“Δεν μου υπόσχεσαι ζωή και θαύματα δεν κάνω“, “Αχ ματιά μου ονειροπόλα  μ΄όλους μοιάζεις, δεν ταιριάζεις με κανέναν” “Γιατί ο έρωτας με κάνει πότε θεό, πότε ρεζίλι“, “Όλοι οι αμαρτωλοί είναι απ΄το ίδιο χαρμάνι” “Δάκρυα πνιγμένα ξεφλουδίζουν τους τοίχους“, “Που να μας παν αγάπες που τον δρόμο τους αλλάξανε“

Αυτές θα μπορούσαν να είναι κάποιες από τις φράσεις κλειδιά για να καταλάβει κανείς ότι ο συνομιλητής μας, στην συζήτηση που ακολουθεί, είναι ο μοναδικός Ισαάκ Σούσης. Ποιητής, συγγραφέας, στιχουργός -αν και το τελευταίο εντάσσεται στο πρώτο- έχει εκφράσει άδολα τις σκέψεις και τα βιώματα μας. Σαν να ‘ταν κάπου εκεί και τα παρακολουθούσε όλα. Τραγούδια – αυτοτελείς ιστορίες που χωρούν σε δυο λεπτά την πραγματικότητα του κόσμου.

Το ραντεβού μας έχει οριστεί στις έξι  στην πλατεία Αγίας- Ειρήνης. Παραδόξως όχι στο Θησείο που υπεραγαπά. Τον συναντώ πρώτη φορά και δεν σας κρύβω ότι νιώθω λίγο αμήχανα και πολύ χαρούμενη. Προτείνει το μέρος. Πηγαίνουμε για γλυκό κι επιλέγουμε να καθίσουμε στον εσωτερικό χώρο του μαγαζιού. Παραγγέλνουμε,  ζητάμε τασάκι… Και κάπως έτσι ξεκινά η συνέντευξη.

“Αυτό που επιχειρείται να γίνει το θεωρώ μεγάλη υποκρισία. (σ.σ αντικαπνιστικός νόμος) Γιατί έχει γίνει το τσιγάρο ένα από τα τρία βασικά θέματα της ελληνικής πραγματικότητας. Έχει δοθεί πολύ βάρος, θεωρητικό, την στιγμή που έχουν γίνει τα τέρατα. Το τσιγάρο σκοτώνει. Οι απλήρωτες υπερωρίες σκοτώνουν επίσης! Οι άμισθες δουλειές σκοτώνουν επίσης! Γι’ αυτά όμως δεν ακούς να γίνεται κουβέντα.”

Νομίζω γινόμαστε εγωιστές. Αλήθεια τι γίνεται με το υπερεγώ μας, εσείς πώς το νικάτε;

Δεν χρειάζεται να κάνω μεγάλη προσπάθεια. Ξέρεις, το να αποκτήσεις μια κάποια επωνυμία χωρίς αυτό να αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα μια κάποια εξουσία, είναι από τα πιο δυνατά χτυπήματα στο εγώ! Να είσαι ο κος τάδε για κάποιον κόσμο και να μη μπορείς να διευθετήσεις ανάλογα και την υπόλοιπη πραγματικότητα σου, είναι κωμικοτραγικό. Βέβαια, εγώ είμαι αυτοσαρκαστικός τύπος. Αυτοσαρκαστικός σημαίνει ότι δίνεις έναν αγώνα με το εγώ σου. Για ‘μένα αυτό έχει αποδειχθεί και σωτήριο σε πάρα πολλά πράγματα. Γιατί δεν τα παίρνω προσωπικά. Δεν λέω “γιατί σε ‘μένα;”. Μπορεί να νευριάζω, να μου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι, αλλά το “γιατί σε ’μένα” δεν το λέω. Απ’ αυτή την άποψη είμαι ουσιαστικά πιο πολιτικοποιημένος από τους καλλιτέχνες με στάμπα.

Γράψατε όμως τον Παλιό Στρατιώτη.

Ο παλιός στρατιώτης είναι ένα βαθιά υπαρξιακό τραγούδι. Δεν έχει άμεση πολιτική χροιά. Εντάξει όλα έχουν μια πολιτική ερμηνεία. Αλλά δεν είναι πολιτικό τραγούδι. Η πολιτική του διάσταση είναι έμμεση, αν σταθεί κανείς, στο ότι “Δεν κάνω θαύματα”. Αυτό, ειδικά με τα τωρινά συμφραζόμενα, μπορεί να έχει μία πολιτική χροιά. Γιατί δηλώνεις άμεσα ότι δεν κάνω θαύματα. Αν θέλεις όμως, αυτός που θα προεκτείνει, θα σκεφτεί ότι: και σε αγαπάω -ενώ δεν μου υπόσχεσαι ζωή- και χωρίς να περιμένω θαύματα.

Κι αν ξαναγεννιόμουν θα σε αγαπούσα πάλι και πιο δυνατά…

Ναι, πολύ! Χωρίς όμως με τις ονειρώξεις που συνοδεύουν τους ερωτευμένους κατά 99%. Αλλά μ΄ αυτή την μαυρίλα και μ’ αυτά τα αδιέξοδα. Έτσι σ’ αγαπάω. Και θα το ξανάκανα. Νομίζω είναι πολύ ερωτικό, έτσι;

Οι φόβοι σου κι οι φόβοι μου στο ίδιο το τραπέζι. Για ποιους φόβους μιλάτε κ. Σούση;

Κοίτα εγώ είμαι παιδί του Γούντι Άλεν. Όχι αξιολογώντας τον καλλιτεχνικά, αλλά μ’ αυτή την μανία των φοβιών. Με ρωτάς ποιοι είναι οι φόβοι μου κι αυτομάτως σκέφτομαι ποιοι δεν είναι; Δε νομίζω να υπάρχει κάτι που να μην το φοβάμαι. Είμαι πολύ φοβητσιάρης και το όποιο θάρρος μου προέρχεται από την συνείδηση αυτού του πράγματος.

Έχει ήδη κυκλοφορήσει η πρώτη ποιητική συλλογή σας, περιμένουμε κάτι ακόμα;

Το μόνο που μπορώ να σας πω είναι τον τίτλο. Ο τίτλος είναι «Μοναχοπαίδια» και θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη.

Εσείς όμως δεν είσαστε μοναχοπαίδι.

Εγώ δεν είμαι αλλά μ’ έχουν περάσει αρκετές φορές για μοναχοπαίδι.

Εκπέμπετε το καλό/κακό μαθημένο παιδί ή πιστεύετε είναι η ανάγκη των άλλων να μας ερμηνεύσουν όπως θέλουν;

Αυτό συμβαίνει έτσι κι αλλιώς. Μπορεί όμως και να το έχω εκπέμψει. Κυρίως θα έλεγα ότι, πριν από κάποια χρόνια, εξέπεμπα μια μονοχνωτίλα. Είμαι ένα περίεργο κράμα που δε μπορεί ούτε μαζί, ούτε χώρια. Και μόνος δε μπορώ, με πιάνει απελπισία, αλλά και με τους άλλους υπάρχει χρονόμετρο. Δεν είμαι ούτε  ανθρωποδιώχτης, ούτε μπάτε σκύλοι..

Είσαστε σταθερός στις επιλογές σας;

Η σοβαρή μετάλλαξη άρχισε μετά το 2000 κι εξακολουθεί. Στην παιδική μου ηλικία, στην εφηβική και στα νεανικά χρόνια μου ήμουν πολύ σταθερός. Ήθελα μονιμότητες. Το χρειαζόμουν. Βέβαια, ενώ το χρειαζόμουν, δεν μου πολύ συνέβαινε. Οι γνωριμίες μου ήταν κυρίως με ανθρώπους δύσκολους και λίγο εξουσιαστικούς.

Κάπου δηλαδή που έπρεπε να καταβάλετε προσπάθεια.

Ε ναι! Εγώ έχω ακούσει από φίλο μου 10 χρόνια το “Εγώ αν δεν ήθελες εσύ, κι αν δεν επέμενες δε θα με ενδιέφερε”. Αυτό το no future των σχέσεων είναι  κυρίως της δικής μου γενιάς. Η νεότερη γενιά μπορώ να πω ότι παρουσιάζει έναν νεοσυντηρητισμό. Αυτές οι ατάκες: “Αυτή τη στιγμή και αύριο δεν ξέρουμε τι θα γίνει” είναι της δικής μου γενιάς “ταινίες”. Σαν το τελευταίο ταγκό στο Παρίσι κι όλα αυτά τα συναφή. Όταν λέμε “της δικιάς μας γενιάς” μιλάμε για ορισμένους ανθρώπους που αφιερώθηκαν σε κάτι. Τίποτα δεν αντιπροσωπεύει καθ’ ολοκληρίαν μια γενιά. Ούτε και η γενιά του Πολυτεχνείου (γέλια)

Ο παλιός στρατιώτης γράφτηκε, άρχισε να συλλαμβάνεται, κάτω από μία γέφυρα του ηλεκτρικού, κλαίγοντας.

Εικάζω λοιπόν, ότι το κομμάτι των σχέσεων αποτέλεσε πηγή έμπνευσης. Ή μήπως παρουσιάζετε την εικόνα ανθρώπων που έχουν ερωτευτεί αλλά ουσιαστικά εμπνέονται μέσα από τα βιώματα των άλλων;

Αυτό, Στεφανία, θα πρέπει να γνωρίζεις ότι συμβαίνει πιο συχνά και τείνει να γίνει ο κανόνας, παρά η εξαίρεση. Δηλαδή το να γράφουμε, ειδικά στο τραγούδι, πράγματα που δεν είναι καθόλου βιωμένα και που είναι τεχνικά. Βγήκαν μάλιστα και πολύ καλοί συνάδελφοι αυτής της σχολής. Εγώ δυστυχώς δεν είμαι έτσι. Και λέω δυστυχώς γιατί αν ήμουν έτσι, θα έγραφα περισσότερα πράγματα. Τίποτα απ’ ο,τι έχω γράψει κι έχει κυκλοφορήσει δεν έχει τέτοια διάσταση. Δηλαδή οι καταναλωτές μπορούν εγγυημένα να τα καταναλώσουν από κάποιον που έχει καταναλωθεί για να τα γράψει. Ειδικά τραγούδι, μου είναι φύσει αδύνατο αν δεν το αισθανθώ να γράψω.

Ποιο τραγούδι σας γράφτηκε με πολύ οδύνη;

Παραπάνω από ένα. Ο παλιός στρατιώτης ήταν σίγουρα ένα απ΄αυτά. Ο παλιός στρατιώτης γράφτηκε – βέβαια δεν ολοκληρώθηκε- αλλά άρχισε να συλλαμβάνεται κάτω από μία γέφυρα του ηλεκτρικού, κλαίγοντας. Ήταν χαράματα και δεν υπήρχε ψυχή, εκτός από τις συγκεκριμένες ψυχές του τραγουδιού. Ήταν όντως οδυνηρή η γέννα αυτού του κομματιού. Πρέπει να σου πω όμως ότι και τα χιουμοριστικά μου κομμάτια γράφτηκαν έτσι. Και το γατί ακόμα, είχε πικρές αφορμές για να γραφτεί. Όταν γράφτηκε, περνούσα μία καταθλιπτική φάση.

Την Νατάσα, την εκτιμώ πολύ και ζηλεύω απερίγραπτα τον Ευαγγελάτο που του συνέβη αυτό που του συνέβη. Γιατί αυτό ήταν λαχείο.

Υπήρχε γατί;

Όχι! Ήταν επινόηση. Ήρθαν άνθρωποι και μου είπαν: “Δεν είναι δυνατόν. Μα εγώ το έχω ζήσει έτσι ακριβώς, με γατί”. Ε, εγώ δεν είχα. Έγραψα το γατί, χωρίς γατί. Υπήρχε μόνο αυτός κι αυτή, κι ο ένας ήταν εδώ κι ο άλλος αλλού. Υπήρχε αυτό το κομπλεξάκι ότι αυτή σπουδάζει και ζει αυτή τη φάση, και μάλιστα στο εξωτερικό, κοσμοπολίτικα.

Το γατί έγινε κατεξοχήν φοιτητικό τραγούδι και τραγουδήθηκε σε σχολές όσο δεν έχουν τραγουδηθεί κομμάτια συνδεδεμένα με τις πολιτικές οργανώσεις. Είχαν πάθει πλάκα όλοι τότε. Έπιαναν τον Μαχαιρίτσα και του έλεγαν: “Καλά ρε συ πώς έβγαλες κάτι τέτοιο; Εσύ βγάζεις σοβαρά τραγούδια.” Ξαφνικά τους ήρθε από εκεί που δεν το περίμεναν. Είδαν όλη τη νεολαία να τραγουδάει τον γάτο. Είχα συναντήσει τον Θ. Μικρούτσικο και μου είχε πει: ¨Οι κόρες μου στο σπίτι τραγουδάνε πιο πολύ τα δικά σας παρά τα δικά μου¨ κι εγώ του απάντησα, ¨Ε, θα μεγαλώσουν και θα καταλάβουν¨ (γέλια)

Το ξύλινο αλογάκι πιστεύετε ότι είναι ένας δίσκος που ακούστηκε όσο του άξιζε; Γιατί είναι  14 στα 14 διαμάντια.

Αυτός ο δίσκος έχει αφήσει σημάδια. Ένα από τα πιο αγαπητά μου παιδιά, η  Μποφίλιου, μου ‘χε πει ότι της αρέσουν σχεδόν όλα τα κομμάτια από αυτόν τον δίσκο. Την Νατάσα, την εκτιμώ πολύ και ζηλεύω απερίγραπτα τον Ευαγγελάτο που του συνέβη αυτό που του συνέβη. Γιατί αυτό ήταν λαχείο.

Το να βρει την μούσα του;

Όχι τη μούσα σου μόνο. Την προστάτιδα σου. Δεν υπάρχει το φαινόμενο Μποφίλιου! Ούτε πριν, ούτε τώρα. Τραγουδιστής τόσο δεμένος και τόσο προστατευτικός απέναντι στον συνεργάτη του. Με την Νατάσα πραγματικά εγώ έχω σκάσει!

Ποιο τραγούδι σας θα θέλατε να είχατε δώσει στην Μποφίλιου;

Τα γυναικεία μου της τα ‘δινα όλα!

Ο Ισαάκ Σούσης είναι χείμαρρος αλλά σίγουρα όχι αμετροεπής. Η  συζήτηση μας προχωρά σε πολιτικά  θέματα …

Η μεγάλη απώλεια με το ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι τα έργα και οι διαπλεκόμενοι. Δεν ήταν περισσότεροι οι διαπλεκόμενοι απ’ ότι είναι τώρα. Η ζημιά δεν ήταν αυτή. Η ζημιά που έγινε ήταν η απώλεια της ιδέας ότι μπορεί να είναι κάτι διαφορετικό. Κάτι αριστερό. Αλλά κανείς δεν σκέφτηκε ότι από πού και ως που να προκύψει κάτι αριστερό από μικροαστούς ψηφοφόρους;

Αυτοί που λένε ότι δεν ξαναψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ επειδή δεν έκανε αυτά που είπε ότι θα κάνει, οι 9 στους 10 λένε ψέματα! Τις κυβερνήσεις στην Ελλάδα δεν τις βγάζουμε επειδή θα κάνουν αυτό που θέλουμε αλλά γιατί θα κάνουν αυτό που θέλουν, που δεν το ξέρουν ούτε οι ίδιοι ακόμα ότι το θέλουν.

Οι απόψεις και κίνητρα του εκλογικού σώματος είναι τόσο σαθρά στην πραγματικότητα, που αυτό που βγάζουμε είναι απόλυτα αντιπροσωπευτικό. Είτε λέγεται Νέα Δημοκρατία, είτε Σύριζα, είτε… Φούμαρα ότι αυτό τον λαό τον κάνουμε ο,τι θέλουμε. Αυτός ο λαός  μας κάνει ο,τι θέλει…. Όλους εμάς τους υπόλοιπους που δεν είμαστε αυτός ο λαός.

Ότι έχει παίξει και πολλή υποκρισία και σ΄αυτό το κομμάτι της ζωής μας ισχύει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θέλαμε όλοι να πάμε να γαμηθούμε και δεν το κάναμε ή ότι είμαστε όλοι ¨κρυφές¨.

κ. Σούση ποιος είναι ο Νότος για τον οποίο μιλάτε στο συγκεκριμένο τραγούδι;

Ο τίτλος Νότος μου ήρθε από μια ταινία Λατινο-αμερικάνικη, γεμάτη Άστορ Πιατσόλα, με πολιτικό περιεχόμενο, και σαφώς, έχει την έννοια την πολιτικοκοινωνική του υποβαθμισμένου σε σχέση με τον βορρά.

Από τα τραγούδια σας βγάλατε χρήματα;

Χρήματα δεν έβγαλα, χαρτζιλίκι έβγαλα. Όταν εισπράττεις από την ΑΕΠΙ ή την διάδοχη κατάσταση, εισπράττεις τρίχες κατσαρές. Εκτός αν είσαι η Νικολακοπούλου, ο Λ. Παπαδόπουλος κ.α… Κι εκεί τελειώνει το οποιοδήποτε χρήμα για στιχουργό. Έχουν όμως δισκογραφήσει πάνω από 400 κομμάτια. Εγώ με τα 120 τραγούδια πόσο χρήμα;

Πως σας φαίνεται η αισθητική του κ. Κραουνάκη;

Θα ήμουν παλαβός να πω ότι ο Κραουνάκης δεν έχει γράψει καταπληκτικά πράγματα, κυρίως μαζί με την Νικολακοπούλου. Ένα 80% με την Νικολακοπούλου τα έκανε. Γιατί και μόνος του κάνει ιστορίες, αλλά, ομολογώ ότι εμένα προσωπικά δεν με έχουν αγγίξει ποτέ στον βαθμό που με άγγιξαν αυτά που έκανε με την Λίνα. Ο Κραουνάκης σεξουαλίζει υπέρ του δέοντος. Δηλαδή σύμφωνα με αυτόν θα έπρεπε να ξαναγραφτεί η ιστορία μας σε σεξουαλοδιαστροφική εκδοχή. Κάτι που δε με βρίσκει σύμφωνο.

Ότι έχει παίξει και πολλή υποκρισία και σ΄αυτό το κομμάτι της ζωής μας ισχύει. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θέλαμε όλοι να πάμε να γαμηθούμε και δεν το κάναμε ή ότι είμαστε όλοι ¨κρυφές¨.

Γιατί κι αυτό είναι κάτι υπερβολικό, κάτι υποκειμενικό. Δεν έχω κανένα πρόβλημα εγώ, ούτε με τους ομοφυλόφιλους, ούτε με τις λεσβίες ούτε με κανέναν. Έχω πρόβλημα με όλους όταν θέλουν να μου επιβληθούν δια ροπάλου.

Σιχαίνομαι την ισχυρογνωμοσύνη απ΄όπου κι αν προέρχεται. Γιατί η βία προέρχεται από παντού. Δεν υπάρχει ξεκάθαρα: αυτοί είναι οι θύτες κι αυτά είναι τα θύματα! Οποιοσδήποτε βρεθεί σε πλεονεκτική θέση το εκμεταλλεύεται και κάνει κατάχρηση της θέσης του. Την ίδια εξουσία που ασκεί μία δεξιά διαπλοκή, την ίδια ισχύ ασκεί κι ένας ομοφυλόφιλος που είναι σε θέση ισχύος. Και θα το εκμεταλλευτεί ανάλογα. Κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε!

Ούτε με τα γκέι πράιντ συμφωνώ. Και σε τελική ανάλυση το να βγεις νούμερο και να έρθει με μεγάλη χαρά ο στρέιτ να κρυφοκοιτάξει να κάνει μπανιστίρι και να σχολιάσει… Κοίτα, ζούμε μία εποχή που πολύ έχουμε υπερασπιστεί τα δικαιώματα των άλλων για να συγκαλύψουμε το γεγονός ότι το μόνο που μας απασχολεί στην πραγματικότητα, είναι το πώς θα περάσουμε το δικό μας. Αλλά αυτό το κάνουμε πια μέσω των δικαιωμάτων των άλλων.

Θέλω να μου περιγράψετε μια  βραδιά σ’ ένα μπαρ της πόλης.

Κοίτα εγώ δεν είμαι εκκεντρικός.  Αντίθετα, μπορώ να παραδεχτώ ότι ήμουν συντηρητικός αλλά είχα κάτι άλλο που ήταν, ας πούμε,  σε αντίκτυπο περίπου το ίδιο με την εκκεντρικότητα. Ήμουν πηγαία αντισυμβατικός. Δεν είναι το ίδιο πράγμα. Εγώ σαν νέος είχα την ικανότητα να συγκινούμαι και να το λέω. Κι αν μου έρχονταν δάκρυα στα μάτια από μία κατάσταση (ερωτική, συντροφική, φιλική) τα άφηνα να κυλήσουν. Μ’ αυτόν τον τρόπο σόκαρα πολλούς προοδευτικούς ανθρώπους.

Μια που είπες μπαρ… Μια φορά  σε μπαρ με χάζευε -το πως μιλούσα και συναναστρεφόμουν και πεταλούδιζα- ο Μάνος Ελευθερίου. Τον βλέπω κάποια στιγμή να με κοιτάζει και του λέω: ‘Εκανα κάτι που σε πείραξε; Που θεωρείς υπερβολικό; Και μου απαντά με το γνωστό του ύφος: “Φτου φτου φτου” (να μην βασκαθείς).  Πολύ καταπιεσμένος άνθρωπος ο Μάνος. Γι’ αυτό κι έκανε μεγάλος αυτά που δεν μπορούσε να κάνει νεότερος.  Σαν άνθρωπο τον Μάνο τον κατάλαβα πολύ καλά.

Εσείς καταπιέσατε τον εαυτό σας;

Το αντίθετο! Καταπιέστηκα αλλά δεν θέλησα να καταπιέσω ο ίδιος τον εαυτό  μου. Ήμουν συντηρητικός, όχι πουριτανός. Είναι διαφορετικό. Πουριτανός δεν ήμουν καθόλου. Συντηρητικός ήμουν με την έννοια ότι αυτό που θέλω δεν είναι ανάγκη να γίνει βούκινο σ’ όλες τις γειτονιές. Ας πούμε, εμένα δεν μου ήταν καθόλου συμπαθής η Μελίνα Μερκούρη γι’ αυτόν τον λόγο. Με πείραζε όλη αυτή η υπερβολή. Είχα δει, να φανταστείς,  σε όνειρο την Μελίνα να περπατά και να της πετάν τα Ελγίνεια μάρμαρα. Σ’αυτά που είπε η Σώκου για την Μελίνα προσυπογράφω.

Περάσατε  μία μεγάλη περιπέτεια υγείας. 

Έφυγα και ξανά ΄ρθα. Και για να είμαι ειλικρινής εγώ δεν ήθελα να ξανά ‘ρθω. Όταν πια συνήλθα κι ανέκτησα τις αισθήσεις μου δε μπορούσα να μη σκεφτώ: Τι καλά που ήταν, που δεν καταλάβαινα τίποτα και που θα είχα φύγει. Τι με ρωτάς γιατί; Δεν είναι ολοφάνερο;

Η σωτηρία της ψυχής δεν είναι  πράγμα! Κι όποιον δεν τον πειράζει αυτή η έκφραση, όποιος την βρίσκει φυσιολογική, είμαστε απλώς εντελώς αντίθετοι

Δεν υπάρχει κάτι που να σας κρατάει εδώ;

Υπάρχουν μόνο πράγματα που χρυσώνουν το χάπι.

Άνθρωποι;

Όχι. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν αγαπάω ανθρώπους, αλλά δεν θα με κρατούσαν αυτοί οι άνθρωποι στη ζωή. Στην ζωή με κράτησε η μάνα μου. Το μητρικό της φίλτρο. Το οποίο μ’ αυτήν την αφορμή το ένιωσα και το κατάλαβα πάρα πολύ καλά. Γιατί έχω μία μάνα, μάνα! Με την οποία δεν συμφωνώ σχεδόν σε τίποτα αλλά η σχέση μάνας- παιδιού που υπάρχει είναι λογοτεχνικών προδιαγραφών. Κατάλαβα το φίλτρο αυτό που δεν έχω εγώ και κανένας άνδρας. Ούτε κι όλες οι γυναίκες.

Τα πράγματα δεν είναι ιδεατά στη ζωή. Θα ήταν πολύ ωραίο να υπάρχει το μητρικό φίλτρο στη μάνα που κάνει μια εξήγηση στο παιδί της του τύπου: “Κοίτα παιδί μου είσαι, αλλά, εγώ θα κατέβω και με τις φεμινίστριες, θα δώσω και τον αγώνα μου, θα κάνω και μεταπτυχιακό στα 40 μου”… Θα ‘ταν πολύ ωραίο, αλλά δεν υφίσταται.

Η γυναίκα που θα ακολουθήσει αυτό το μονοπάτι δεν έχει τόσο ανεπτυγμένο το  μητρικό φίλτρο, όσο η άλλη. Αυτή που είναι από πάνω και τρέμει και βλέπει το παιδί της το σαραντάχρονο, το πενηντάχρονο με το ίδιο συναίσθημα που το έβλεπε κι όταν ήταν πεντάχρονο. Οι Σπαρτιάτισσες δεν είχαν μητρικό φίλτρο όταν έλεγαν: ¨ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς¨. Αυτό δεν ήταν μητρικό φίλτρο. Ήταν κάτι άλλο. Πολύ αξιόλογο αλλά όχι μητρικό φίλτρο.

Μητρικό φίλτρο είναι ένα τραγούδι που είχε τραγουδήσει η Αρλέτα και είναι 100% αυτό. Φτάνει να πει το εντελώς αντίθετο από τη “μάνα” του Ρίτσου: ” Κι αν έρθει τώρα η Λευτεριά πουν’ όλα ρημαγμένα. Τι να την κάνω, αγόρι μου γλυκό, χωρίς εσένα;” Αυτό είναι το μητρικό φίλτρο. Κι όχι η μάνα που θάβει τον γιο της και παίρνει την θέση του στην επαναστατική οργάνωση. Η μάνα του Μπρεχτ και του Γκόρκι δεν είναι το μητρικό φίλτρο.

Το αγαπημένο μου τραγούδι της Λίνας Νικολακοπούλου είναι το ¨Σίδερο με ατμό¨. Όταν ακούω αυτό το κομμάτι, και την μάνα μου σκέφτομαι φυσικά, αλλά και κάθε γυναίκα που πήγε και που πηγαίνει σαν το σκυλί στ’ αμπέλι, για να κρατήσει μια οικογένεια. Γιατί αυτό είναι ένας άλλου είδους πόλεμος κι ενός άλλου είδους χαράκωμα. Έχει γράψει τέτοια η Λίνα τα οποία τα λατρεύω.

Έκανε όμως και το μεγαλύτερο σφάλμα που έχει κάνει έντεχνος στιχουργός τα τελευταία 40 χρόνια. Σ’ ένα απ’ τα πιο αριστουργηματικά της κομμάτια χρησιμοποίησε την πιο λάθος λέξη.  Κι αυτό ήταν μοιραίο, όχι μόνο για το τραγούδι, αλλά για το σύνολο μιας ολόκληρης κοινωνίας και για την συνέχεια της. Θεωρώ υπόλογη την Νικολακοπούλου για μία λέξη!

Και  ποια λέξη είν’ αυτή; 

¨Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα¨. Πράγμα! Με κάνει έξω φρενών! Αυτό που έγραψε η Νικολακοπούλου ήταν αυτό που συνέβη μετά στην Ελλάδα. Η ψυχή έγινε πράγμα. Η λέξη πράγμα ήταν ένα πραγματικό έγκλημα που έκανε η Λίνα για ΄μένα. Και δεν της το συγχωρώ. Γιατί έπιασε. Γιατί όλος ο κόσμος αυτό κατάλαβε κι αυτό έπραξε. Η σωτηρία της ψυχής δεν είναι  πράγμα! Κι όποιον δεν τον πειράζει αυτή η έκφραση, όποιος την βρίσκει φυσιολογική, είμαστε απλώς εντελώς αντίθετοι. Στην άλλη όχθη. Πολύ σοβαρά, κατηγορηματικά και αδιαπραγμάτευτα. Κάτι τέτοια μ’ αρρωσταίνουν.

Ένα “κλασικό” λαϊκό τραγούδι που αγαπάτε; 

Πολλά! Αλλά από άποψη στίχου το πιο κορυφαίο είναι το ” Δυο πόρτες έχει η ζωή” , της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου.  Θεωρώ ότι είναι πιο πάνω κι από Γκάτσο κι από Ελευθερίου κι απ’ τους πάντες. Δεν υπάρχει! Είναι επίλογος σε έργο του Σοφοκλή. Είναι μνημειώδες.

* Πρόσφατα κυκλοφόρησε  ένα νέο τραγούδι του Ισαάκ Σούσης (στίχοι), με μουσική Θοδωρή Λαχανά από τον Θοδωρή Νικολάου, με τίτλο “Να ‘χεις να λες”

* Έχει γράψει και εκδώσει δύο βιβλία “Το γύρισμα του κύκλου”, “Μάνος Λοίζος- Μια μέρα ζωής”, μία ποιητική συλλογή “Κλίνατε επ άπειρον” και ετοιμάζεται για την 2η που θα κυκλοφορήσει απ’τις εκδόσεις Γαβριηλίδη.