Με αφορμή το θέμα των καταγγελιών που έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα, μιλήσαμε με τον δικηγόρο Κώστα Παπαδάκη, για το νομικό μέρος των σεξουαλικών εγκλημάτων.
Η ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΝ ΑΔΙΚΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΣ ΠΟΙΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΘΕΝΑ.
Όπως διευκρίνισε ο κ. Παπαδάκης «Τα “σεξουαλικά αδικήματα” αντιμετωπίζονται από τον Ποινικό Κώδικα με το 19ο Κεφάλαιο αυτού, με τον τίτλο «Εγκλήματα κατά της Γενετήσιας Ελευθερίας» και «Εγκλήματα Οικονομικής Εκμετάλλευσης της Γενετήσιας Ζωής». Το βασικό διαχωριστικό τους κριτήριο αποτελούν οι κατηγορίες των εγκλημάτων που τελούνται με γενετήσιες πράξεις και των εγκλημάτων που τελούνται με γενετήσιες χειρονομίες.»
Όσον αφορά τις νομικές διαφορές μεταξύ των αδικημάτων αυτών, αναφέρει: «Ο βιασμός που είναι το βαρύτερο από τα σεξουαλικά αδικήματα προϋποθέτει εξαναγκασμό άλλου σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης και τιμωρείται με κάθειρξη 10-15 ετών, ενώ αν πρόκειται για ομαδικό βιασμό (από 2 ή περισσοτέρους) ή βιασμό που είχε ως συνέπεια τον θάνατο του παθόντος, μπορεί να επιβληθεί και ισόβια κάθειρξη.
Αντίθετα, η ποινική αντιμετώπιση της προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας με χειρονομίες, αντιμετωπίζεται ηπιότερα από τον νόμο, αφού τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους, εκτός εάν ο παθών είναι νεότερος των 12 ετών, οπότε το όριο αυξάνεται έως τα δύο χρόνια.
Με φυλάκιση τουλάχιστον 3 ετών τιμωρείται ενήλικος, ο οποίος μέσω διαδικτύου ή άλλων τεχνολογιών πληροφορικής, αποκτά επαφή με πρόσωπο κάτω των 15 ετών και με χειρονομίες ή προτάσεις προσβάλλει την τιμή του στο πεδίο της γενετήσιας ζωής μετά από συνάντηση και τουλάχιστον δύο ετών, εάν δεν έχει επακολουθήσει συνάντηση.
Βιασμό συνιστά, κατά μία έννοια, και η κατάχρηση της διανοητικής ή σωματικής αναπηρίας ή ανικανότητας άλλου να αντισταθεί και έτσι διενεργεί με αυτόν γενετήσια πράξη, με ανώτατο όριο ποινής τα 10 έτη.
Μεγάλη σημασία, τέλος, από άποψη κατηγοριοποίησης των σεξουαλικών αδικημάτων είναι η ιδιότητα του παθόντος ως ανηλίκου και μάλιστα με κλιμάκωση ανάλογα με την ηλικία του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει επίσης η περίπτωση της επίτευξης γενετήσιας πράξης χωρίς την συναίνεση του παθόντος, έστω και χωρίς την άσκηση σωματικής βίας ή απειλής σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας, η οποία μετά από αρκετές νομοθετικές περιπέτειες επανεγκαταστάθηκε στον Ποινικό Κώδικα ως κακούργημα, έστω και με μειωμένη – σε σχέση με τον βιασμό – ποινή.
Παραμένει, ωστόσο, πλημμεληματική η δίωξη της κατάχρησης σε γενετήσια πράξη τιμωρούμενης με φυλάκιση 2-5 ετών για εργοδότες, υποψήφιους εργοδότες και μέλη σωφρονιστικού προσωπικού και φορέων εξουσίας, που ο καθένας για τους λόγους του εκμεταλλευόμενος την ανάγκη του θύματος το υποχρεώνει σε γενετήσιες πράξεις.
Είναι μία διάταξη, για την οποία έγινε μεγάλη συζήτηση την περίοδο διαβούλευσης για τον νέο Ποινικό Κώδικα με τις δίκαιες διαμαρτυρίες του φεμινιστικού κινήματος και του προοδευτικού κόσμου, δεδομένου ότι η σύμβαση της Κωνσταντινούπολης απαιτεί την ισότιμη τιμωρία κάθε μη συναινετικής, εξαναγκαστικής δηλαδή, σεξουαλικής πράξης».
ΟΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΥ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΘΥΤΗ ΚΑΙ ΘΥΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΆ ΠΟΥ ΤΕΛΙΚΑ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΟΝΤΑΙ.
Ο κ. Παπαδάκης αναδεικνύει ένα από τα προβληματικά χαρακτηριστικά του Ποινικού Κώδικα που οδηγούν σε λύσεις συμβιβασμών μεταξύ των δύο πλευρών: «Ως προς το θέμα των συμβιβασμών θα πρέπει να τονίσουμε το γεγονός ότι στις περιπτώσεις του βιασμού η ποινική δίωξη ασκείται μεν αυτεπαγγέλτως, αλλά αν ο παθών δηλώσει ότι δεν επιθυμεί την ποινική δίωξη ο Εισαγγελέας μπορεί να απόσχει οριστικά από την ποινική δίωξη.
Η διάταξη αυτή, προβληματική κατά την γνώμη μου επίσης, σχετικοποιεί την απαξία του αδικήματος του βιασμού και δημιουργεί προϋποθέσεις συμβιβασμών και συναλλαγών μεταξύ θύματος και θύτη.
Η δικαιολογητική της βάση είναι ότι πρέπει να δίνεται η επιλογή στο θύμα να αποφύγει την δημόσια έκθεση του και την βιωματική αναπαράσταση όσων συνέβησαν στον βιασμό μέσα από την ακροαματική διαδικασία, στην πράξη όμως καταλήγει μέσο ενθάρρυνσης των θυμάτων να παραιτούνται, και ποινικής εξιλέωσης των οικονομικά ισχυρών θυτών βιασμού.»
Για τις υποθέσεις που τελικά καταλήγουν να καταγγελθούν, κάνει την εξής διαπίστωση: «Ωστόσο είναι γνωστό από τα διδάγματα της κοινής πείρας ότι ο φόβος επικρατεί και ότι οι περιπτώσεις που καταγγέλλονται είναι ελάχιστες σε σχέση με αυτές που τελούνται. Τα θύματα ντρέπονται, αυτοενοχοποιούνται και διστάζουν να καταγγείλουν».
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΙΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ.
Σε σχέση με ερωτήσεις που τίθενται σχετικά με το τι φορούσε το θύμα, την προκλητική συμπεριφορά του κλπ ο κ. Παπαδάκης είναι σαφής: «Προφανώς και οι ερωτήσεις αυτές ακούγονται και είναι αναμενόμενο, τουλάχιστον από την πλευρά των συνηγόρων υπεράσπισης των θυτών. Όσο στην κοινωνία θα επικρατεί το στερεότυπο ότι το θύμα του βιασμού προκαλεί με την εξωτερική εμφάνιση και το ντύσιμο του, αυτό πάντοτε θα επιζητείται να ενισχύεται σε ένα σχήμα συνυπαιτιότητας του θύματος και θα αποτελεί αντικείμενο ερωτήσεων.
Έτσι, οι ερωτήσεις αυτές γίνονται πολύ συχνά, αν όχι πάντα, από τους συνηγόρους των θυτών και πολλές φορές κατά τρόπο εξευτελιστικό για το θύμα. Φυσικά έχει τεράστια διαφορά όταν αυτές οι ερωτήσεις γίνονται από την έδρα, πράγμα που όμως τελευταία δεν συμβαίνει συχνά και αυτό οφείλεται στην μεταβολή των κοινωνικών αντιλήψεων, τουλάχιστον στο εποικοδόμημα και στην πλειοψηφική «κατάκτηση» του δικαστικού σώματος από γυναίκες δικαστές και εισαγγελείς».
ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΘΥΜΑ ΜΙΑ ΔΙΚΗ ΒΙΑΣΜΟΥ.
Η απάντηση του κ. Παπαδάκη αναδεικνύει ένα επίσης σημαντικό πρόβλημα: «Με μέτριους υπολογισμούς θα έλεγα ότι ένα μέσο επαγγελματικό δικηγορικό κόστος δεν μπορεί να υπολείπεται των 5.000 ευρώ και αυξάνεται ανάλογα αν υπάρξουν επόμενοι βαθμοί δικαιοδοσίας (Εφετείο, Άρειος Πάγος). Πρόσθετο ανάλογο κόστος έχει η τυχόν αστική αναζήτηση αποζημίωσης.
Να τονίσω στο σημείο αυτό, ότι το σύστημα νομικής βοήθειας που υπάρχει στην Ελλάδα είναι ελλιπέστατο, όταν σε άλλες χώρες υπάρχουν οργανωμένες δομές υποδοχής κακοποιημένων γυναικών με πλήρεις υπηρεσίες νομικές, ψυχολογικές, υποδομές φιλοξενίας, κλπ. Η έλλειψη αυτή έχει ως συνέπεια μεταξύ άλλων και την μεταφορά του οικονομικού βάρους διεξαγωγής της δίκης στα θύματα».
Ο κ. Παπαδάκης κλείνει με μία διαπίστωσή για τα βήματα προόδου που έχουν γίνει στην Ελλάδα σχετικά με αυτά τα ζητήματα: «Προφανώς έχουν γίνει βήματα προς τα εμπρός, αλλά όχι ακόμα στο επιθυμητό επίπεδο. Με αφορμή την καταγγελία της κας. Μπεκατώρου, οι ασκοί του Αιόλου άνοιξαν. Παρά το γεγονός ότι η γυναίκα έχει μπει δυναμικά στην παραγωγή, αλλά και στην διοίκηση, στα σώματα ασφαλείας, στους μηχανισμούς καταστολής, στα δικαστήρια κλπ., μόλις τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να διαμορφώνεται μία αντισεξιστική κουλτούρα, που αργεί ακόμα να κυριαρχήσει».
Η ανάγκη να αιτηθούμε τα αυτονόητα
- Να υπάρχει εξολοκλήρου κάλυψη των δικαστικών εξόδων για τα θύματα από το κράτος.
- Να υπάρχουν σε κάθε αστυνομικό τμήμα γυναίκες αστυνομικοί που να υποδέχονται τα περιστατικά γυναικών που θέλουν να καταγγείλουν οποιουδήποτε είδους σεξουαλική παρενόχληση ή βιασμό. Αντίστοιχα, άντρες αστυνομικοί για τα περιστατικά αντρών. Και τελικά, να υπάρχει η δυνατότητα, η καθεμία και ο καθένας να μιλήσει σε όποιο φύλο αυτός επιθυμεί και νιώθει πιο άνετα.
- Να δημιουργηθούν στα πλαίσια των δήμων, δομές στελεχωμένες με το απαραίτητο προσωπικό ώστε να υπάρχει η δυνατότητα στήριξης των θυμάτων σε τοπικό επίπεδο. Να γνωρίζουν τα θύματα ότι έχουν στην γειτονιά τους μία δομή που μπορεί να τα υποδεχτεί, να τα στηρίξει, να τα συμβουλεύσει.
INFO
Κάλεσε στη «Γραμμή SOS 15900», αν έχεις υποστεί οποιοδήποτε είδος βίας (σεξουαλική, σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική, λεκτική, οικονομική), βιασμό, παρενόχληση ή κακοποίηση.
Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας σε 24ωρη βάση, 365 μέρες το χρόνο.
Μπορείς ακόμα να επικοινωνήσεις μέσω e-mail στη διεύθυνση: [email protected]
Για περισσότερες πληροφορίες: https://womensos.gr/15900-24ori-tilefoniki-grammi/
