Νίκος Δροσάκης: Χρειάζεται μια επανάσταση πρώτα μέσα μας!

Ο σκηνοθέτης, ηθοποιός και ποιητής Νίκος Δροσάκης μιλάει για το ελληνικό #MeToo, την βραβευμένη ταινία “Οι Άγιοι των Σκουπιδιών” και την πρώτη του ποιητική συλλογή…

Νίκο, είμαστε στον δεύτερο μήνα του 2021, έχουμε αφήσει πίσω μας μια χρονιά που οι πάντες βρήκαν από «δύσκολη» έως «καταστροφική». Αυτή τη χρονιά ωστόσο εσύ μας έδωσες ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους και μια ποιητική συλλογή. Υπάρχει η άποψη πως οι δύσκολες εποχές είναι και οι πιο δημιουργικές. Σε σένα λειτουργεί καθόλου έτσι;

Δύσκολη, με αρκετές αποκαλύψεις όμως. Επίγνωση. Κάθε εποχή, θέλει ξεχωριστούς ελιγμούς, αποφάσεις -η οδός της στασιμότητας οδηγεί στο μονόδρομο της ήττας. Κοιτάς γύρω σου, μέσα σου, τί ζει, τι πέθανε. Δουλεύω με ό,τι υπάρχει. Τίποτα δεδομένο πια, «τὰ πάντα ῥεῖ».

Το πιο σταθερό υλικό, μέσα μας. «Καμιά φορά χρειάζεται να πάει κανείς πολύ μακριά, ακολουθώντας άλλη διαδρομή, για να γυρίσει απ’ τη σωστή μεριά κόβοντας δρόμο» (Άλμπι, Ιστορία Ζωολογικού Κήπου). Το καλύτερο να στοχεύεις τα επόμενα βήματα, χωρίς αναβολή. Κοιτώντας δυνητικές νίκες, όχι περασμένες ήττες. Ν’ αφήνεις την τάφρο πίσω. Αλλιώς βουλιάζεις μέσα της.

Πες μας, αν θες, λίγα λόγια για την ταινία «Οι Άγιοι των σκουπιδιών».

Το επάγγελμα του εργάτη καθαριότητας είναι σπουδαίο, οι άνθρωποι αυτοί δεν αποκαθαίρουν απλώς τους δρόμους, έρχονται καθημερινά σ’ επαφή με τα υπολείμματα του πολιτισμού στη μικροκλίμακα της γειτονιάς, επιτελούν ένα ρόλο μύστη στη ζωή μας. Ξεκινήσαμε με το πλήρωμα ενός απορριμματοφόρου του Δήμου Κερατσίνιου-Δραπετσώνας (Γιάννη Κυπαρίσση, Ανδρέα Ασλανίδη, Αντώνη Μαργέτη, Γιάννη Μαλούχο) και φτάσαμε στη χωματερή, το υπερβατικό σημείο συνάντησης ουτοπίας και δυστοπίας.

Και η παραγωγή ολοκληρώθηκε με τη μουσική των: Όθωνα Μπικάκη, Γιάννη Καραγιάννη και τη συνεργασία των: Βαγγέλη Μπέση, Γιώργου Κωνσταντάκη, Τατιαλένας Κατέχη, Ελένης Κυπαρίσση, Φρειδερίκης Κυπαρίσση, Λευτέρη Πουλιάση. Η ταινία έχει έξι συμμετοχές σε φεστιβάλ: βραβείο καλύτερου ντοκιμανταίρ στην Αλικαρνασσό, φιναλίστ στα: Roma Prisma Awards, Madrid Film Awards και συμμετοχές στα: Mediterranean Film Festival Cannes, docfest Χαλκίδας, Reels International Film Ινδία. Περιμένουμε αρκετές ακόμα, παρά τις ακυρώσεις από την πανδημία.

Πόσο δύσκολο ήταν να βρεις τα χρήματα για να κάνεις αυτό το film; Έχεις κάνει κι άλλες ταινίες στο παρελθόν… Είναι μια πικρή υπόθεση το σινεμά στην Ελλάδα;

Είδα κάτι, κάτι ένιωσα, το συζήτησα με το Γιάννη Κυπαρίσση που κάνει δυο δεκαετίες αυτή τη δουλειά, πήρα τον εξοπλισμό μου και με κάποιους συνεργάτες το υλοποιήσαμε. Δεν μπήκα καν στη διαδικασία των χρηματοδοτήσεων -δεν έχω τόσο χρόνο. Μεγάλο ζητούμενο στην τέχνη να μπορείς να εκφράζεις κάτι τη χρονική στιγμή που νιώθεις την ανάγκη. Ο τρόπος βρίσκεται αλλά σαν κινηματογραφιστής χρειάζεται ν’ αφιερώσεις πολύ χρόνο σε δεκάδες τεχνικά ζητήματα σε όλα τα στάδια, από τη κάμερα μέχρι το μοντάζ.

Ποια είναι η δική σου οπτική πάνω στο Greek Weird Wave;

Κάποιες ταινίες με άγγιξαν. Ο κινηματογράφος αλλάζει, τα τεχνικά μέσα, οι τρόποι έκφρασης και η ζωή μας οδηγεί σε νέους δρόμους.

Η ποίηση πως προέκυψε στη ζωή σου; Έγραφες από παιδί; Τα περισσότερα ποιήματα της συλλογής «Εγκλεισμός Ονείρου» είναι γραμμένα μέσα στο `20.

Από παιδί, ναι. Και η πρώτη συλλογή έχει σπόρους παιδικής και εφηβικής ηλικίας και μεταγενέστερα πρωτόλεια και πειραματισμούς στην τέχνη του θεάτρου και του κινηματογράφου και στη δεκαετή παρουσία μου στο θέατρο (2004-2013). Ο δρόμος αυτός εκκινείται επίσημα και απαρέγκλιτα το 2020, όταν βρήκα την εσωτερική ηρεμία, όταν η ανάγκη συναντήθηκε με μια γνωστική και ποιητική ωρίμανση. Έκτοτε έγινε η «καλημέρα», η «καληνύχτα», κοινωνικά ένας αλλιώτικος τρόπος επικοινωνίας.

Κάποια ποιήματά σου έχουν γραφτεί στο Ρέθυμνο. Ως αναγνώστης, τα βρήκα διαφορετικά από τα υπόλοιπα… Έχει σημασία ¨που¨ γράφει κανείς ένα ποίημα; Είναι άλλος ο καλλιτέχνης Νίκος Δροσάκης στην Κρήτη, που είναι ο τόπος του, κι άλλος εκείνος της Αθήνας; Αναζήτησες ποτέ τον τόπο εκείνο ή τις συνθήκες αν θες, που θα σε απελευθερώσουν ολοκληρωτικά; Ως δημιουργό εννοώ. Ή αυτό είναι μια πολυτέλεια;

Είναι άλλος ναι, βρίσκει το κρι-κρι και τα τίμια ξύλα, τους προγόνους, το βουνό και τη θάλασσα. Όπου το λογικό, το συναισθηματικό και το υπερβατικό βρίσκει σημείο ισορροπίας. Η Κρήτη είναι τόπος έμπνευσης. Άλλες χρονιές που την αντιμετώπιζα τουριστικά, δεν έβρισκα αυτό που μου έδινε παιδί, την εσωτερική ελευθερία, το γέμισμα, την ταπεινότητα, την αναίδεια, την επίγνωση απ’ το παρελθόν στο παρόν.

Σε κάποιους στίχους μοιάζει να επικρίνεις τον εαυτό σου που παρέκκλινε από τον δρόμο του ή που έχασε χρόνο σε πράγματα λιγότερο ουσιαστικά. Ας πούμε λες κάπου «αγνές προθέσεις είχες και καρδιά μα ο δρόμος σου ήταν λίγος». Ή, μιλώντας για τις Συμπληγάδες : «εγώ τους έδωσα αξία, η επιθυμία μου τις έκανε να υπάρχουν». Θεωρείς πως ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο με ένα υλικό που οφείλουμε να το καλλιεργήσουμε; Κάπως σαν την παραβολή των ταλάντων;

Ακριβώς έτσι -υπέροχη ποίηση της Αγίας Γραφής! Οφείλουμε στον εαυτό μας να καλλιεργήσουμε τη γη μας, να σκάψουμε, να σπείρουμε, να θερίσουμε. Το εμπειρικό να συναντήσει το γνωστικό και το δημιουργικό, αυτοί είναι οι τρεις πυλώνες. Ο χρόνος που μας δίνεται πιστωμένος. Αυτοκριτικός πάντα ναι, έπειτα κριτικός. Χάθηκε χρόνος σε καθηλώσεις διλημμάτων, συναισθηματισμούς που δεν είχαν βάση, ελπίδες ανέλπιδες.

Εναποθέτοντας σε ανθρώπους το ψυχικό μας δυναμικό, συχνά μπλεκόμαστε στις Συμπληγάδες τους. Συντροφιάζουμε με αταίριαστους. Μελετώντας τις προσωπικές μυθολογίες ωστόσο, τις βρίσκω γοητευτικές στις ψυχολογικές βάσεις τους, στους αλγόριθμους που δημιουργούν οι άνθρωποι για να πορεύονται. Στη νέα ποιητική συλλογή επιχειρώ βαθύτερες καταδύσεις σε αυτά τα ζητήματα σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο.

Είναι στάνταρ τα θέματα που σε απασχολούν; Γιατί βλέπω πράγματα που τα αγγίζεις σε μια ταινία να υπάρχουν και σε ένα ποίημα. Ή είναι κάτι που συμβαίνει γενικά στους δημιουργούς; Η επιστροφή στο ¨θέμα¨.

Τα θέματα υπάρχουν μέσα μου και προκύπτουν εμπειρικά. Η εξόρυξη των θεμάτων γίνεται μέσω της ανάγκης, η λογική και το συναίσθημα γίνεται λόγος, μετά δουλεύεται ποιητικά ή κινηματογραφικά ή θεατρικά, μπορεί και με περισσότερους από έναν τρόπους. Μια επίγνωση ή μια αποκάλυψη γίνεται γίγνεσθαι μέσω της μορφής της τέχνης και του λόγου.

Η πρώτη ύλη είναι καθοριστική. Με τη θεατρική γραφή ασχολούμαι απ’ το 2005, με την κινηματογραφική απ’ το 2008. Η τέχνη κι η συγγραφή είναι μέσα (όχι αυτοσκοποί) που απαιτούν ξεχωριστή κατάθεση, κατάκτηση, τεχνικές, χρόνια μελέτης. «Ο καλλιτέχνης δεν δικαιολογείται μόνο στη χρήση, αλλά είναι καθήκον του να χρησιμοποιεί μόνο εκείνες τις φόρμες που ικανοποιούν τη δική του ανάγκη. Αυτή η πνευματική ελευθερία είναι τόσο απαραίτητη στην τέχνη όπως και στη ζωή» (Καντίνσκυ, Για το πνευματικό στην τέχνη)

Θα έκανες κάποια παραχώρηση του τύπου να γίνεις κριτική επιτροπή σε κάποιο talent show για ηθοποιούς; Ή να παίξεις σε μια σειρά της οποίας το σενάριο να βρίσκεις κάκιστο; Και να κάνεις αυτές τις επιλογές προκειμένου να ανεβάσεις με τους δικούς σου όρους ένα θεατρικό κείμενο που το πιστεύεις πολύ.

Δεν έχω σχέση με τη showbiz, ούτε υπάρχει στους ορίζοντες μου. Σε έργα που δε μου άρεσε το σενάριο ή το θεατρικό έργο, έχω παίξει. Κάτι άλλο υπήρχε ωστόσο – η εμπειρική γνώση δεν είναι απόρροια επιτυχίας μόνο. Κάτι ανακαλύπτεις στη διαδικασία, στη διαδρομή, στην ερμηνεία, ο δρόμος δεν είναι μόνο οι σταθμοί επιτυχίας, αλλά και σκαλοπάτια πειραματισμού. Και μέσα από ένα κακό σενάριο κάποτε αναδύονται κι όμορφες πτυχές. Όπως κι απ’ το κακό σενάριο που ζούμε…

Ποια είναι η γνώμη σου για τις live streaming παραστάσεις;

Ως προσωρινή επιλογή μέχρι να ανοίξουν τα θέατρα και να συνεχίσουν τις ίδιες παραστάσεις με κοινό. Δεν έχει λογική διαφορετικά. Δεν είναι θέατρο, δεν είναι live, είναι μαγνητοσκοπημένες παραστάσεις, οπτικοακουστικό υποκατάστατο -η επαφή με το κοινό δεν υποκαθίσταται. Το θέατρο δε γίνεται ταινία και η ταινία δε γίνεται θέατρο. Καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες.

Δεν μπορώ να μη σε ρωτήσω για το πολυσυζητημένο ελληνικό me2, είναι το θέμα των ημερών. Έχεις αντιμετωπίσει εσύ κακοποιητικές συμπεριφορές στη δουλειά σου; Ποια ήταν τα συναισθήματά σου καθώς έβλεπες να ξετυλίγεται αυτό το κουβάρι των καταγγελιών; Και τελικά… όντως όλα αυτά ήταν πράγματα -κατά πολύ- γνωστά στο χώρο σας;

Έγινε αιτία να νικηθούν κάποιοι φόβοι. Άνοιξε μια καταπακτή, αν δεν εξαπλωθεί και στους άλλους χώρους, απλά κάποιες καρέκλες θ’ αλλάξουν, άλλοι θα κάνουν παρόμοια και χρόνια μετά θα βγει το me3. Χρειάζεται μια επανάσταση πρώτα μέσα μας. Η Μπεκατώρου το έπραξε τότε, το έπραξε και τώρα. Δύσκολο μονοπάτι να μιλάς όταν είσαι μόνος, πολύ δύσκολο.

Η Κούνεβα το έπραξε με κόστος βαρύ, τόσοι άλλοι με κόστος τη ζωή τους. Κάποτε οι περισσότεροι βρεθήκαμε μικροί, αθώοι, δειλοί- τέλεια θύματα μπροστά σε έναν άθλιο που μας έκανε να αμφιταλαντευτούμε, λέγοντας: «Κοίτα ο δρόμος για την επιτυχία περνάει από κρεβάτια κι αυλές». Κάπου πέσαμε σ’ έναν τρελό που κλωτσούσε κι έβριζε χυδαία. Λάθος τα πιο υπέροχα όνειρα να επενδύσεις σε τέτοιους, όσο ξεχωριστοί κι αν υπήρξαν στο αντικείμενο τους. Και το χειρότερο ξέρετε ποιο ήταν; Είχαν κάποιο δίκιο! Αυτή είναι η πραγματικότητα και η ιστορία. Όχι μόνο στην τέχνη. Στην πολιτική, στο στρατό, στην αστυνομία, στον ακαδημαϊκό κόσμο, στις τράπεζες σε όλη την αγορά. Όπου επικρατεί το δίκιο του ισχυρού, του «παλιού», αυτό κακοποιεί, λεηλατεί συνειδήσεις.

Με την απειλή μιας μετάθεσης, με την ελπίδα μιας αύξησης, σε στραπατσάρουν, σε σημαδεύουν για πάντα. Κι ύστερα γίνεσαι αυτό που χλεύαζες, για ν’ αντέχεις να κοιμάσαι. Κι αφού μιλάμε για κακοποίηση, γιατί δεν κοιτάμε γύρω μας. Η νόμιμη κακοποίηση των διαδηλωτών, των φοιτητών στα πανεπιστήμια, το «νόμος και τάξη». Δεν είδα κάτι εκεί να προβάλλουν τα κανάλια…