Η Εξωσωματική κι εμείς: Συζήτηση με τον Dr. Nίκο Τσάγια

Οι περισσότεροι από εμάς, αν όχι οι ίδιοι, έχουμε βιώσει μία εξωσωματική προσπάθεια από κοντά. Έχουμε δει το «αυτονόητο» για κάποιους, να γίνεται αγώνας δρόμου για άλλους. Κι έχουμε οι περισσότεροι σκεφτεί περίεργα για το δίκαιο και το άδικο. Για να λύσω, λοιπόν, τις απορίες μας και ελπίζοντας αυτή η συνάντηση να αποτελέσει «φάρο» για τα ζευγάρια που επιθυμούν να γίνουν γονείς, βρέθηκα με τον πλέον κατάλληλο. Έναν εξαιρετικό επιστήμονα, έναν υπέροχο άνθρωπο. Τον κ. Νικόλαο Τσάγια, Μαιευτήρα- Γυναικολόγο & Ειδικό σε θέματα Υπογονιμότητας. Μιλήσαμε για τα εμπόδια, το κόστος της εξωσωματικής, τους λόγους που μπορεί να μας οδηγήσουν, τις δίδυμες κυήσεις και πολλά ακόμα…

Πόσο συχνή είναι η εξωσωματική στην Ελλάδα σήμερα;

Σήμερα περίπου το 10% του αναπαραγωγικού πληθυσμού, που για τον ελλαδικό χώρο αντιστοιχεί σε 300.000 ζευγάρια, εμφανίζει προβλήματα υπογονιμότητας. Το ποσοστό αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια.

Πότε κρίνεται αναγκαίο να σας επισκεφθεί ένα ζευγάρι;

Το ζευγάρι θα πρέπει να επισκεφθεί έναν γιατρό που ασχολείται με θέματα γονιμότητας μετά από αδυναμία τεκνοποίησης, ύστερα από ένα χρόνο προσπαθειών. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις στον κανόνα. Σε περίπτωση που η ηλικία της γυναίκας είναι άνω των 35 ή όταν υπάρχει γνωστό ιατρικό πρόβλημα η επίσκεψη πρέπει να πραγματοποιείται νωρίτερα.

Πόσο ανοιχτοί είμαστε στο θέμα της εξωσωματικής;

Δυστυχώς ακόμα και στις μέρες μας παραμένει ταμπού, ειδικά στις μικρές κοινωνίες. Παρά την κοινωνική πρόοδο των τελευταίων δεκαετιών και την άρση πολλών στερεοτύπων το θέμα της υπογονιμότητας δε συζητιέται πέρα από τους επιστημονικούς , ακαδημαϊκούς και ιατρικούς κύκλους. Σε αντίθεση με τους ξένους οι οποίοι δεν έχουν καμία αναστολή στο να το μοιραστούν με τον περίγυρο τους. Το μοιράζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προτρέπουν άλλα ζευγάρια, μας στέλνουν δημόσια μηνύματα το επικοινωνούν γενικά.

Υπάρχει μια «παράδοση» στην Ελλάδα να θεωρείται ότι ευθύνεται πάντα η γυναίκα. Να το ξεκαθαρίσουμε λίγο αυτό;

Η αλήθεια είναι άλλη. Τα πράγματα συνήθως είναι μοιρασμένα. Ένα ποσοστό της τάξεως 40% αφορά τον άνδρα, 40% την γυναίκα και ένα 10 με 20% οφείλεται σε έναν ανεξήγητο παράγοντα δεν βρίσκεται, δηλαδή, κάποια συγκεκριμένη αιτία υπογονιμότητας.

Γιατρέ, υπάρχει κόσμος που έχει θορυβηθεί ως προς το θέμα της προώθησης της εξωσωματικής. Δηλαδή ότι μπορεί να τους οδηγούν εκεί για οικονομικούς λόγους.

Όπως σε όλα τα επαγγέλματα υπάρχουν άνθρωποι που εξαπατούν. Είναι πιθανό έχει να συμβεί και στο δικό μας επάγγελμα. Έχει τύχει να ακούσω από ζευγάρια «γιατρέ ξέρουμε ότι δεν θα πετύχει με την πρώτη, με την 2^η προσπάθεια μας ίσως…» και αυτό είναι κάτι που δεν ισχύει. Όλα τα κέντρα εξωσωματικής κι όλοι οι γιατροί γονιμότητας θέλουν να έχουν επιτυχίες…

Θέλω να πω κάτι. Θεωρώ ότι πολλές φορές τα ζευγάρια έχουν δίκιο. Ίσως κάποιοι γιατροί λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής, του μεγάλου φόρτου εργασίας, δεν δίνουν στα ζευγάρια την απαραίτητη σημασία τον απαραίτητο χρόνο. Είναι, λοιπόν, φυσικό να απογοητεύονται. Ίσως από ιατρικής πλευράς θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο προσέγγισης και αντιμετώπισης των «ασθενών».

Ο προσωπικός μου στόχος είναι να είμαι πολύ κοντά στα ζευγάρια και να προσπαθώ μαζί τους για το καλύτερο αποτέλεσμα. Καλό είναι να ακούμε τους ανθρώπους που μας επισκέπτονται. Να ακούμε το πρόβλημα τους. Να είμαστε δίπλα τους, να τους αφουγκραζόμαστε γιατί πολλές φορές έχουν δίκιο.

Έχει συμβεί κι αυτό. Υπήρξαν περιπτώσεις που μπορεί να διαφωνούσαν με εμάς είχαν ήδη τις αποτυχίες τους, ήταν ενημερωμένοι και γνώριζαν ακριβώς τι ζητούσαν. Αυτό που ζητάμε όλοι οι άνθρωποι και ειδικά ο ασθενής, είναι να σκύψεις πάνω στο προσωπικό του πρόβλημα και να τον καταλάβεις. Να του δείξεις ότι είσαι κοντά του. Τότε θα σ΄ εμπιστευτεί και δεχτεί ο,τι κι αν του πεις. Θα σε ακούσει και θα ακολουθήσει τις οδηγίες σου.

Κ. Τσάγια τι μπορεί να εμποδίσει την θετική έκβαση μίας εξωσωματικής και σε τι μπορεί να οφείλονται τα ποσοστά αποτυχίας;

Υπάρχουν, ξέρετε, κάποιες πολύ δύσκολες περιπτώσεις. Δυστυχώς δε μπορούμε να πετύχουμε τα ακατόρθωτα. Τα ποσοστά παγκοσμίως είναι συγκεκριμένα και δε μπορούμε να τα ξεπεράσουμε. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες αποτυχίας είναι όπως είπαμε η ηλικία της γυναίκας. Όσο πιο μεγάλη είναι η ηλικία της γυναίκας τόσο πιο χαμηλά είναι τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής και τόσο πιο δύσκολο είναι να τα ανατρέψουμε. Με τις έρευνες που γίνονται και με τα νέα επιστημονικά δεδομένα σε αυτό το σημείο έχουμε βελτιώσει τα ποσοστά. Δυστυχώς δε μπορούμε να πετύχουμε το 100%.

Το άγχος αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα στην αδυναμία σύλληψης;

Όλα τα ζευγάρια που κατευθύνονται στην εξωσωματική διακατέχονται από άγχος. Δεν υπάρχει κανένα ζευγάρι που να είναι χαλαρό και ήρεμο. Όμως κάποια από αυτά πετυχαίνουν εγκυμοσύνη άρα δεν θα πούμε ότι στα άλλα που δεν μένουν, συμβαίνει αυτό λόγω άγχους. Προσωπικά, θεωρώ ότι υπάρχουν άλλες αιτίες και όχι το άγχος που δεν τα καταφέρνει ένα ζευγάρι.

Μπορούμε να μιλήσουμε για αυτές τις άλλες αιτίες;

Η πιο βασική αιτία είναι η χαμηλή γονιμότητα που μπορεί να έχει μία γυναίκα και αυτό εξαρτάται από την ηλικία της. Γυναίκες που έχουν ενδομητρίωση, πολλαπλά ινομυώματα, πολύποδες ή μπορεί να έχουν αυτοάνοσα νοσήματα, θρομβοφιλίες. Όλα αυτά μπορεί να είναι αιτίες υπογονιμότητας που να οδηγήσουν σε αρνητικό αποτέλεσμα . Στον άνδρα η υπογονιμότητα σχετίζεται με την χαμηλή κινητικότητα και τον χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων. Σημαντικός παράγοντας επίσης, φλεγμονές ,κακώσεις στους όρχεις ή ορισμένες παιδικές ασθένειες όπως η παρωτίτιδα ή κρυψορχία. Σημαντικό ρόλο παίζει και ο τρόπος ζωής. Καθιστική ζωή, τσιγάρο, αλκοόλ, η παχυσαρκία είναι κακοί σύμβουλοι της γονιμότητας και στα δυο φύλα.

Ποια θα ήταν η συμβουλή που θα δίνατε στα νέα ζευγάρια;

Αυτό που θα συμβούλευα τα ζευγάρια είναι να ενδιαφερθούν και να μάθουν για την γονιμότητα τους. Πως μπορεί να γίνει αυτό; Κάνοντας το ετήσιο τσεκ απ τους στον γυναικολόγο τους ή ακόμα καλύτερα σε εξειδικευμένο γιατρό σε θέματα αναπαραγωγής. Επίσης για τις γυναίκες παράλληλα με το τεστ ΠΑΠ και τον υπέρηχο, ένας πλήρης ορμονικός έλεγχος θα ήταν πολύ χρήσιμος. Το ίδιο ισχύει και για τους άνδρες. Μπορούν να επισκεφθούν έναν ουρολόγο ή μια μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και να προχωρήσουν στις βασικές εξετάσεις που απαιτούνται, όπως για παράδειγμα ένα σπερμοδιάγραμμα.

Πριν όμως από την εξωσωματική προηγείται μία άλλη διαδικασία. Ένα «ντοπάρισμα» με ορμόνες. Αυτό το στάδιο επιβαρύνει αργότερα την υγεία της γυναίκας; Κατά πόσο συσχετίζεται με την εμφάνιση καρκίνου στο μέλλον; Υπάρχουν έρευνες που ενοχοποιούν τις εξωσωματικές για τον καρκίνο;

Όπως σε όλα τα πράγματα υπάρχει ένας μύθος, έτσι κι εδώ υπάρχει ο μύθος της εξωσωματικής. Δεν υπάρχει καμία μελέτη που να συνδέει την εξωσωματική με κανέναν τύπο καρκίνου. Είτε των ωοθηκών, είτε του μαστού. Αυτό που λέμε σε όλες τις γυναίκες είναι ότι πριν κάνουν οποιαδήποτε προσπάθεια θα πρέπει απλά να εξετάσουν τον μαστό τους για να βεβαιωθούν ότι δεν έχουν κανένα απολύτως θέμα. Το ίδιο θα πρέπει να κάνουν όμως κι όλες οι κοπέλες που επιθυμούν να κάνουν παιδί, γιατί σε ενδεχόμενη εγκυμοσύνη, ένα υπάρχει καρκίνος λόγω των ορμονών θα πυροδοτηθεί”.

Οι δίδυμες κυήσεις είναι αυτές που τελικά μας προδίδουν. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό το φαινόμενο στην εξωσωματική;

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία τάση να μεταφέρουμε μόνο ένα έμβρυο στις γυναίκες, και αυτό μας έρχεται από το εξωτερικό, για να έχουμε πιο εύκολες κυήσεις – μία μονήρης κύηση σίγουρα είναι πιο εύκολη από την δίδυμη- οπότε σιγά- σιγά ελαττώνονται και τα ποσοστά των διδύμων και στην Ελλάδα. Από την άλλη να μη λησμονούμε να αναφέρουμε ότι υπάρχουν και ζευγάρια που επιθυμούν διακαώς δίδυμα.

Εξελίσσεται η επιστήμη της υποβοηθούμενης γονιμοποίησης και ποιοι είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην πρόοδο;

Έχουν γίνει μεγάλες πρόοδοι στον τομέα της εξωσωματικής, τα τελευταία χρόνια. Διαθέτουμε καινούργια καλλιεργητικά υλικά, σύγχρονους κλιβάνους, συστήματα παρακολούθησης των εμβρύων στο εργαστήριο 24 ώρες το 24ωρο.

Τα πρωτόκολλα διέγερσης είναι πιο ήπια και πιο φιλικά. Τα συστήματα απεικόνισης και παρακολούθησης του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος είναι επίσης πιο σύγχρονα και εξελιγμένα… Επίσης και στο κομμάτι του προγεννητικού έλεγχου που γίνεται στα έμβρυα υπάρχει μεγάλη εξέλιξη. Γενικότερα υπάρχει συνεχής πρόοδος. Έτσι, τόσο εργαστηριακά όσο και φαρμακολογικά, οι εξελίξεις της επιστήμης είναι τέτοιες ώστε να αποφεύγονται οι επαναλαμβανόμενοι αποτυχημένοι κύκλοι εξωσωματικής στο εργαστήριο.

Εδώ θα ήθελα να σημειώσω κάτι επιπλέον. Μια εγκυμοσύνη μετά από εξωσωματική δεν έχει καμία διαφορά από εκείνη που συμβαίνει με αυτόματη σύλληψη. Η διαφορά μας είναι ότι στην εξωσωματική, μας επισκέπτονται γυναίκες που ίσως είναι πιο μεγάλες σε ηλικία..

Όταν λέτε ¨μεγάλης¨ ηλικίας ποια ηλικία ορίζεται ως μεγάλη;

Αυτή άνω των 40, θεωρείται μία μεγάλη ηλικία για εγκυμοσύνη. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να προσέξουμε λιγάκι παραπάνω. Άρα η διαφορά μας δεν είναι ότι είναι μια γυναίκα έγκυος με εξωσωματική αλλά ότι είναι μία έγκυος στα 40 της και σίγουρα θα έχει διαφορά με εκείνη που είναι έγκυος στα 25. Πιθανώς η μεγάλης ηλικίας γυναίκα έχει κάποια χειρουργεία στο ιστορικό της ή έχει πίεση ή σάκχαρο, ίσως λίγα παραπάνω κιλά… Άρα όπως καταλαβαίνετε όλα αυτά επιβαρύνουν την εγκυμοσύνη. Η γονιμότητα σε μια γυναίκα πέφτει μετά τα 35 πολύ και μετά τα 40 πέφτει απότομα άρα ανάμεσα στα 30-35 είναι μία καλή ηλικία για να ενημερωθούν τα ζευγάρια ή οι γυναίκες για την γονιμότητα τους.

Ποιο είναι το κώλυμα που συναντούν τα ζευγάρια και χάνουν χρόνο;

Συνήθως χάνουν χρόνο τα ζευγάρια όταν αρνούνται να συνειδητοποιήσουν το πρόβλημα τους και αργούν να αποταθούν σε κάποιον ειδικό. Επίσης χρόνος χάνεται όταν αυτός που τους παρακολουθεί δεν είναι ειδικός στο θέμα. Και μπορεί να χάσουν ένα και δύο πολύτιμα χρόνια κάνοντας άσκοπες προσπάθειες. Να σημειώσω ότι πολλά ζευγάρια μπορεί να επισκεφθούν ένα κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης όχι απαραίτητα για να κάνουν εξωσωματική αλλά για να διορθώσουν κάτι, να συστήσει μία συγκεκριμένη θεραπεία χειρουργική ή μη, η οποία θα βοηθήσει στην αυτόματη σύλληψη. Έχουμε άπειρα τέτοια περιστατικά.

κ. Τσάγια πόσο δυνατά είναι τα ζευγάρια που απευθύνονται σε εσάς και πως βλέπετε να αντιμετωπίζουν το θέμα;

Η δική μας εξειδίκευση είναι πολύ ιδιαίτερη. Εδώ καλούμαστε να παίξουμε τον ρόλο του ψυχολόγου, του γιατρού ακόμα και αυτόν του σύμβουλου γάμου. Είμαστε πολύ κοντά με αυτά τα ζευγάρια… Έχω την αίσθηση ότι πολλοί από ‘μας ζούμε ένα θαύμα!

Βλέπουμε τα ζευγάρια πως έρχονται στο πρώτο ραντεβού, αγχωμένα, με αμφιβολίες, με δισταγμό με απογοήτευση. Βλέπουμε όλη την προσπάθεια, όλο τον αγώνα τις δυσκολίες που κρύβει αυτός. Τα μεταξύ τους θέματα ή του καθενός ξεχωριστά, την θλίψη ή την μελαγχολία, τον θυμό τους τον πανικό. Βιώνουμε όλα τα συναισθήματα. Και μετά έρχεται το θετικό αποτέλεσμα βλέπεις την λύτρωση, και όλα τα αρνητικά συναισθήματα εξαφανίζονται και ξεχνιούνται.

Προσωπικά τους ακολουθώ σε όλη την εγκυμοσύνη μέχρι τη γέννηση- μη σας πω και μετά. Είναι δεσμοί ζωής αυτοί. Νομίζω ότι βιώνουμε μοναδικά συναισθήματα. Όλα τα ζευγάρια ακολουθούν μία διαδρομή που δεν είναι εύκολη. Δεν είναι μια ευθεία η διαδρομή τους. Έχει σταματήματα, έχει αμμοχάλικα, πέτρες, ογκόλιθους, συμπληγάδες που πρέπει να προσπεράσεις για τα οποία πολλές φορές άλλοι είναι οι υπαίτιοι.

Να μιλήσουμε και για το οικονομικό κομμάτι που σίγουρα απασχολεί πολλά ζευγάρια;

Κι αυτό ακόμα είναι ένα θέμα! Παρότι έχουν μειωθεί οι τιμές των εξωσωματικών, έχουν παράλληλα μειωθεί και οι μισθοί. Κι αν ακόμα για μία εξωσωματική το κόστος δεν είναι τόσο μεγάλο, μπορεί να χρειαστεί και μία νέα προσπάθεια. Είναι σίγουρα ένα θέμα και αυτό.

Πως είναι τα ζευγάρια αυτά μετά; Σαν γονείς;

Τα ζευγάρια αυτά που έχουν προσπαθήσει τόσο για την απόκτηση παιδιών συνήθως αποτελούν ιδανικά πρότυπα γονιών. Βλέπεις πόση αγάπη είχαν να δώσουν ίσως γιατί το έχουν προσπαθήσει τόσο πολύ.

Πως είναι η μέρα ενός γιατρού που ασχολείται με την εξωσωματική;

Η μέρα ενός γιατρού τα έχει όλα. Έχει απογοήτευση, λύπη, χαρά, θυμό, λύτρωση. Τα έχει όλα. Έχει κούραση μα πάνω από όλα διάθεση για βοήθεια!

Πως αισθάνεστε εσείς όταν μία προσπάθεια αποτύχει;

Είναι από τα πιο δύσκολα, γιατί θέλοντας και μη συμμετέχεις στην προσπάθεια. Είσαι μέρος αυτής και φέρεις ευθύνη για τη αποτυχία. Το πιο δύσκολο όμως είναι το μετά, που πρέπει να δώσεις ελπίδα, να δείξεις ένα φωτάκι στο ζευγάρι και να τους καθοδηγήσεις πάλι να μπουν στον δρόμο, να κερδίσεις την εμπιστοσύνη τους ξανά και να προχωρήσετε πάλι μαζί.

Ξέρετε υπάρχουν και κυνικοί επιστήμονες.

Νομίζω ότι ο γιατρός σου πάει. Κι αυτό είναι το κριτήριο με το οποίο συνήθως επιλέγουν τα ζευγάρια. Ίσως αυτό να συμβαίνει και εκ μέρους των ιατρών. Το πιο σημαντικό είναι να δείχνεις εμπιστοσύνη στον άνθρωπο που έχεις απέναντι σου, τον γιατρό σου, και να κατανοείς ότι είναι μαζί σου αλλά δεν είναι και Θεός!