«1.000 λέξεις για το βιασμό»

Στη δίκη των βιαστών και δολοφόνων της Ελένης Τοπαλούδη, ο συνήγορος του κατηγορούμενου Μανώλη Κούκουρα, δήλωσε: «Βιασμό με στηθόδεσμο δε μπορώ να φανταστώ», ενώ υποστήριξε ότι ο κατηγορούμενος όχι απλώς δεν βίασε την Ελένη, αλλά γενικά ήταν ένας άντρας που «χάιδευε» τις γυναίκες και τον ενθάρρυνε να συνεχίσει να το κάνει. Στα δικαστήρια, όπως και σε κάθε άλλο χώρο εκπροσώπησης της δικαστικής, νομοθετικής, και εκτελεστικής εξουσίας, οι γυναίκες επαγγελματίες αποτελούν τη μειονότητα. Κι έτσι, αστοιχείωτες και προκλητικές δηλώσεις σαν τις παραπάνω, βαθιά ριζωμένες στην πατριαρχική δομή της κοινωνίας μας, δεν ξεμπροστιάζονται εύκολα.

Αν τύχει, όμως, και ξεμπροστιαστούν, όπως έκανε η εισαγγελέας Αριστοτέλεια Δόγκα με την αγόρευσή της λίγο πριν από την καταδικαστική απόφαση των ενόρκων στην εν λόγω δίκη, έρχονται κάποια άλλα ατρόμητα αρσενικά, που θίχτηκε η πατριαρχική τους μεγαλοσύνη, εξαπολύοντας κατηγορίες τόσο για «προσβολή» του ήθους των δικηγόρων (όπως είναι ο παραπάνω, με το «στηθόδεσμο»!) όσο και για «συναισθηματισμό», «δικαστικό λαϊκισμό» και ανάρμοστη «ταύτιση» της εισαγγελέα με το θύμα.

Συζήτηση που θυμίζει αυτές τις γνώριμες επικρίσεις περί «υπερβολικών αντιδράσεων», «συναισθηματισμού» και «γκρίνιας» των γυναικών, οι οποίες μάλλον δεν τα καταφέρνουν στον κόσμο των αντρών τόσο καλά όσο οι ίδιοι οι άντρες. Σε αυτό τον υπέροχο κόσμο της πείνας, της ανεργίας, της κοινωνικής αδικίας, του ατιμώρητου και ασύδοτου εγκλήματος, της περιβαλλοντικής καταστροφής, της προσφυγικής κρίσης και της πανδημίας, για τον οποίο οι-άντρες-σε-εξουσία μπορούν να περηφανεύονται.

Μπορούν επίσης να περηφανεύονται για τους 4.500 βιασμούς ανά έτος στην Ελλάδα με μόνο 1 στους 20 να καταγγέλλεται και 1 στους 40 να διώκεται. Για το βιασμό 1 γυναίκας κάθε 20 λεπτά στην Ινδία (βάσει στοιχείων της ινδικής κυβέρνησης), αλλά και για τη 1 στις 20 γυναίκες που βιάζονται στην Ευρώπη (βάσει στοιχείων της ΕΕ). Πρόκειται για 9 εκατομμύρια γυναίκες σε ευρωπαϊκό, «πολιτισμένο» έδαφος. Ακόμα, 1 στις 10 γυναίκες που είναι κόρες, αδερφές, ανιψιές, ξαδέρφες, θείες, φίλες, σύντροφοι και σύζυγοί τους, έχουν υποστεί σεξουαλική βία από ενήλικα έως το 15^ο έτος τους.

Με άλλα λόγια, εάν γνωρίζεις 100 γυναίκες, οι 5 από αυτές έχουν βιαστεί και οι 10 από αυτές έχουν σχεδόν βιαστεί. Οι αριθμοί αυτοί είναι ενδεικτικοί, καθώς λιγότερο από το 1/7 των γυναικών που υφίστανται σεξουαλική κακοποίηση προχωρούν σε καταγγελία. Ο λόγος είναι ότι δεν πιστεύουν στην απόδοση δικαιοσύνης. Λογικό. Αφού υπάρχουν έμπειροι, μορφωμένοι, άντρες δικηγόροι του 21^ου αιώνα, που δεν μπορούν να φανταστούν «βιασμό με στηθόδεσμο»!

Για να αντιληφθούμε, όμως, την έκταση του φαινομένου, χρειάζεται να αναλογιστούμε συνολικά τις ποικίλες, ειδεχθείς εκδοχές του, διαδικασία που χρειάζεται γερό στομάχι και επιβάλλεται να ξεκινήσει με τον απαραίτητο ορισμό: βιασμός είναι η πράξη επιβολής συνουσίας ή άλλης σεξουαλικής επαφής χωρίς τη συναίνεση και ενάντια στη θέληση του ατόμου που βιάζεται (το τροποποιημένο άρθρο 336 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα θέτει στον πυρήνα του βιασμού την απουσία συναίνεσης, από τον Ιούνιο του 2019). Ο βιασμός είναι ουσιαστικό γένους αρσενικού, υπόθεση έμφυλης βίας και μια από τις πολλές εκφάνσεις της πατριαρχίας. Οι βιαστές είναι σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα ενήλικες άνδρες και τα θύματα του βιασμού είναι κυρίως γυναίκες και παιδιά (κορίτσια και αγόρια).

Ο βιασμός συμβαίνει στο δρόμο, σε σκοτεινές γωνίες και σοκάκια, σε υπόγειες διαβάσεις και τουαλέτες, σε μέσα μαζικής μεταφοράς, σε εκκλησίες, σε πανεπιστημιουπόλεις, σε σχολεία, σε γραφεία, σε επιχειρήσεις, σε αποθήκες, σε λόφους, σε παραλίες, σε κέντρα διασκέδασης και σε αυτοκίνητα. Συμβαίνει σε απρόσωπες, αφιλόξενες πόλεις, με την αποξένωση, όπου φωνάζεις και κανείς δεν σε ακούει, αλλά και σε γραφικά, φιλόξενα χωριά και σε μικρές τοπικές κοινωνίες, όπου αν φωνάξεις θα σε ακούσουν, αλλά θα κάνουν ότι δεν ακούνε.

Συμβαίνει μέσα στην ασφάλεια των σπιτιών, μέσα στις οικογένειες και τις στενές συγγενικές σχέσεις, στον πυρήνα της συζυγικής εστίας και στις σχέσεις συντροφικότητας, που παραδοσιακά αποτελούν ένα από τα πλέον επικίνδυνα πλαίσια για τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα των γυναικών (βάσει στοιχείων του ΠΟΥ: 1 στις 3 γυναίκες στον κόσμο έχουν βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία, κυρίως από έναν ερωτικό σύντροφο). Συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, ανά λίγα λεπτά της ώρας, κάθε φορά που κάποια/ο/ος λέει «όχι» και κάποιος μεταφράζει «ναι».

Τα παραπάνω, όμως, είναι θα λέγαμε λίγο πολύ «ερασιτεχνικά», δεν είναι «οργανωμένα». Ο βιασμός γίνεται συστηματικά, επαγγελματικά και «οργανωμένα» μέσα σε ισχυρά κυκλώματα παιδεραστών, που ανήκουν στην παγκόσμια οικονομική και πολιτική ελίτ και συνήθως συνοδεύεται από τελετουργικές παιδοκτονίες pour passer le temps. Συμβαίνει σωρηδόν σε αδυσώπητα κυκλώματα ενήλικης και παιδικής πορνείας, trafficking και σωματεμπορίας, που όχι μόνο δεν ξεσκεπάζονται αλλά και δρουν ανεμπόδιστα ανά τον κόσμο.

Συμβαίνει (και ξανασυμβαίνει, με εκατομμύρια ψηφιακές επαναλήψεις) στα πορνογραφικά website με τα αντίστοιχα βίντεο της κατηγορίας “rape” (βιασμός), “forced sex” (βεβιασμένο σεξ), “child rape” (παιδικός βιασμός) και “revenge porn” (εκδικητική πορνογραφία), είτε πρόκειται για πραγματικά βιντεοσκοπημένα γεγονότα βιασμού, είτε για «προσομοιώσεις». Συμβαίνει, ακόμα, στους επιβεβλημένους γάμους ανήλικων κοριτσιών (πραγματοποιούνται σχεδόν 40.000 τη μέρα, ανά τον κόσμο) και στη συστηματική σεξουαλική κακοποίηση των “bacha bazi”, των αγοριών – σκλάβων του σεξ στο Αφγανιστάν, που βάφονται και ντύνονται σαν γυναίκες με σκοπό να βιάζονται από μεσήλικες άντρες.

Όλα αυτά παίρνουν εκρηκτικές διαστάσεις σε εποχές σύγκρουσης, πανδημίας και φυσικών καταστροφών, όπου οι γυναίκες υφίστανται όχι μόνο τα κοινά για όλους δεινά αλλά και τη ραγδαία αύξηση της έμφυλης βίας, που τα συνοδεύει. Η σεξουαλική βία εν καιρώ πολέμου κορυφώνεται (60.000 γυναίκες βιάστηκαν στον 3ετή πόλεμο στη Βοσνία, 250.000 σε 100 ημέρες γενοκτονίας στη Ρουάντα, 60.000 στον εμφύλιο της Σιέρρα Λεόνε και 200.000 στον εμφύλιο του Κονγκό, βάσει στοιχείων του ΟΗΕ), ενώ τα περιστατικά βιασμού αυξάνονται ακόμα περισσότερο κατά τη διάρκεια των μεταπολεμικών περιόδων, λόγω της «δυσκολίας» των πρώην στρατιωτών να δεχτούν τις αλλαγές που έχουν συμβεί εντωμεταξύ στα σπίτια τους, κυρίως εξαιτίας της γυναικείας απασχολησιμότητας, που αντιπαραβάλλεται με τη δική τους ανεργία.

Στους προσφυγικούς καταυλισμούς και στα καταφύγια οι γυναίκες αντιμετωπίζουν τη διαρκή απειλή της σεξουαλικής κακοποίησης, με στατιστικά στοιχεία που είναι ευρέως διαδεδομένα από τη Διεθνή Αμνηστία και άλλες διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις, αλλά σπάνια λαμβάνονται από τους ιθύνοντες τα απαραίτητα μέτρα, όπως ξεχωριστά υπνωτήρια και διαφορετικές τουαλέτες και εγκαταστάσεις προσωπικής υγιεινής για γυναίκες και άνδρες.

Η καθημερινή σεξουαλική κακοποίηση σε βάρος γυναικών και παιδιών, όμως, δεν εξαντλείται σε όσα αναφέρθηκαν και δεν «ξεπηδάει» από μόνη της. Θεμελιώνεται σε καθημερινές σεξιστικές συμπεριφορές, σε κάθε είδους λεκτική και ψυχολογική βία, πατριαρχικές στάσεις, προκαταλήψεις και στερεότυπα, που συγκροτούν την κουλτούρα του βιασμού, ένα στέρεο κοινωνικό-οικονομικό-πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο, το οποίο φορτώνει τα εγκλήματα κατά των γυναικών στις ίδιες τις γυναίκες, στοχεύοντας στο σταθερό εκφοβισμό, την κοινωνική συμμόρφωση και την υποταγή τους, με την πλήρη συμπαράσταση των κρατικών θεσμών και των ΜΜΕ. Η «ανωτερότητα» του ανδρικού φύλου δεν πρέπει να υπονομευτεί, η παγκόσμια ισχύς και η κυριαρχία των ανδρών δεν πρέπει να αποσταθεροποιηθεί.

Ο βιασμός, άλλωστε, δεν είναι ένα έγκλημα που γίνεται με στόχο τη σεξουαλική ικανοποίηση, είναι ένα έγκλημα με στόχο την ψευδοηδονή της υποταγής. Ο βιασμός δεν αποσκοπεί στη βίαιη παραβίαση της βιολογικής φύσης της γυναίκας, αλλά στην εμπέδωση των κοινωνικών νοημάτων που έχουν αποδοθεί στο γυναικείο φύλο και στο γυναικείο σώμα, ώστε αυτό να είναι αυτόματα επιδεκτικό στην άσκηση κάθε είδους έμπρακτης αυθαιρεσίας και βίας. Έτσι ώστε, εάν είσαι άντρας και «βλέπεις» ένα γυναικείο σώμα, να ξέρεις αυτοστιγμεί πού θα το κατατάξεις: στην κατηγορία της υποτίμησης, της εργαλειοποίησης και της κάθε ενδεχόμενης κακοποίησης. Ώστε να διαιωνίζεται η ψευδαίσθηση του αέναου ανδρικού ελέγχου.

Πρόκειται για ένα είδος ψευδαίσθησης, μια αυταπάτη από την οποία δεν προβλέπεται να συνέλθει αυτός που (βολεύεται στο να) τη συντηρεί, παρά μόνο με τη ρίψη νερού στο πρόσωπο, όπως ακριβώς κάνουμε στον κοιμισμένο για να ξυπνήσει. Και το «νερό» αυτό μπορεί να το ρίξει μόνο ο (ενήλικος) πληθυσμός που κυρίως βάλλεται, ο γυναικείος – δηλαδή – πληθυσμός και η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα.

Είναι ίσως (για την ώρα) ο μόνος που έχει το κίνητρο και τη δύναμη να καταγγέλλει, να εγκαλεί, να διεκδικεί, να συνηγορεί και να μοιράζεται την απαραίτητη πληροφορία. Ακριβώς όπως κάνει καθημερινά κάθε συλλογικότητα που εκπροσωπεί το γυναικείο κίνημα και την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, διεκδικώντας συντονισμένα την έμπρακτη κατοχύρωση της ισότητας και την ολική κατάρρευση της κουλτούρας του βιασμού.

Όπως κάθε γυναίκα που ξεμπροστιάζει άφοβα την καθημερινή σεξιστική συμπεριφορά, την παρενόχληση στο δρόμο (catcalling), το ανεπιθύμητο άγγιγμα, το body shaming, τις προτάσεις και τα μηνύματα σεξουαλικού περιεχομένου στα κοινωνικά δίκτυα, το συναισθηματικό εκβιασμό, τη λεκτική, ψυχολογική κακοποίηση και την υποτίμηση από συντρόφους, συγγενείς, εργοδότες και συναδέλφους. Όπως καθεμία που αρνείται να τη φωνάζουν «κοριτσάκι», να την εξυβρίζουν εντός του κυκλοφοριακού χάους επιμένοντας ότι είναι καλύτερα «να πλένει πιάτα», να αποκαλούν το σώμα και το ντύσιμό της «προκλητικό» και να έχουν άποψη για τις σεξουαλικές επιλογές της.

Ακριβώς όπως η Αριστοτέλεια Δόγκα (που πριν από λίγες μέρες δέχτηκε επίθεση έξω απ’ το σπίτι της, μετά από σειρά απειλών) πήρε θέση προσωπική (όχι απρόσωπη, όπως θεσμικά της ζητήθηκε) σε μια υπόθεση βιασμού και γυναικοκτονίας, που παραλίγο να συσκοτιστεί.

Γιατί για κάθε γυναίκα ο βιασμός και η έμφυλη βία είναι ζήτημα προσωπικό. Αναμετράται καθημερινά με αυτό, από πολύ μικρή ηλικία. Το φάσμα των καθημερινών πλαισίων όπου ενδέχεται να υποστεί βία είναι ευρύτατο και το ψυχικό γεγονός του φόβου της βίας «λόγω φύλου» είναι αδιαμφισβήτητο.

Ο περιορισμός στην ελευθερία των κινήσεων των γυναικών, που συχνά αντιμετωπίζεται με χλευασμό και από θέση (τοξικά αρρενωπής) εξουσίας, είναι δεδομένος (σύμφωνα με τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης: 1 στις 2 γυναίκες αποφεύγουν ορισμένες καταστάσεις ή κάποια μέρη, τουλάχιστον μερικές φορές, από φόβο μήπως υποστούν σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση.

Αυτές δεν ήταν 1.000 λέξεις για το βιασμό. Κι ακόμη αισθάνομαι, όπως πολύ συχνά όλες μας, ότι δεν τα είπα «όλα».