Ακολουθεί το κείμενο της ανάγνωσης του συντάκτης μας Γιάννη Κολλιάκου, τη βραδιά της παρουσίασης:

Καλησπέρα σας

Να σας ευχαριστήσω που ήρθατε απόψε εδώ, για την παρουσίαση ενός μοναδικού στο είδος του βιβλίου. Να ευχαριστήσουμε το βιβλιοπωλείο BeeLoo για τη διοργάνωση της αποψινής βραδιάς και τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Λουτρακίου για τη φιλοξενία. Και βέβαια ευχαριστώ τις εκδόσεις Τόπος και προσωπικά τον Γιώργο Αλλαμανή για την πρόσκληση.
❈
«Τα τραγούδια λένε πάντα την αλήθεια» λέει σ’ ένα της στίχο η Μαριανίνα Κριεζή, κι εδώ έχουμε να κάνουμε με την αλήθεια μιας θρυλικής εκπομπής του ραδιοφώνου της ΕΡΤ. Ο Γιώργος Αλλαμανής μοιάζει να μπήκε στη χρονομηχανή και να κατέγραψε με χειρουργική ακρίβεια, σε ένα βιβλίο 350 σελίδων, τα πάντα για τη Λιλιπούπολη του Τρίτου Προγράμματος, επί Μάνου Χατζιδάκι. Οι εκπομπές μεταδόθηκαν από τον Δεκέμβριο του 1977 ως τον Μάιο του 1980.

Πέντε χρόνια καθημερινής οργανωτικής δουλειάς και αφοσίωσης χρειάστηκε ο Γιώργος Αλλαμανής για να μας αποκαλύψει σήμερα ένα ολόκληρο σύμπαν, την τοιχογραφία μιας αναγεννησιακής χατζιδακικής εποχής. Δεν είναι απλώς μια δημοσιογραφική έρευνα, είναι μελέτη, για το πώς συλλέγει κανείς το υλικό του καθώς και πώς το οργανώνει και το διαχειρίζεται. Με 35 χρόνια σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνο και τηλεόραση, έμπειρος και έγκριτος, πάντα ακριβής στα λόγια του, ξεχωριστός στη γραφή του, είναι σημείο αναφοράς για εμάς της νεότερης γενιάς των μουσικών συντακτών.

Για την ανασύσταση αυτών των πέντε χρόνων ο Γιώργος Αλλαμανής έκανε 51 συνεντεύξεις, εντόπισε 73 χαμένα επεισόδια και συγκέντρωσε εκατοντάδες αθησαύριστα ντοκουμέντα: έγγραφα, χειρόγραφα, παρτιτούρες, φωτογραφίες, και δημοσιεύματα, και κατάρτισε έναν πλήρη κατάλογο των επεισοδίων με τους συντελεστές και τις ημερομηνίες μετάδοσης.

Όλα αυτά όμως δεν θα είχαν καν ξεκινήσει αν, όπως έχει ο ίδιος δηλώσει, δεν εξασφάλιζε τη συμμετοχή της Μαριανίνας Κριεζή στις συνεντεύξεις που θα πραγματοποιούσε. Η Μαριανίνα, που τα τελευταία χρόνια είχε αποτραβηχθεί στην Ερέτρια, αδιάφορη για το κυνήγι της επιτυχίας, παρακολουθούσε με κρυφή λαχτάρα οτιδήποτε φρέσκο και αυθεντικό κυκλοφορούσε στη δισκογραφία –στο spotify και το youtube, δηλαδή– και γνώριζε όλους τους δημοσιογράφους και τη δουλειά τους γύρω από το ελληνικό τραγούδι. Ο Γιώργος Αλλαμανής, αν κρίνουμε και από το αποτέλεσμα, μέσα από μια σειρά συναντήσεων με τη Μαριανίνα στην Ερέτρια, κέρδισε την εμπιστοσύνη της και κατέγραψε πολλές και ωραίες ιστορίες από εκείνη την εποχή. Αυτή ήταν και η τελευταία συνέντευξη της Μαριανίνας Κριεζή.

Το βιβλίο που έχω εδώ μπροστά μου σήμερα δεν είναι ένα παιδικό βιβλίο, είναι όμως ένα βιβλίο για παιδιά: για εκείνα τα παιδιά, που μεγάλωσαν με τη Λιλιπούπολη και έχουν παραμείνει μέσα τους, στο πέρασμα των χρόνων, τα ίδια παιδιά. Είναι όμως και για μεγαλύτερα παιδιά, που τους ενδιαφέρει να μάθουν ιστορίες πίσω από θρυλικά τραγούδια και διαχρονικούς χαρακτήρες, εισπράττοντας και σήμερα κάτι από τη μαγεία εκείνης της εποχής.

Ανακάλυψα τη Λιλιπούπολη και το μαγικό της κόσμο στην εφηβεία μου, και η συγκίνησή μου είναι μεγάλη γιατί θυμάμαι ότι το πρώτο τραγούδι που άκουσα ήταν το «Ρόζα Ροζαλία» και ήταν μέσα από την εκπομπή της Μαρίνας Λαχανά στο 2ο Πρόγραμμα.

Κάπως έτσι μπήκαν στη ζωή μου οι στίχοι της Μαριανίνας Κριεζή. Στίχοι και εικόνες υπερρεαλιστικοί, ενός κόσμου μαγικού που μόνο στα μάτια τα δικά της κι ενός παιδιού υπήρχε η πλήρης εικόνα. Για μένα όμως, που ήμουν στην εφηβεία, όλα αυτά ήταν τα ιδανικά ερεθίσματα, να τραβήξω την κουρτίνα και να μάθω τι υπήρχε πίσω από αυτή. Όσο και αν ήθελα να βρω ιστορίες και στοιχεία για εκείνες τις εκπομπές, έπεφτα σε αδιέξοδο.
Το βιβλίο ήρθε τώρα να καλύψει τα ερωτήματα και τα κενά που είχα ως ακροατής των τραγουδιών, για το ποιος κρύβεται πίσω από τα ονόματα των κατοίκων της Λιλιπούπολης αλλά και ποια ήταν τα γεγονότα, της τότε επικαιρότητας, για την οποία γράφτηκαν κάποια από τα τραγούδια. Γιατί αν υπάρχει κάποιος που δεν του έχει γίνει απολύτως σαφές να το ξαναπούμε: η Λιλιπούπολη ήταν κατά βάθος μια πολιτική εκπομπή.
Γι’ αυτόν το λόγο ο Γιώργος Αλλαμανής έκρινε σκόπιμο να περιγράψει και την περιρρέουσα κατάσταση εκείνης της εποχής, με τις 12+1 κρίσεις που σημάδεψαν το χατζιδακικό Τρίτο, τον φάκελο πολιτικών φρονημάτων του Χατζιδάκι, με δύο άγνωστες φωτογραφίες του σε εφηβική ηλικία. Σε παράλληλη απολαυστική αφήγηση με το «Φακέλωμα» που έκανε στους Λιλιπουπολίτες ο απαισιότατος δήμαρχος Χαρδούδας.

Η Μαριανίνα Κριεζή αναφέρει κάπου χαρακτηριστικά πως «άρχισαν οι ήρωες να αποκτούν χαρακτήρα. Άρχισε να αλλάζει η θεματολογία. Η «Λιλιπούπολη» πήρε πολιτική διάσταση, συνέβαιναν γεγονότα, γίνονταν εκλογές όπως τις κάνουν οι μεγάλοι».

Η εκπομπή αποκτά φανατικούς ακροατές, μικρά παιδιά που αγαπάνε τα τραγούδια, φοιτητές που επικοινωνούν με το δεύτερο επίπεδο των στίχων, ανήσυχα πνεύματα που αντιλαμβάνονται αμέσως ότι κάτι αλήθεια συμβαίνει εδώ. Την ίδια στιγμή αποκτά και εχθρούς: Ο Χατζιδάκις πνεύμα φύσει αδέσμευτο, είχε δώσει το ελεύθερο να ασκείται έντονη κριτική σε πρόσωπα και θεσμούς, χωρίς να μπαίνει στη διαδικασία να σκέφτεται τι θα ενοχλούσε τους έχοντες την εξουσία. Σύντομα η ενόχληση έγινε δυσφορία και η λογοκρισία γεγονός.

Οι καλοθελητές δεν άργησαν να εμφανιστούν. Ο Νίκος Δήμου σημείωνε στο περιοδικό «Επίκαιρα» το 1979: «Το βουνό Λιλιμπάγια θα μπορούσε να είναι ο Όλυμπος, ενώ το Πόρτο Λίλι θα μπορούσε να είναι ο Πειραιάς. […] Τα πρόσωπα έχουν, επίσης, εμφανείς συμβολισμούς: ο Δήμαρχος Χαρχούδας είναι ο πονηρός πολιτικάντης, που εξαπατά τους πολίτες του με δήθεν υπηρεσίες, που «εξυπηρετούν» τον πολίτη (ενώ στην πραγματικότητα τον απομυζούν), φτιάχνει και ξαναφτιάχνει τη «λεωφόρο Γαλάζιας Πεταλούδας» (εμφανής παραλληλισμός της κατασκευής της Λεωφόρου Συγγρού εκείνη την εποχή)».

Την περίοδο εκείνη βέβαια, σύμφωνα με το σενάριο της σειράς, ο Δυστροπόπιγκας, ένας από τους ήρωες της σειράς, αποφάσισε να διεκδικήσει την εξουσία της Λιλιπούπολης από τον δήμαρχο Χαρχούδα. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε περαιτέρω αντιστοιχίες και πολιτικά προβλήματα. Ο Χαρχούδας συνδέθηκε με τη Δεξιά Κυβέρνηση, ενώ ο Δυστροπόπιγκας με την Αριστερά αντιπολίτευση. Τα κόμματα, κυρίως η τότε Κυβέρνηση, και μία μερίδα του Τύπου άρχισαν να σχολιάζουν έντονα τη Λιλιπούπολη, χαρακτηρίζοντας την ως κομμουνιστική προπαγάνδα. Η αντίδραση από τους Τσαλδάρη και Λαμπρία ήταν έντονη, ενώ ο Αβέρωφ είχε δηλώσει: «Ακούμε τη «Λιλιπούπολη» και νομίζουμε ότι ακούμε Ράδιο Μόσχα!».

Ταυτόχρονα το μεγάλο κόστος παραγωγής της εκπομπής, η οποία απαιτούσε συνέχεια νέα τραγούδια και ζωντανές ηχογραφήσεις επιβάρυνε το κλίμα. Αντίθετα με την όλη κατάσταση, ο Χατζιδάκις προστάτευε τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά την εκπομπή. Σε κείμενό του είχε χαρακτηρίσει τη «Λιλιπούπολη»:’’γέννημα μιας φιλελεύθερης και πειραματικής ραδιοφωνίας από τη μία, του Τρίτου Προγράμματος, και από την άλλη μιας ομάδας νέων ανθρώπων με πολύ ταλέντο που συγκεντρώθηκαν στο Τρίτο και δούλεψαν ελεύθερα, με κέφι, με αξιοπρέπεια και αυτοσεβασμό. Αυτό βέβαια δεν στάθηκε εμπόδιο στο να εξοργιστεί η αντιδραστική παραδημοσιογραφία του ελληνικού Τύπου που χαρακτήρισε τη «Λιλιπούπολη»… κομμουνιστική. Ίσως γιατί πρώτη φορά κάποιοι μιλούσαν στα παιδιά υπεύθυνα με καθαρή ποιητική γλώσσα. Θίγοντας (με τον τρόπο αυτόν) θέματα που βασανίζουν και πονάνε τον τόπο και όχι ως εκπαιδευτικοί ή γονείς ανόητοι που συμπεριφέρονται στα παιδιά λες και αποτείνονται σε υπανάπτυκτους και ατελείς οργανισμούς με θέματα ανώδυνα και γλώσσα απονεκρωμένη και συμβατική.’’

«H Λιλιπούπολη ξεκίνησε σαν μια εκπομπή για να μαθαίνουν τα πολύ μικρά παιδιά τι είναι το κόκκινο χρώμα, τι το πράσινο, τι είναι το κοντά, τι το μακριά, το μικρό, το μεγάλο…», αναφέρει κάπου η Μαριανίνα Κριεζή. Αρχικά η ακροαματικότητα της εκπομπής ήταν χαμηλή και το Τρίτο Πρόγραμμα βιάστηκε να την κρίνει ως αποτυχία. Ο Χατζιδάκις όμως επέμεινε στην πίστη του στο συλλογικό αυτό έργο, και έτσι εισήχθη στα θεατρικά κείμενα ως σεναριογράφος και η Άννα Παναγιωτοπούλου και έγραφαν μαζί με την Μαριανίνα τα κείμενα κι έκτοτε η Λιλιπούπολη άρχισε να αφορά και …μεγαλύτερα παιδιά, καθώς ο λόγος και ο χαρακτήρας της γινόταν όλο και πιο πολιτικός και οικολογικός σαφώς, μέσα από τα καυστικά κείμενα και το σατυρικό λόγο που σχολίαζαν τα της επικαιρότητας με τα διάφορα προβλήματα της εποχής.

Στο βιβλίο του ο Γιώργος Αλλαμανής καταφέρνει να εισάγει τον αναγνώστη στο κλίμα της ραδιοφωνικής εκπομπής ακόμη κι αν ποτέ δεν έχει ακούσει ποτέ καμία εκπομπή της Λιλιπούπολης.
Ο Καιρός της Λιλιπούπολης είναι ένα ντοκιμαντέρ ψυχής, καρδιάς και θελήσεις μιας ομάδας νέων καλλιτεχνών με όραμα και μεράκι για δημιουργία. Η αφήγηση με τα ολόσωστα ελληνικά, την καθαρή σε νοήματα γλώσσα, και το σωστά δομημένο υλικό, γίνεται απολύτως αντιληπτή και ένα αληθινό πεδίο επικοινωνίας. Διαβάζοντας για τον καιρό της Λιλιπούπολης, διανύουμε ένα ακριβό πνευματικό ταξίδι στον χρόνο με σταθερό σημείο αναφοράς δημιουργούς που φέρουν ατόφιες τις πολιτισμικές μας αξίες, και διαιωνίζουν την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Κλείνοντας θέλω να σταθώ και στο υπέροχο εξώφυλλο που επιμελήθηκε η Μάγδα Διαλεκτού. Κοιτάζοντας τον παπαγάλο μου έρχονται τα λόγια της Μαριανίνας Κριεζή: ”Ως πότε παπαγάλοι θα ζείτε στα κλουβιά; Βάλτε φωνή μεγάλη, να βρείτε λευτεριά!”

Γιώργο Αλλαμανή, σε ευχαριστούμε για το ταξίδι στο Στον καιρό της Λιλιπούπολης. Ένα βιβλίο που αποτελεί ήδη βιβλιογραφική αναφορά και θα ανακαλύπτεται διαχρονικά τόσο από μελετητές όσο κι από νέα παιδιά που θέλουν να κάνουν ένα ταξίδι μέχρι την Λιλιπούπολη.

Θέλω να αφιερώσω την αποψινή μας βραδιά στη Μαριανίνα Κριεζή εκεί στο Πόρτο Λίλι που βρίσκεται!
Καλοδιάβαστο να ‘ναι.