Η Φιλία Μηλιδάκη, curator του Eye’s Walk Digital Festival, μας εξηγεί υπό το πρίσμα της δικής της αισθητηριακής εμπειρίας όλα όσα θα συμβούν από τις 26 μέχρι και τις 30 Ιουλίου στο νησί της Σύρου.
Τι συνδέει τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο Eye’s Walk Digital Festival με το νησί της Σύρου;
Τους συνδέει κατ’ αρχήν το ίδιο το φεστιβάλ, το οποίο από το 2014 άνοιξε τον δημόσιο χώρο της Ερμούπολης σε πρωτόφαντες και πρωτοποριακές καλλιτεχνικές προθέσεις και ασχολήθηκε με την ανάδειξη των πολιτιστικών μνημείων της πόλης από τη μεριά των σχέσεων με τους κατοίκους/επισκέπτες κι όχι από τη μεριά της εξουσίας. Καλλιτέχνες, όπως η video artist Αγγελίνα Βοσκοπούλου, ο Ιρλανδός visual artist & curator Andrew Duggan, ο sound composer Ban Lei, έχουν βαθύνει τη σχέση τους με τη Σύρο, καθώς έχουν έρθει στο νησί συμμετέχοντας σε προηγούμενες παραγωγές μας.
Εφέτος συνεργαζόμαστε με καλλιτέχνες που ζουν στη Σύρο ή που την είχαν ήδη επισκεφτεί και οι οποίοι μετατρέπουν τις συναισθηματικές ατμόσφαιρες που έχουν ζήσει στο νησί σε καλλιτεχνικά έργα για τον νέο «Ψυχογεωγραφικό χάρτη» που προτείνουμε. Τέλος, η συμμετοχή καλλιτεχνών οι οποίοι δεν έχουν επισκεφτεί ποτέ στο παρελθόν το νησί της Σύρου, όπως της κολεκτίβας Sulme & Jae-Nder Fluid από τη Γερμανία, της καταλανικής κολεκτίβας Mito, της ομάδας της Μαρίας Σαλουβάρδου, Μάγγυς Τουλιάτου και Αντώνη Παλάσκα ή της video artist Kalli Ioumpa από το Λονδίνο, για εμένα πραγματώνει 100% τους στόχους του φετινού φεστιβάλ.
Με αφορμή, δηλαδή, την αναζήτηση των ατμοσφαιρών του Λιμανιού της Ερμούπολης, ενός πυκνού και πολυσήμαντου ιστορικά και κοινωνικά χώρου, να διερευνήσουμε τα όρια της ελευθερίας, του αποκλεισμού και τον ρόλο του περιβάλλοντος και σε άλλους χώρους δημόσιους ή και ψυχολογικούς έξω από τη Σύρο, στο διεθνές περιβάλλον.
Τι προκλήσεις αντιμετωπίσατε κατά την οργάνωση του φετινού καλλιτεχνικού project;
To φετινό καλλιτεχνικό μας έργο είναι γεμάτο με τόσες προκλήσεις. Αποτελεί σχεδόν ένα νέο κεφάλαιο στην πορεία του Eye’s Walk Digital Festival. Και γιατί; Κατ’ αρχάς, είναι η πρόκληση της δημιουργίας των ηχητικών διαδρομών ή αλλιώς διαδρομών των περιπλανήσεων. Και μπορώ να σας πω ότι αυτές οι διαδρομές δεν είναι αφηγηματικές αλλά πολύ περισσότερο αισθητηριακές. Αποτελούνται από τις αδιαμεσολάβητες αφηγήσεις των κατοίκων της Σύρου, από τις προσωπικές μου συναισθηματικές εμπειρίες από το Λιμάνι της Ερμούπολης και από τις βιωμένες επίσης ψυχολογικές καταστάσεις μιας 22χρονης Συριανής που τώρα ζει στο Παρίσι. Θυσιάζουμε με πεποίθηση, τον γραμμικό ιστορικό χρόνο για χάρη του πολλαπλώς, βιωμένου χώρου του λιμανιού και αυτό είναι μια πρόκληση.
Με αυτή την έννοια, αφηγήσεις που αφορούν για παράδειγμα στη δεκαετία του 1980, συμπλέκονται με σημερινά γεγονότα και σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα. Η ιστορία της συγχρονίας είναι παρούσα παντού. Δεν με ενδιαφέρει να κάνω ιστορική αναδρομή η οποία εμπεριέχει συχνά το ρόλο του ενός εξουσιαστή/κατόχου της αλήθειας και του εξουσιαζόμενου (θεατή, ακόλουθου, μαθητή). Με ενδιαφέρει να πειραματιστώ σε μια πιο πολυεπίπεδη εμπειρία. Εάν δούμε το λιμάνι σαν ένα λουλούδι, να περιηγηθούμε τόσο στα εξωτερικά, τα πιο παλιά σέπαλα, έως τους τρυφερούς και γόνιμους στήμονές του. Και να αισθανθούμε όπως ο Οδυσσέας, «τη ζάχαρη και το κατράμι» αυτού του τόπου. Εδώ δανείζομαι, ίσως την ωραιότερη σκέψη της περίφημης λουκουμοποιού Ντίνας Συκουτρή, όταν αναφέρεται στο Λιμάνι της Ερμούπολης.
Σε όλη αυτή την καλλιτεχνική και ερευνητική διαδικασία, προστίθενται, ως ουσιαστικά μέρη της, έργα video art, performances, ο δημόσιος ιστορικός λόγος, συναρπαστικά νεοκλασικά με ακόμα πιο συναρπαστικές ιστορίες, όπως το Μέγαρο Δαμαλά, όπου φιλοξενήθηκε η Σάρα Μπερνάρ.
Οι μεγαλύτερες προκλήσεις στην παραγωγή αυτή είναι ο ρυθμός και η ειλικρίνεια. Να σταθούμε ατομικά και κοινωνικά με ειλικρίνεια και διαφάνεια απέναντι στις διαφορετικές συναισθηματικές ατμόσφαιρες του Λιμανιού της Ερμούπολης που θα αναδυθούν ταυτόχρονα, παροδικά και απρόσμενα.
Το γεγονός ότι το κοινό συμμετέχει άμεσα στο project, τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά, πως διαμορφώνει τη διεξαγωγή του;
Περιμένουμε ένα κοινό που να μην είναι θεατής, αλλά να επιτρέψει στον εαυτό του να πάρει το κομμάτι της εξουσίας που του αναλογεί, ώστε να λειτουργήσει ως συνδημιουργός. Αυτό για εμένα σημαίνει να σταθεί με ανοιχτή και διερευνητική διάθεση στα συναισθήματα που θα του γεννήσει το φεστιβάλ και οι ψυχογεωγραφικές διαδρομές μας στο Λιμάνι της Ερμούπολης. Έτσι, λοιπόν, επιτρέπουμε τους προσωπικούς ρυθμούς των συμμετεχόντων να επηρεάσουν την εξέλιξη των διαδρομών, να τις αλλάξουν κιόλας (το έχουμε προβλέψει) ανάλογα με τα ερωτήματα που θα γεννηθούν in situ και in vivo.
Στους συνεργάτες μας, καλλιτέχνες και ιστορικούς, και σε όλη την ομάδα του Eye’s Walk Digital Festival αρέσει πολύ αυτή η άσκηση στην ελευθερία. Το γεγονός ότι το κοινό συμμετέχει άμεσα στο project, τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά, μετατρέπει το ίδιο του το βίωμα σε τέχνη και την τέχνη στον δημόσιο χώρο σε διαδικασία κοινωνικής αφύπνισης.
Πως συμβάλλουν στα δρώμενα οι κάτοικοι του νησιού με τις προσωπικές τους μαρτυρίες;
Στον Ψυχογεωγραφικό Χάρτη του Λιμανιού της Ερμούπολης μιλάνε κάτοικοι, επισκέπτες του νησιού και διεθνείς καλλιτέχνες από 22 μέχρι και 85 ετών, από διαφορετικά κοινωνικά και οικονομικά στρώματα. Μιλάνε transgender άτομα, μιλάνε και ακούγονται οι γυναίκες.
Το έργο αποτελεί κομμάτι μιας εν εξελίξει ερευνητικής διαδικασίας που θα συνεχιστεί και στο μέλλον, καθώς συλλέγουμε μαρτυρίες βασισμένοι στη μεθοδολογία της Προφορικής Ιστορίας, ώστε να δημιουργήσουμε έναν νέο Χάρτη της πόλης της Ερμούπολης. Στον χάρτη αυτόν θα έχουν ορατότητα οι εργάτες και οι εργάτριες, οι ατμόσφαιρες των λαϊκών γειτονιών του Αγίου Κωνσταντίνου, Αγίου Παντελεήμονα, του Λατομείου, του Αξού, του Ξηρόκαμπου και όχι μόνο η νεοκλασική Ερμούπολη. Οι πολλές ιστορίες των πολλών, αυτή είναι η συμβολή των κατοίκων με τις προφορικές τους μαρτυρίες. Αυτό το project εμπνέεται από τη δημόσια ιστορία και τους συναρπαστικούς ιστορικούς των Annales αλλά και από την τόλμη και επαναστατικότητα των περιπλανήσεων των Γάλλων Καταστασιακών.
Στις καλλιτεχνικές δράσεις του Φεστιβάλ έχετε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στο πως διαμόρφωσε τις αφηγήσεις του νησιού η παρουσία των γυναικών;
Η ιδιαίτερα αγαπημένη στην καρδιά μας περιπατητική, πολυμεσική διαδρομή που εμψυχώνει ο ιστορικός Γιάννης Γονατίδης και της οποίας τον πολυμεσικό χαρακτήρα επιμελούμαι, καλεί τους συμμετέχοντες να συνοδοιπορήσουν με τις γυναίκες που βίωσαν επιθετικά και σκληρά συμβάντα στην Ερμούπολη του 19ου αι. Στην ουσία να συνοδοιπορήσουν με όλες τις Γυναίκες.
Φέρνουμε στο φως πραγματικές, αλλά αδιάφορες για την ακαδημαϊκή ιστορία, και δύσκολες εμπειρίες γυναικών που τόσο ακόμα μοιάζουν με τις σημερινές. Γυναίκες που τις έφερναν μικρές από τα γύρω νησιά για να τις εκπορνεύσουν, γυναίκες που και μόνο το γεγονός ότι ζούσαν χωρίς άνδρα ήταν αρκετό για να τις απαξιώσει στα μάτια της κοινωνίας, γυναίκες που το σώμα τους και η θεραπεία του χειραγωγούνταν από τις αντιλήψεις μιας ανδρικής ιατρικής και πολλά άλλα γεγονότα. Ταυτόχρονα όμως θα συναντήσουμε και transgender καλλιτέχνες και θηλυκότητες που σήμερα διεκδικούν αξιοπρεπή ζωή σε άλλα σημεία του κόσμου.
Πιστεύω ναι, ότι η μελέτη της ιστορίας των αιώνων καταπίεσης των γυναικών, αυτή θα μας εκπαιδεύσει για μεγαλύτερη και πιο βαθειά δημοκρατία.
Ποια είναι τα σημεία-ορόσημα του δικού σας ψυχογεωγραφικού χάρτη της Ερμούπολης;
Τι ωραία ερώτηση. Θα απαντήσω αισθαντικά και παροδικά για το σήμερα, όπως με εμπνέει να κάνω, εν αγνοία του βέβαια, ο Guy Debord.
Τούτη την ώρα στον ψυχογεωγραφικό μου χάρτη της Ερμούπολης μπαίνει η διαδρομή από το πιο «στενό» στενάκι, που οδηγεί κάθετα από την οδό Βαφειαδάκη στην ελευθερία της θέας της θάλασσας στα Βαπόρια. Εκεί χαμογελάω γιατί από τη στενωπότητα βγαίνω στα ανοιχτά. Με ηρεμεί πολύ να περνάω πίσω από το ξενοδοχείο Διογένης στην οδό Θερμοπυλών, μια λαϊκή γειτονιά με πλιθόκτιστους δρόμους, οπωροπωλείο και ουζερί. Αυτή η περιοχή των παλιών, παραλιμάνιων πορνείων είναι μια αγκαλιά ακόμα. Κοιτάζω πάντα ένα γαλάζιο σπίτι στα Ψαριανά και ρίχνω διερευνητικές ματιές μέσα στα ερειπωμένα κτίρια, που ευτυχώς υπάρχουν παντού στην πόλη. Αυτά είναι ένα είδος εφημερίδας για εμένα.
Την Πέμπτη 27 Ιουλίου, ο καταλανός καθηγητής Ψυχογεωγραφίας Quim Bonastra θα εμψυχώσει μια μοναδική εμπειρία όπου οι συμμετέχοντες θα δημιουργήσουμε τον ψυχογεωγραφικό χάρτη της πόλης. Περιμένω με ανυπομονησία γιατί μέχρι τότε πολλά μπορεί να έχουν αλλάξει μέσα μου!
Εδώ μπορείτε να βρείτε και να συμμετάσχετε στο σύνολο των εκδηλώσεων του Eye’s Walk Digital Festival 2023
Psychogeographic map – Eye’s Walk Festival
Website: www.eyeswalk.gr
Instagram: eyeswalk_festival
Facebook: Eye’s Walk Festival
