Το βιβλίο Άντρες πάσης χρήσης
κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΛΟΓΟΤΥΠΟ.
Εννέα γλυκόπικρα διηγήματα γεμάτα χιούμορ, ευαισθησία και αυτοσαρκασμό. Σε όλα κεντρικοί ήρωες είναι άντρες, άντρες όπως δεν τους έχουμε συνηθίσει: σε κατάσταση πτώσης, που κινούνται σε δρόμους όχι τόσο δημοφιλείς και φαντεζί. Που αποτυγχάνουν όχι μόνο μπροστά στα μάτια του κόσμου, αλλά –ακόμη χειρότερα– μπροστά στα δικά τους μάτια. Αντρικές φιγούρες της διπλανής πόρτας, που προσπαθούν να προσδιοριστούν από εαυτό, καταστάσεις και άλλους, γι’ αυτό και πάσης χρήσης.
Μιλήσαμε με τον συγγραφέα Φίλιππο Γαλιάσο και απάντησε στις ερωτήσεις μας.
Πώς προέκυψε αυτό το βιβλίο;
Η πρώτη γραφή ξεκίνησε πριν από περίπου μία πενταετία, περισσότερο ως ανάγκη να πείσω τον εαυτό μου πως όσο άσχημα και να είναι τα πράγματα, τελικά όλα παλεύονται. Ξεκίνησα να γράφω ιστορίες που οι ήρωες τους είχαν αρνητικό πρόσημο στη ζωή αλλά στο τέλος την γλίτωναν. Προέκυψαν 33 ιστορίες οι οποίες εκτός του ότι ήταν ασύνδετες μεταξύ τους, ήταν μεγάλος όγκος για να φτιάξουν μια σωστή συλλογή διηγημάτων.
Έτσι λοιπόν αποφάσισα να αφήσω τις ιστορίες να ωριμάσουν, τις διάβαζα, τις διόρθωνα και τις άφηνα στην ησυχία τους. Όταν έφτασα σε ένα σημείο που δεν μπορούσα πλέον να προσθαφαιρέσω κάτι άλλο, αναρωτήθηκα ποιες ήταν εκείνες που μιλούσαν περισσότερο για τον Φίλιππο στο 2024. Έπρεπε να το ανακαλύψω. Έτσι άρχισα να δοκιμάζω κάθε ιστορία ξεχωριστά: Σαν άλλος ψυχίατρος την ξάπλωνα στο ντιβάνι, κρατούσα σημειώσεις και μέσω αυτής της μεθόδου, ξεχώρισα 9 ιστορίες: 9 ασθενείς: ίσως ο μέσος όρος της πενταετούς μου διάθεσης.
Τι σημαίνει για σένα ο χαρακτηρισμός πάσης χρήσης;
Ο συγκεκριμένος τίτλος μονοπώλησε το ενδιαφέρον μου, χωρίς όμως να αποτελεί προϊόν σκέψης. Μπορώ να πως ότι μου επιβλήθηκε! Ήρθε και κάθισε στην πρώτη σελίδα του βιβλίου σα κακομαθημένο παιδί. Όσο και να προσπάθησα να βρω εναλλακτικό τίτλο, δεν κατάφερα να βρω κάτι για να παλέψει στα ίσα. «Γιατί πάσης χρήσης;» με ρώτησα τότε. «Μα τι άλλο; Εάν μιλάμε για χρηστικά αντικείμενα, τα πάσης χρήσης δεν έχουν έναν αλλά πολλαπλούς σκοπούς, πολλαπλές χρήσεις. Ο καθένας μπορεί να κάνει χρήση ενός τέτοιου αντικειμένου για να εξυπηρετήσει τις ιδιαίτερες ανάγκες του και οι χρήσεις μπορεί να είναι εκ διαμέτρου αντίθετες ή απλά ανεξάρτητες και ασυσχέτιστες. Ως εκ τούτου, από τέτοιου είδους πολυχρηστικά αντικείμενα λείπει ο χαρακτήρας. Έτσι και οι άντρες πάσης χρήσης. Ζώντας μια δύσκολη ζωή, προσπαθούν να προσαρμοστούν, να επιβιώσουν, να γίνουν αρεστοί, να υποστηρίξουν το ρόλο τους, να ακολουθήσουν την ψυχή τους. Εν τέλει έχουν χάσει το σκοπό τους, εάν ποτέ είχαν ή εάν ποτέ θέλησαν να διερευνήσουν. Παραιτήθηκαν, προσπαθώντας να επιβιώσουν έγιναν πάσης χρήσης. Μιλάμε για κλασικές περιπτώσεις loosers!
Τα ζητήματα που απασχολούν τους ήρωές σου είναι ζητήματα που αφορούν κι εσένα; Και ένα βήμα παραπέρα, πιστεύεις πως αφορούν την πλειονότητα των αντρών; Και ακόμη ένα βήμα παραπέρα, είναι θέματα που αφορούν και τις γυναίκες;
Σε γενικές γραμμές θεωρώ ότι δεν έχει καμιά διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών. Θεωρώ ότι όλοι ζητάνε τα ίδια πράγματα. Υγεία, στρωτό μέλλον, ελπίδα, να αγαπάς και να σε αγαπάνε, να έχεις φίλους, να έχεις την ελευθερία σου. Τέτοια πράγματα, παγκόσμια και πανανθρώπινα. Συνεπώς, ναι, φυσικά είναι ζητήματα που αφορούν όλα τα βιολογικά φύλα.
Και για να απαντήσω και στο πρώτο σου ερώτημα, φυσικά και με απασχολούν παρόμοια ζητήματα με αυτά των ηρώων του βιβλίου. Προσωπικά με απασχολεί, όπως και αρκετούς κεντρικούς ήρωες των ιστοριών, το θέμα των χρημάτων. Αλήθεια, υπάρχει κάποια αμοιβή για αυτή τη συνέντευξη;
Στα εννέα διηγήματα που υπάρχουν στο βιβλίο σου, παρακολουθούμε αντρικές φιγούρες οι οποίες δε συνάδουν με το πρότυπο των αντρών όπως το έχουμε συνηθίσει. Είναι αποτυχημένοι, πολλές φορές αποκαμωμένοι, έχουν «ονειρώξεις» ζωής, είναι υπαρξιακά ταλαιπωρημένοι, έτοιμοι να πέσουν ή σε διαδικασία πτώσης. Γιατί;
Όταν είχα τελειώσει με την επιλογή των ιστοριών της συλλογής, απίθωσα στο γραφείο τις εκτυπωμένες σελίδες, σα κομματάκια ενός ξεσκισμένου μηνύματος που έπρεπε να τοποθετήσω στη σωστή σειρά για να μάθω το περιεχόμενό του: Έχεις δίκιο, αλλά εν μέρει. Όλες οι ιστορίες μιλάνε για άντρες. Άντρες που δεν είχαν καμία απολύτως σχέση με την εικόνα του ισχυρού, αλάνθαστου, δίκαιου, μεγαλεπήβολου και οραματιστή άνδρα. Σε καμία από τις ιστορίες δεν υπάρχει ένας άντρας πρότυπο παρά μόνο άντρες που υπολείπονται των προτύπων ή άντρες που υπερκαλύπτουν τις προϋποθέσεις ενός looser. Ωστόσο, παρά τις αποτυχίες τους, δεν είναι έτοιμοι να πέσουν, ούτε το σκέφτονται ως επιλογή. Οι ήρωές αυτών των ιστοριών δεν έχουν χάσει την όρεξη τους για ζωή και επιμένουν μέσα σε ένα κόσμο που επιμένει να τους αγνοεί.
Ο λόγος που έφτιαξα τέτοιους ήρωες ήταν πολύ απλός: Πάντοτε με απωθούσε η ιδέα ενός ματσό επιτυχημένου άντρα σαν τον Τζον Γουέιν ή τον Τζέιμς Μπόντ. Είναι τόσο εξόφθαλμα θολή αυτή η εικόνα! Προτιμώ εκείνους που «καίγονται σα τα μυθικά, κίτρινα, ρωμαϊκά κεριά» που έλεγε και ο Κέρουακ. Αυτό έχει περισσότερη ζωή, περισσότερη σπίθα, περισσότερο χιούμορ από την οποιαδήποτε ιστορία επιτυχίας.
Το χιούμορ είναι βασικό στοιχείο των ιστοριών σου και προσωπικά πιστεύω ότι είναι αυτό που κρατάει την ισορροπία ανάμεσα στις –υπαρξιακές ή κοινωνικές– «κακοτοπιές» που συναντάν οι χαρακτήρες αλλά κάνει και το βιβλίο ακόμη πιο ενδιαφέρον. Ήταν στόχος αυτό;
Δεν θα έλεγα ότι ήταν στόχος. Έχει να κάνει με μένα τον ίδιο περισσότερο. Με τον τρόπο που λειτουργώ όταν δεν είμαι καλά. Ενώ συνηθίζω να έχω μια λογική προσέγγιση απέναντι στο κάθε πρόβλημα που παρουσιάζεται, πολύ συχνά συνοδεία αρκετού άγχους και δυστροπίας, ωστόσο, όταν είμαι σε μια τέτοια κατάσταση και κάτσω να γράψω για να «ξορκίσω το κακό», τότε μου βγαίνει χιούμορ. Με έχει βοηθήσει σε αρκετές φάσεις της ζωής μου αυτό, όπως σε εκείνη την χρονική περίοδο που έγραψα το πρώτο μου μυθιστόρημα «Διακοπές στην κόλαση». Θυμάμαι τις φορές που γέλασα, γράφοντάς το. Ένα γέλιο απέναντι σε κάθε διάβολο που με κυνηγούσε τότε.
Το χιούμορ μας επιτρέπει να στρογγυλέψουμε λίγο τις ακμές των προβλημάτων. Επίσης μας θυμίζει ότι στην τελική δεν χρειάζεται να παίρνουμε τους εαυτούς μας και τόσο σοβαρά, πόσο μάλλον τα ζόρια μας.
Ακόμη ένα χαρακτηριστικό της γραφής σου είναι οι ανατροπές αλλά και το σουρεάλ. Υπάρχει ένα παιχνίδισμα γενικά. Είναι συνειδητή επιλογή; Είναι κάτι που σου αρέσει και εσένα ως αναγνώστη να το συναντάς; Σημαίνει κάτι ενδεχομένως και για τον τρόπου που βλέπεις τον κόσμο;
Η μεγαλύτερη ανατροπή είναι να μην υπάρξει ανατροπή. Νομίζω πως είναι μια πραγματική κατάρα μια τέτοια ζωή. Η εύκολη ζωή είναι επιθυμητή αλλά όχι και τόσο ενδιαφέρουσα. Πόσο μάλλον όταν έχεις να κάνεις με ήρωες μυθοπλασίας. Η ζωή μας είναι γεμάτη από ανατροπές και καλό είναι να είμαστε έτοιμοι να τις δεχτούμε, να προσαρμοστούμε ως «άντρες πάσης χρήσης» και να προχωρήσουμε μπροστά.
Ναι, μου αρέσουν οι ανατροπές. Όταν γράφω μια ιστορία δεν έχω την παραμικρή ιδέα τι θα απογίνει στο τέλος της. Ξεκινώ με το να δημιουργήσω μια σκηνή με τουλάχιστον έναν ήρωα μέσα της. Στη συνέχεια είναι σα να ανοίγω διάφορες πόρτες στον διάδρομο. Κάποιες πόρτες οδηγούν σε όχι τόσο ενδιαφέρουσα εξέλιξη της ιστορίας, κάποιες πόρτες είναι εντελώς βαρετές και ανούσιες και εν τέλει υπάρχει και μια πόρτα που άπαξ και την ανοίξω με οδηγεί στο τέλος της ιστορίας. Αυτή η πόρτα είναι εκείνη με την ανατροπή στην ιστορία.
Τι σε γοητεύει στη μικρή φόρμα;
Σίγουρα είναι ευκολότερο να κρατήσεις το ίδιο ύφος από την αρχή έως το τέλος της ιστορίας. Τα διηγήματα γράφονται με έναν πόνο και για αυτό είναι ευκολότερο να διατηρήσουν τη συνοχή τους. Επίσης, πέρα από αυτή την προφανή ευκολία που προσφέρει αυτού του είδους η φόρμα γραφής, υπάρχει και μια πρόκληση: Να στηθούν ήρωες και μια ιστορία μέσα σε λίγες σελίδες. Ως άνθρωπος είμαι αρκετά λιγομίλητος. Προτιμώ τις σύντομες προτάσεις και τις κοντές παραγράφους. Για αυτό το λόγο μου αρέσουν περισσότερο οι Αμερικανοί συγγραφείς όπως ο Μπουκόφσκι ή ο Χέμινγουεϊ. Το έλεγαν με λίγες λέξεις, τι καλύτερο; Οι λίγες λέξεις περιέχουν την ουσία, οι πολλές την κρύβουν ή, ακόμη χειρότερα για τον αναγνώστη, την ψάχνουν.
Θα έβλεπες κάποια από τις ιστορίες σου να εξελίσσεται σε μυθιστόρημα; Αν ναι, ποια και γιατί;
Νομίζω ότι όλοι οι ήρωες αυτών των εννέα ιστοριών έχουν επιτελέσει το ρόλο τους και έχουν τραβήξει το δρόμο τους. Προτιμώ να τους σκέφτομαι κάπου κρυμμένους, ζωντανούς και υγιείς. Αισιόδοξους όσο γίνεται για το μέλλον τους και με την απαραίτητη αίσθηση του χιούμορ που τους διακατείχε από το να τους μπλέξω ξανά σε περιπέτειες. Τι μου φταίνε οι δόλιοι;
Το βιβλίο κυκλοφορεί εδώ και κάποιους μήνες από τις εκδόσεις ΛΟΓΟΤΥΠΟ και ήδη έχει αρχίζει να διαβάζεται. Έχεις πάρει σχόλια; Θα ήθελες να μοιραστείς κάποια;
Νομίζω ότι είναι αρκετά νωρίς ακόμα για κάτι τέτοιο. Όχι, μέχρι στιγμής δεν έχω κάποιο σχόλιο για το περιεχόμενο του βιβλίου παρά μόνο για το υπέροχο εξώφυλλο της Υρώς.
Συγγραφικά, έχεις κάτι άλλο στο μυαλό σου αυτό το διάστημα;
Έχω διάφορα που έρχονται και φεύγουν. Θα σκεφτόμουν ίσως μια επανέκδοση του «Διακοπές στην κόλαση» με νέα επιμέλεια και χτένισμα των κειμένων. Επίσης, εδώ και 4 χρόνια που έχω αποκτήσει ένα καταπληκτικό ημίαιμο σκύλο, σκέφτομαι μία συλλογή διηγημάτων με ένα σκύλο που θα διατρέχει όλες τις ιστορίες ως την «κάλπικη λίρα» που ένωνε τις αφηγήσεις της γνωστής ελληνικής ταινίας.
Πριν από αυτό όμως θέλω να παρακολουθήσω τη πορεία των «Ανδρών πάσης χρήσης». Να περάσει λίγο ο καιρός, να κάνει τον κύκλο της η έκδοση και να αποσυνδεθώ από αυτές τις ιστορίες για να μπορέσω να ανακαλύψω νέες.
Μπορείτε να προχωρήσετε σε αγορά του βιβλίου από ΕΔΩ