Θέματα εξουσίας και ψυχολογικής βίας θίγει με εύστοχο, παραβολικό, σατιρικό τρόπο στην πλήρη συμβολισμών πρόσφατη ταινία του με τον παρηχητικό (στα αγγλικά) τίτλο “Kinds of Kindness” ο Γιώργος Λάνθιμος, που σίγουρα είναι “one of a kind” και “one of the kind” και δεν προέκυψε ξαφνικά “out of the blue” στο παγκόσμιο κινηματογραφικό στερέωμα, αλλά ακολούθησε μία τροχιά επίμονης κι επίμοχθης σταδιοδρομίας. Επομένως κάθε τι αρνητικό που ενδεχομένως γράφεται (ή θα γραφτεί) εναντίον του είναι απλώς καύσιμο στο καμίνι τής έμπνευσής του.
Όπως οι μεγάλοι λογοτέχνες/καλλιτέχνες φιλόσοφοι χρησιμοποίησαν το οργιαστικό ή εξωθεσμικό σεξ προκειμένου να διεγείρουν (και να συντηρήσουν εσαεί) το ενδιαφέρον τού πανανθρώπινου κοινού της, έτσι κι η παραγωγική μηχανή που κινείται πίσω από το brand name του και τον στηρίζει βασίζεται και ποντάρει κυρίως στο όποιο «σκάνδαλο» προκύψει μετά την πρώτη προβολή των πρόσφατων κινηματογραφικών του έργων.
Όμως διανύουμε ήδη την τρίτη δεκαετία τού απελευθερωτικού, πολυτάραχου εικοστού πρώτου αιώνα και τα μετανεωτερικά πράγματα τείνουν προς τη διαμόρφωση μιας περιρρέουσας ατμόσφαιρας που ουδόλως προσομοιάζει με τα (λεκτικά-γλωσσικά και παραγλωσσικά) πρότυπα των αρχών του εικοστού πρώτου αιώνα.
Παράπλευρη συνέπεια τής Γαλλικής Επανάστασης (παιδί τού Διαφωτισμού) ήταν ΚΑΙ το περίεργο, αλλόκοτο, προκλητικό, παραβατικό έργο τού Μαρκησίου ντε Σαντ.
Μετά την πτώση τής αυτοκρατορικής Ευρώπης που σήμανε το τέλος τού Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μια σειρά κινημάτων στην Τέχνη και στην Λογοτεχνία πυροδότησαν αλυσιδωτές αντιδράσεις με την παραγωγή, εμφάνιση και κυριαρχία «-ισμών», που αμφισβήτησαν τα πάντα ανατρέποντας την καθεστηκυία τάξη.
Ήδη με την «αποδόμηση» (που επανήλθε στο προσκήνιο τής Ιστορίας) περάσαμε από την Νεωτερικότητα στη Μετανεωτερικότητα.
Στο νεοελληνικό λογοτεχνικό τοπίο εμφανίζεται ο Δρ Φιλοσοφίας Δούκας Καπάνταης με το ιδιαίτερα προκλητικό του έργο «Η Αυτοκράτειρα» (εκδόσεις Νεφέλη) που ανέβηκε μάλιστα δραματουργημένο και στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών τού Ιδρύματος Ωνάση.
Ο Λάνθιμος από την πλευρά του μετά την εκπληκτική γέμουσα συμβολισμών ταινία «Η χρονιά τού ελαφιού…» απογειώθηκε σε μια νοητική-αισθητική σφαίρα απολύτως κωδικοποιημένη, όπου η εκάστοτε παραβολή λειτουργεί σε πολλαπλά δυσδιάκριτα επίπεδα.
Κάπου λοιπόν μεταξύ Μαρκήσιου ντε Σαντ, Ζενέ, Ταχτσή, Δούκα Καπάνταη, Ντεριντά (και λοιπών ρηξικέλευθων οντοτήτων), ο Λάνθιμος προκαλεί συνειδητά την πολιτική ορθότητα των μικρομεσαίων ελπίζοντας στο σοκ που θα εκτινάξει την βραχυπρόθεσμη υστεροφημία του στα ύψη. Την «αθανασία» βέβαια την κρίνει ο Χρόνος κι είναι πολύ νωρίς για μελλοντολογικές προβλέψεις.
Το σίγουρο είναι πως κάθε φορά που κάποιος τον κατακρίνει τον εξυψώνει.
Στην συγκεκριμένη ταινία, η θεσμική, συμβατική καλοσύνη λειτουργεί ανάποδα, ανάστροφα, είναι προϊόν προς εκμετάλλευση. Ο αυτοτραυματισμός ανθρώπων προκειμένουν να προκαλέσουν τον οίκτο και να εκμαιεύσουν τη συμπαράσταση των άλλων είναι απολύτως κατανοητός. Ο σκόπιμος όμως τραυματισμός των αθώων ζώων που δεν συμμετέχουν στην σαδομαζοχιστική ανθρώπινη συνθήκη (ακόμα κι όταν γίνεται τεχνητά, θεατρικά) είναι ένα κάκιστο παράδειγμα προς μίμησιν και ως ζωόφιλος διαμαρτύρομαι σθεναρά. Στη σκηνή που η αποσυνάγωγος ηρωίδα τής τρίτης ιστορίας (ναι, άντεξα μέχρι το τέλος τής τρίωρης προβολής)… όταν η πολυβραβευμένη παναξία ηθοποιός τραυματίζει (θεατρικά) το πόδι ενός ταλαίπωρου σκυλιού με μαχαίρι προκειμένου να βρει αφορμή να επισκεφθεί μία κτηνίατρο που θα την βοηθήσει σε κάτι, σε εκείνη ακριβώς τη σκηνή αποχώρησα από τον θερινό σινεμά εις ένδειξιν διαμαρτυρίας. Δεν ήμουνα ο μόνος.
Θα μου πείτε, τόσες θηριωδίες βλέπουμε καθημερινά στις ειδήσεις των οκτώ, αυτό σε πείραξε; Ναι, αυτό με πείραξε, γιατί οι άνθρωποι έχουν συνείδηση και αναλαμβάνουν να παίξουν ρόλους στο κοινωνικό παιχνίδι προκειμένου να αποκομίσουν κέρδη. Όμως τα αθώα ζωάκια που λίγη αγάπη, φροντίδα, καθαρή τροφή, νεράκι και στοιχειώδη περίθαλψη ζητούν, δεν έχουν καμία θέση στα υστερικά παραληρήματα που πετάει στον κάδο ανακύκλωσης ο μεταιχμιακός υλιστικός, αντιπνευματικός πολιτισμός μας που βιώνει μια βαθιά θεσμική, ιδεολογική, φιλοσοφική, αισθητική, γλωσσική Κρίση.
Σίγουρα, όλο αυτό, όπως συνέβη πολλές φορές στο παρελθόν θα βγάλει με μαθηματική ακρίβεια σε κάποιο Αναγεννησιακό διάλειμμα μεταξύ δύο σκοταδισμών. Και η Τεχνολογία, όταν δεν συνοδεύεται από την ενσυναίσθητη Φιλότητα και την ανιδιοτελή Αγάπη είναι – κατά την ταπεινή μου γνώμη πάντα – ο χειρότερος Μεσαίωνας που βιώνει έκπληκτο, εμβρόντητο, αμήχανο το Ανθρώπινο Είδος.
Δεν ξέρω εάν οι ταινίες τού Λάνθιμου θα προβάλλονται εκατό χρόνια μετά, δεν ξέρω καν εάν είναι «καλές» ή «κακές». Είναι σίγουρα μόδα, είναι τού συρμού. Κι αυτό κάτι λέει. Δεν το υποτιμώ καθόλου. Όμως σίγουρα θέτουν προβλήματα προς λύσιν και δίνει τροφή για σκέψη στον επαρκή θεατή-αναγνώστη των σύγχρονων πολιτιστικών φαινομένων.
Δείτε το με περίσκεψη, με προσοχή… εξασκώντας το κριτικό σας πνεύμα.
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας
https://konstantinosbouras.gr
