παρακολουθούμε την διολίσθηση του στην «Οργάνωση», τον κύριο εκφραστή των δραστηριοτήτων του οργανωμένου εγκλήματος. Πέρα όμως από την προσωπική αυτή ιστορία, το βιβλίο διεισδύει στην σημερινή, πραγματική ή φανταστική όπως συζητήσαμε και νωρίτερα, ιστορία του οργανωμένου εγκλήματος και ενσωματώνει του σαφή και σκληρά έως και τολμηρά κοινωνικά σχόλια για τα πρόσωπα, που διαδραματίζουν τον στρατηγικό ηγετικό ρόλο από τα βαθύ και υψηλό παρασκήνιο. Αυτή την φορά η αστυνόμος Τρύπη έρχεται αντιμέτωπη με τους υψηλούς κύκλους της παρανομίας. Έγκλημα, φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί, διαφθορά, συγκάλυψη … Τα πάντα όλα! Δύσκολοι καιροί τελικά για την συμπαθή αστυνόμο και την ομάδα της …

Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο «Παλιοί Λογαριασμοί» θα βρείτε εδώ