“Το ζήτηµα των µεταλλικών καπακιών φρεατίων µε τα περίεργα σύµβολα στους δρόµους της Αθήνας, και πολλών άλλων ελληνικών –και όχι µόνο- πόλεων είναι ευρέως γνωστό. Αυτό που λείπει είναι µια αντικειµενική έρευνα και όχι αυθαίρετοι ισχυρισµοί, αερολογίες και εκµετάλλευση.” 

Συνήθως βαδίζουµε στους δρόµους της πόλης χωρίς να προσέχουµε τις µικρές λεπτοµέρειες του αστικού τοπίου. Μια από αυτές είναι και ορισµένα, πολύ συνηθισµένα, µεταλλικά καπάκια φρεατίων. Κάποια από αυτά, φέρουν περίεργα σύµβολα. Όχι λογότυπα. Αλλά αποκρυφιστικά σύµβολα -µε κυριότερο ανάµεσά τους το πεντάκτινο αστέρι και παραλλαγές του. 

Το πεντάκτινο αστέρι/πεντάλφα, είναι βασικό σύµβολο, πανάρχαιο και πανανθρώπινο, που δυστυχώς εδώ και κάµποσα χρόνια συνδέθηκε µε «σατανισµό», «µαύρη µαγεία» και άλλες τέτοιες λέξεις-κλειδιά που ξυπνούν αρνητικούς συνειρµούς. Ας είναι καλά ο χείµαρρος της παραπληροφόρησης και της ηλιθιότητας που τρέχει διαρκώς από τα τηλεοπτικά κανάλια και το ∆ιαδίκτυο.

Ουσιαστικά το πεντάκτινο αστέρι είναι ένα πανάρχαιο προστατευτικό σύµβολο, ένα σύµβολο του ανθρώπου και του κόσµου του, που συναντάται από την αρχαία Αίγυπτο, Μεσοποταµία και Ελλάδα, µέχρι το σύγχρονο αποκρυφισµό. Ως αποτρεπτικό σύµβολο χρησιµοποιείται ακόµα και σήµερα σε ποικίλες µορφές.

Στα καπάκια, το βασικό αυτό σύµβολο συναντάται σε εξαιρετικά πολυάριθµες παραλλαγές. Υπάρχουν πεντάκτινα αστέρια µε κύκλο εγγεγραµµένο ή περιγεγραµµένο, πεντάκτινα µε το σύµβολο του γιν-γιανγκ στο εσωτερικό τους, µε βαθούλωµα ή εξόγκωµα στο εσωτερικό τους, µικρά, µεσαία, διπλά, µονά, αποτελούµενα από κουκίδες, µέσα σε ηµισέληνο… κοντολογίς µια απέραντη ποικιλία η οποία σε συνδυασµό µε την πλήρη έλλειψη αναφοράς στοιχείων κατασκευαστή, δηµιουργεί ένα επίµονο αίνιγµα. 

Αυτό που µπορούµε να αποκλείσουµε, είναι η σύµπτωση. Οι δεκάδες ή και εκατοντάδες παραλλαγές, η απουσία στοιχείων κατασκευαστή και πολλά άλλα δείχνουν ότι τα σύµβολα δεν είναι απλά επιχειρηµατικά ή βιοµηχανικά λογότυπα. 

Και σαν να µην έφτανε αυτό, εκτός από τα «καθαρόαιµα» καπάκια µε το πεντάκτινο αστέρι, έχουµε και άλλα µε εξάκτινα αστέρια, µε ηλιακά σύµβολα, καπάκια µε στυλιζαρισµένα πεντάκτινα και εξάκτινα αστέρια κι ένα σωρό άλλα στα οποία οι προαναφερθέντες συµβολισµοί συνδυάζονται µε περίεργα αρχικά ή άλλα σύµβολα. 

Με τους συνεργάτες µου κάναµε παλιότερα µια επίπονη «αστική έρευνα» προσπαθώντας να δώσουµε κάποιες απαντήσεις. Ανακαλύψαµε πως στη συντριπτική πλειοψηφία τους, τα επίµαχα καπάκια σκέπαζαν συνηθισµένες παροχές πετρελαίου πολυκατοικιών (περίπου οκτώ στα δέκα). Από τα υπόλοιπα, κάποια ήταν κολληµένα, άλλα κάλυπταν φρεάτια-υδρορροές, ή ήταν τσιµεντωµένα. Αυτό σηµαίνει πως τα αινιγµατικά καπάκια ήταν κάποτε διαθέσιµα σε σχετικά καταστήµατα οικοδοµικών υλικών και αγοράζονταν από διαχειριστές πολυκατοικιών, εργολάβους ή τεχνίτες. Όλοι όσοι ερωτήθηκαν (τεχνικά γραφεία, καταστήµατα πωλήσεων και άλλοι) δήλωσαν παντελή άγνοια, γεγονός που δείχνει, αν µη τι άλλο, ότι τα επίµαχα αντικείµενα είναι αρκετά µεγάλης ηλικίας. Αρκετών δεκαετιών τουλάχιστον…

Και το ερώτηµα είναι σαφές: Τι σκοπό θα µπορούσε να εξυπηρετεί η τυχαία διασπορά χιλιάδων καπακιών µε αποτρεπτικά σύµβολα; 

Το πρόβληµα περιπλέκεται επειδή η ποικιλία και οι παραλλαγές των καπακιών (ιδιαίτερα οι παραλλαγές του πεντάκτινου αστεριού µέσα σε κύκλο που υπάρχει σε δεκάδες µορφές, διαστάσεις και τεχνοτροπίες) φανερώνουν ότι τα καπάκια θα πρέπει να έχουν «γενεές», δηλ. να κατασκευάζονταν επί σειρά ετών, από διαφορετικές βιοµηχανίες ή/και από διαφορετικούς σχεδιαστές. Στην περίπτωση αυτή ίσως υπάρχει µια µορφή «εξέλιξης» του σχήµατος µε βάση τον παράγοντα χρόνο. Συνεπώς δεν έχουµε µόνο χιλιάδες διαχειριστές και εργολάβους που αγόραζαν καπάκια από δεκάδες καταστήµατα οικοδοµικών ειδών, αλλά και πολυάριθµα χυτήρια και σχεδιαστές. Κι όλα αυτά, πριν από αρκετές δεκαετίες. Η εικόνα γίνεται πολύ µπερδεµένη. 

Ας σκεφτούµε τα διάφορα αποτρεπτικά σύµβολα που χαράσσονται ή ζωγραφίζονται (ιδιαίτερα στην επαρχία) σε πόρτες σπιτιών, σε βάρκες (πεντάκτινα άστρα και µάτια) και σε άλλα µέρη. Ο απλός άνθρωπος ήθελε να προφυλαχτεί από τις «δυνάµεις του κακού» και χάραζε αποτρεπτικά σύµβολα σε χρηστικά αντικείµενα (ας θυµηθούµε εδώ τα «µάτια» και τα άλλα φυλαχτά που κρεµιούνται στο καθρεφτάκι του αυτοκινήτου). 
Από την άποψη αυτή, άραγε, οι σχεδιαστές των καπακιών, βασισµένοι στην παράδοση, χάραξαν πάνω τους κλασικά αποτρεπτικά σύµβολα, σε µια εποχή που η πρακτική «µαγικής αποτροπής» µε τον τρόπο αυτό ήταν ακόµα αρκετά διαδεδοµένη;

Ωραία, ας δεχτούµε ότι είναι έτσι. Όµως…
*Γιατί δεν υπάρχουν στοιχεία κατασκευαστή σε κανένα καπάκι µε τέτοια σύµβολα, ή άλλο χαρακτηριστικό προέλευσης; Σε κάθε «φυσιολογικό» καπάκι υπάρχει πάντα η ονοµασία του κατασκευαστή, το τηλέφωνο, ή –σε περιπτώσεις φρεατίων ∆ΕΚΟ- το λογότυπο του δηµόσιου φορέα. 

*Γιατί υπάρχει τόσο τεράστια ποικιλία παραλλαγών του ίδιου βασικού µοτίβου; Ο σχεδιαστής που χάραζε τα αποτρεπτικά σύµβολα θα µπορούσε να χρησιµοποιήσει µόνο ένα ή δύο βασικά σχέδια. Με τις δεκάδες παραλλαγές η δουλειά γίνεται αναίτια περίπλοκη, αλλά και δαπανηρή.
*Η τεράστια ποικιλία παραλλαγών φανερώνει ότι οι σχεδιαστές σκάµπαζαν κάτι από αποκρυφιστικά σύµβολα και δεν τα χάραζαν δεισιδαιµονικά, όπως ο τυχαίος ψαράς ζωγραφίζει το πεντάκτινο αστέρι στην πλώρη της βάρκας του. Αλλά από πού κι ως πού οι σχεδιαστές βιοµηχανικών ειδών είχαν τέτοια γνώση; 
Εκεί έξω, στα πεζοδρόµια των πολύβουων δρόµων, ένα αστικό αίνιγµα παραµένει, τόσο εµφανές που καταντά αόρατο. Και µέσα στον αχό της πόλης, κάποιοι από µας συνεχίζουν να περιδιαβάζουν σηµειώνοντας, καταγράφοντας, και καταστρώνοντας το µυστικό χάρτη της πόλης…

www.vembos.gr

Στο παρακάτω βίντεο ο Θανάσης Βέμπος, αναλύει την έρευνα αυτή και τα αποτελέσματά της: