Η οικονομία διαμοιρασμού (sharing economy) στην οποία εντάσσεται η βραχυπρόθεσμη μίσθωση ακινήτων το τελευταίο διάστημα έχει μπει στο στόχαστρο πολλών «παραγόντων» της δημόσιας ζωής. Εκτεταμένη αρθρογραφία, στοχευμένες έρευνες, προτεραιότητες προεκλογικών προγραμμάτων υποψηφίων δημάρχων Αθήνας (Νάσου Ηλιόπουλου και Παύλου Γερουλάνου), συνηγορούν στην εμφάνιση αυτού του φαινομένου κυρίως ως πηγή κακού που «απειλεί» τους πολίτες, τις γειτονιές, τις πόλεις και την οικονομία, που ούτε λίγο ούτε πολύ τείνει να εξελιχθεί σε σύγχρονη μάστιγα!!

Είναι όμως αυτή η πραγματικότητα;

Η παραπάνω προσέγγιση είναι αντικειμενική και αθώα;

Είναι αγνές οι προθέσεις όσων μετατράπηκαν ξαφνικά σε όψιμους υποστηριχτές των « συμφερόντων»  και «δικαιωμάτων» των πολιτών που δήθεν πλήττονται;

Ας δούμε της βασικές αρνητικές επιπτώσεις όπως ισχυρίζονται που δημιουργεί η όντως αλματώδη αύξηση βραχυπρόθεσμης μίσθωσης ακινήτων AIRBNB π.χ για το Δήμο της Αθήνας:

• Αλματώδη αύξηση των ενοικίων των κατοικιών σε βαθμό που είναι απλησίαστες για τους Αθηναίους
• Έλλειψη διαθέσιμων ακινήτων για τους Αθηναίους
• Διατάραξη της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής των μονίμων κατοίκων
• Απώλεια εσόδων για το κράτος και την οικονομία λόγω παρατεταμένης φοροδιαφυγής των πολιτών που διαθέτουν τα διαμερίσματά τους με αυτό το σύστημα προς ενοικίαση

Πριν αναλύσουμε το βαθμό αλήθειας όλων των ανωτέρων οφείλουμε να αναφερθούμε και να συμφωνήσουμε στην από δεκαετίας διαμορφωμένη κατάσταση.

• Υπερφορολόγηση όλων των ιδιοκτητών ακινήτων (ΕΝΦΙΑ, ΦΟΡΟΙ, κτλ) σε βαθμό που η ιδιοκτησία ακινήτου να αποτελεί  βάρος και όχι περιουσία. Ενδεικτικό αυτού του γεγονότος οι αποποιήσεις κληρονομιών που απογειώθηκαν σε επίπεδο ρεκόρ. Κόκκινα στεγαστικά δάνεια σχεδόν στο 50% του συνόλου, λόγω αδυναμίας των ιδιοκτητών να τα αποπληρώσουν.
• Χιλιάδες εγκαταλειμμένα ακίνητα, μαραζωμένα, ακατοίκητα σε πολυκατοικίες φαντάσματα! Χιλιάδες διαμερίσματα που κατοικούνται παραμελημένα χωρίς θέρμανση. Πολλές γειτονιές της Αθήνας (Πατήσια, Κυψέλη, Κολωνός, Σεπόλια κ.ά.) σκοτεινές, μίζερες, απάνθρωπες. Πολλά μικροκαταστήματα κλειστά  με καμία προοπτική. Ακόμα και άλλοτε εμβληματικές συνοικίες (π.χ. Φωκίωνος Νέγρη) παρηκμασμένες.
• Χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων με σημαντικές οφειλές στις εταιρείες ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, κοινόχρηστα διότι δεν εισπράττουν τα οφειλόμενα ενοίκια από τους ενοικιαστές λόγω αδυναμίας ή εκμεταλλευόμενοι την προστασία του νόμου. Η καταστροφή δε των διαμερισμάτων από την αλόγιστη συμπεριφορά αρκετών κακοπροαίρετων ενοικιαστών, σύνηθες φαινόμενο. Ότι αποκτήθηκε με μόχθους μιας ζωής απαξιώθηκε σε λίγα χρόνια.

Εύλογο είναι το ερώτημα και δημιουργεί απορία γιατί για όλα τα παραπάνω δεν ευαισθητοποιήθηκε κανένα επιμελητήριο τοπικές ή κυβερνητικές αρχές;

Γιατί όλα αυτά δεν αποτέλεσαν αντικείμενο εκτεταμένης αρθρογραφίας σε έγκριτες εφημερίδες, δεν απασχόλησαν το δημόσιο διάλογο, δεν κατατέθηκαν προτάσεις, δεν ελήφθησαν τα αναγκαία μέτρα;

Γιατί άραγε αφού θα συμφωνήσουμε ότι αφορούσαν σε δεκάδες αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας του καθημερινού μόχθου και όχι βέβαια σε κάποιες ελίτ ή κάποια συντεχνιακά επιχειρηματικά συμφέροντα;

Αξιοσημείωτη είναι η σχετική έρευνα που διενέργησε η Grant Thornton για λογαριασμό του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (είναι άραγε ο αρμόδιος φορέας που μπορεί με αμεροληψία να ασχοληθεί με αυτό το θέμα) τα αποτελέσματα της οποίας επικαλούνται σε περίοπτη θέση δημοσιεύματα. Αναδεικνύει πρωτόγνωρη ευαισθησία και την αγωνία των πολιτών για την αύξηση των ενοικίων, τη δυσκολία εξεύρεσης κατοικίας,  αλλά και την διατάραξη της οικογενειακής γαλήνης των συμπολιτών μας που προκαλεί η προσέλευση τουριστών σε διαμερίσματα πολυκατοικιών !

Θα περίμενε κανείς το συγκεκριμένο Επιμελητήριο να επιδείξει όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης που ο τουρισμός αύξανε με φρενήρη ρυθμό καθώς και οι πληρότητες των ξενοδοχείων την ίδια ευαισθησία για τους πολίτες στις γειτονιές γκέτο της Αθήνας που κυριαρχούσε η διακίνηση των ναρκωτικών, η πορνεία, η παραβατικότητα και η εγκληματικότητα. Τότε που πολλοί από αυτούς  αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν μαζικά τα σπίτια που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και έκαναν οικογένεια, και πολλοί άλλοι οι οποίοι  δεν είχαν άλλη επιλογή και παρέμειναν, ακόμα και έως σήμερα κλειδαμπαρώνονται μέσα στα σπίτια τους όταν βραδιάσει.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε και τις θετικές επιπτώσεις που έχει επιφέρει ο θεσμός της βραχυχρόνιας μίσθωσης

• Το συγκεκριμένο τρόπο ενοικίασης κατοικίας για τουριστικούς σκοπούς επιλέγουν κατά κύριο λόγο μεγάλες οικογένειες και από χώρες με μεσαίο εισόδημα (ενδεικτικά αναφέρω τεράστια αύξηση τουριστών από Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία κ.ά.). Εάν δεν υπήρχε η δυνατότητα να διαμείνουν όλοι μαζί 6-12 άτομα, σε αρκετές περιπτώσεις και δύο οικογένειες μαζί, σ’ ένα διαμέρισμα καταβάλλοντας ημερήσιο ενοίκιο που προσεγγίζει τα 100€, όσο δηλ. κοστίζει ένα δίκλινο δωμάτιο σε 4άστερο ξενοδοχείο, δεν θα έρχονταν στην Ελλάδα για διακοπές. Κατά αυτό τον τρόπο μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το καθεστώς της βραχυχρόνιας μίσθωσης συμβάλει στην αύξηση του τουριστικού ρεύματος στη χώρα μας και των αντίστοιχων κρατικών εσόδων αλλά παράλληλα δεν είναι αθέμιτα ανταγωνιστικό όπως εσφαλμένα παρουσιάζεται  με τον οργανωμένο ξενοδοχειακό κλάδο. Είναι περισσότερο συμπληρωματικός και όχι ανταγωνιστικός.
• Τα όποια έσοδα προκύπτουν από αυτή τη κατηγορία τουριστών που διαμένουν σε ενοικιαζόμενα σπίτια δεν περιορίζονται στους ισολογισμούς των μικρών ή μεγάλων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων αλλά διαχέονται ευρύτερα και ένα σημαντικό μέρος τους διοχετεύεται στην τοπική οικονομία. Ενισχύονται τα μικρά μαγαζιά γύρω από τις γειτονιές με ότι αυτό συνεπάγεται για την επιβίωσή τους και τις θέσεις εργασίες. Οι δε ιδιοκτήτες των ακινήτων αποκτούν εξασφαλισμένο εισόδημα και μπορούν να ανταπεξέρχονται στις υποχρεώσεις τους (ΕΝΦΙΑ, Στεγαστικά Δάνεια, Επιχειρήσεις κοινής ωφελείας).
• Κτήρια ανακαινίζονται, αλλάζουν όψη, φωτίζονται, εγκαταλειμμένες γειτονιές ζωντανεύουν.
• Πολλοί ιδιοκτήτες ακινήτων που είχαν εγκαταλείψει τις περιουσίες τους αποκτούν κίνητρο, επιστρέφουν ευελπιστώντας να τις αξιοποιήσουν. Προχωρούν σε ανακαινίσεις, απασχολούν τεχνίτες, μπογιατζήδες, υδραυλικούς, ηλεκτρολόγους, αγοράζουν οικιακό εξοπλισμό. Κατά αυτό τον τρόπο ένας κλάδος που μαστίζεται εδώ και πολλά χρόνια από ανεργία ανακάμπτει με θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση και την οικονομία. Αυτό άλλωστε έχει καταγραφεί και επίσημα από τις αρμόδιες αρχές της χώρας μας. Πολλές νέες θέσεις εργασίας δημιουργούνται και σε καινούργιες εταιρείες που δραστηριοποιούνται με τη υπεκμίσθωση των ακινήτων.
• Πράγματι τα ενοίκια αυξήθηκαν σε ορισμένες περιοχές αλλά η μεσοσταθμική αύξηση δεν υπερβαίνει το 10-15% όταν τα τελευταία χρόνια είχαν πέσει κατά 40%. Και εξαιτίας του ΜΕΤΡΟ όπου υπάρχει στάση ανεβαίνουν τα ενοίκια σημαντικά. Μήπως πρέπει να καταργήσουμε και το ΜΕΤΡΟ; Το δόγμα φτηνά ενοίκια με  ακριβά στεγαστικά δάνεια και υπερφορολόγηση  του ακινήτου είναι οικονομικά ανορθολογικό και κοινωνικά άδικο.
• Συνειδητά δημιουργείται η εντύπωση ξεπερνώντας κάθε όριο υπερβολής ότι μπορεί ένας ιδιοκτήτης ακινήτου, με την βραχυπρόθεσμη μίσθωση, να εισπράττει μηνιαίο εισόδημα έως και τρείς φορές επάνω από ότι αν το ενοικίαζε σε μακροπρόθεσμη βάση και αυτό αποτελεί κίνητρο ώστε να παρατηρούνται μαζικές εξώσεις οικογενειών από ιδιοκτήτες. Αλήθεια γιατί όσοι αναφέρονται σε αυτό συγκρίνουν το εισόδημα που διασφαλίζει ένας ιδιοκτήτης μόνο σε μηνιαία και όχι σε ετήσια βάση; Πράγματι τους θερινούς μήνες την περίοδο της τουριστικής σεζόν μπορεί να συμβαίνει αυτό αλλά όλους τους υπόλοιπους μήνες λόγω σημαντικά μειωμένης πληρότητας τα όποια έσοδα περιορίζονται κατά πολύ. Σε γενικές γραμμές τα συνολικά έσοδα δεν υπερβαίνουν τα έσοδα που θα είχαν εάν τα μίσθωναν σε μακροχρόνια βάση. Η θεμελιώδης διαφορά όμως είναι ότι οι ιδιοκτήτες νιώθουν ασφάλεια ότι θα εισπράξουν αυτά τα χρήματα σε αντίθεση με το παρελθόν όπου για να γίνει αυτό θα έπρεπε να σταθούν τυχεροί με συνεπείς ενοικιαστές.
• Σχετικά με «το φαινόμενο της μεγάλης έλλειψης» διαμερισμάτων για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών των συμπολιτών μας, αυτό αφορά μόνο σε ορισμένες γειτονιές της Αθήνας που βρίσκονται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας και πλησίον της Ακρόπολης και σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας Κυκλάδες, Κρήτη, Ρόδο κ.λ.π. Ιδιαίτερα δε για την περιοχή της Αθήνας σε σχέση με την έλλειψη προσφοράς κατοικιών σε λίγες περιοχές, όπως ανέφερα, πολύ περισσότερη αίσθηση δημιουργεί η αναζωογόνηση πολλών υποβαθμισμένων περιοχών, οικονομική ανάπτυξη σε επίπεδο γειτονιάς και η γέννηση ελπίδας και προοπτικής.
• Σε ότι αφορά δε στο ζήτημα της φορολόγησης των εισοδημάτων που προκύπτουν από αυτή την δραστηριότητα, ο νόμος Ν. 4446/2016, ΠΟΛ. 1170/2018 το χει ρυθμίσει και δεν τίθεται πλέον κάποιο ζήτημα. Η συμμόρφωση όλων στο νόμο θεωρείται αυτονόητη.

Σαφώς η ραγδαία επέκταση αυτού του θεσμού δημιουργεί και στρεβλώσεις που χρειάζονται   αντιμετώπιση αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποτελέσουν πρόσχημα για να υπονομευθεί με στόχο ουσιαστικά την κατάργησή του. Είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός συγκεκριμένου κανονιστικού πλαισίου, λαμβάνοντας υπόψη θετικές και αρνητικές επιπτώσεις, που δεν αναιρεί όμως τον ανοικτό του ορίζοντα την κοινωνική, οικονομική και δημοκρατική του διάσταση.

Σε κάθε περίπτωση για χρήσιμα συμπεράσματα για όλους αυτούς που ασχολούνται με το θεσμό της βραχυπρόθεσμης μίσθωσης, είναι απαραίτητο να ζητήσουν και τη γνώμη από τους χιλιάδες συμπολίτες μας που έσπευσαν να αξιοποιήσουν αυτή τη δυνατότητα και ευκαιρία για να σώσουν τις περιουσίες τους, τους χιλιάδες μικροεπαγγελματίες σε όλες τις γειτονιές της Αθήνας που ευδοκιμεί αυτό το φαινόμενο, καθώς και τους χιλιάδες συμπολίτες μας που κατοικούν σε αυτές τις γειτονιές που είδαν ξαφνικά φως και ζωή, εισόδημα, ελπίδα και προοπτική  για την καθημερινή τους διαβίωση και την περιουσία τους (μια βόλτα στην Πλατεία Αγ. Γεωργίου στην περιοχή της Κυψέλης, θα βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση).

Αυτή θα είναι και η πραγματικά αληθινή έρευνα που αποκρυσταλλώνει την πραγματικότητα και δεν εξυπηρετεί μικρά και μεγάλα συντεχνιακά οικονομικά συμφέροντα.

Κωνταντίνος Μπάστας

Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος με το συνδυασμό “Αθήνα Ψηλά”