Η Μάρω Δούκα γεννήθηκε στα Χανιά. Είναι απόφοιτος του Ιστορικού και Αρχαιολογικού Τμήματος της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ανήκει στους συγγραφείς της γενιάς του ’70 . Πρόκειται για μία από τις σπουδαιότερες συγγραφείς από τη Μεταπολίτευση μέχρι τις μέρες μας. Τα βιβλία της έχουν αγαπηθεί από τους αναγνώστες και βραβευθεί πολλές φορές από πανεπιστημιακά ιδρύματα και την πολιτεία, με εξέχον το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το 2019, για τη συνολική της προσφορά στα Γράμματα. Μέχρι σήμερα δεν έπαψε να παίρνει θέση δημόσια για σημαντικά ζητήματα, καθώς και να γράφει ακούραστα και με φρεσκάδα τα βιβλία της. Τελευταίο της έργο η «Πύλη Εισόδου» (εκδ. Πατάκη, 2019).

Αν η παιδική σας ηλικία ήταν τραγούδι, ποιο θα ήταν αυτό;

«Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου να περπατώ…». Δυτική παιδική μελωδία με λόγια που παραπέμπουν στο «κρυφό σχολειό»…

Ποιο παιδικό τραγούδι ψιθυρίζετε μέχρι σήµερα;

«Τριανταφυλλάκι όμορφο, μήλο μου μυρωδάτο…». Αυτό το παραδοσιακό κρητικό μου ζήτησε να τραγουδήσω η «μουσικού» μας στο δημοτικό, να δει αν θα με πάρει στη χορωδία του σχολείου. Και μ’ έκοψε.

Μπορείτε να θυµηθείτε ποιο βινύλιο ή cd αγοράσατε µε το πρώτο σας χαρτζιλίκι;

«Ένας όμηρος» του Ιρλανδού Μπρένταν Μπήαν σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα και μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Τραγουδούσε ο Μίκης και η Μαρία Φαραντούρη. Είχα αγοράσει το βινύλιο χειμώνα του 1967. Λίγους μήνες αργότερα χρειάστηκε να το κρύψω προστατευμένο με νάιλον περιτύλιγμα κάτω απ’ τη βάση του ψυγείου. Έτσι το έσωσα. Οι αστυνομικοί που ήρθαν εκείνα τα ξημερώματα να με συλλάβουν, έψαξαν παντού, τον δίσκο μου όμως δεν τον βρήκαν. Ακόμη τον έχω. Είναι ο θησαυρός μου.

Ποιες µουσικές σηµάδεψαν την εφηβεία σας;

Λαϊκά, ρεμπέτικα. «Το γελεκάκι που φορείς» με τη φωνή του πατέρα μου, όπως τον θυμόμουν να μου το τραγουδάει ως τα έντεκά μου χρόνια. Έπειτα πέθανε. Αγάπησα πολύ τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη. Τα ριζίτικα τραγούδια. Το Νέο Κύμα, όπως με περίμενε στην Πλάκα. Κυρίως τον Νότη Μαυρουδή και τον Νίκο Χουλιαρά.

Έχετε κάνει µαθήµατα µουσικής;

Για δυο χρόνια έκανα πιάνο στα σαράντα μου, ήθελα να δω πώς είναι. Και αποδείχτηκα ανεπίδεκτη μαθήσεως, έμαθα όμως να παίζω με το ένα χέρι διάφορα εύκολα κομμάτια. Και τι θυμήθηκα τώρα… τη συνταρακτική ταινία «Πέντε εύκολα κομμάτια» με τον νεαρό – πανέμορφο τότε – Τζακ Νίκολσον.

Φτιάχνατε κασέτες για φίλους και για να φλερτάρετε ή συνήθως ήσασταν ο αποδέκτης τέτοιων συλλογών;

Για να φλερτάρω, ποτέ. Δεν είχαμε τότε τα τεχνικά μέσα. Πολύ αργότερα μόνο, στα ύστερα νεανικά χρόνια, ανταλλάσσαμε με φίλους κασέτες, κυρίως «αντάρτικα», «έθνικ» και απαγορευμένα του Θεοδωράκη. Θυμάμαι και τα «Μικροαστικά» του Κηλαηδόνη σε στίχους του αγαπημένου Γιάννη Νεγρεπόντη που είχαν φτάσει «παράνομα» ως εμάς απ’ τη Θεσσαλονίκη και μας είχαν ενθουσιάσει.

Συλλέγατε βινύλια ή cd; Τα έχετε κρατήσει;

Συστηματικά, όχι. Έχω κρατήσει όμως όλα τα βινύλια μου, καμιά τρακοσαριά, ίσως και παραπάνω, και όλα τα αμέτρητα cd μου…

Υπάρχει µια συναυλία που σας έµεινε αξέχαστη; Θυµάστε την παρέα σας εκεί;

Θυμάμαι με πολλή συγκίνηση τους U2 στη Θεσσαλονίκη με τον Νίκο και τον έφηβο Γιάννη. Έχω την εικόνα μου να χοροπηδώ. Και απορώ.

Αν η εφηβεία σας ήταν τραγούδι, ποιο θα ήταν αυτό;

Πώς πάει εκείνο με τον Πωλ Άνκα; «You are my destiny»… είναι και το πρώτο αγγλικό μου. Το χορεύαμε τότε θυμάμαι «cheek to cheek»…Και με την ευκαιρία να διευκρινίσω ότι στις απαντήσεις μου έχω αφήσει απ’έξω τους αγαπημένους ξένους τραγουδιστές, μουσικούς, στιχουργούς. Έξω και τους κλασικούς.

Όταν ακούτε µουσική λειτουργεί σαν «χαλί» σ’ αυτό που κάνετε ή δίνετε χρόνο και προσοχή µέσα στη µέρα σας αποκλειστικά για µουσική;

Δεν μπορώ να δουλέψω με τη μουσική «χαλί». Πιο νέα καθόμουν και άκουγα επί τούτου το τραγούδι που ήθελα ή το μουσικό κομμάτι. Τα «έθνικ», που τα αγαπώ πολύ, σχεδόν τα «μελετούσα». Τώρα όπως τύχει…Κάτι ακούω, όχι όμως συστηματικά. Λέω πεθύμησα Βαμβακάρη, πεθύμησα Χατζιδάκι, πεθύμησα Μότσαρτ… και ακούω.

Ενηµερωτικό ή µουσικό ραδιόφωνο; Τι ξεχωρίζετε σήµερα;

Δεν είμαι γενικά του ραδιοφώνου. Θα προτιμούσα πάντως το ενημερωτικό με μουσικές ανάσες.

Όταν ακούτε ραδιόφωνο ψιθυρίζετε τους στίχους; Ποιο ήταν το τελευταίο τραγούδι που το κάνατε;

Ακούγοντας ραδιόφωνο συνήθως δεν ψιθυρίζω στίχους. Χωρίς λόγο σιγοτραγουδώ συχνά το τραγούδι της Λίνας και του Σταμάτη « Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα». Είναι όμως και τόσα άλλα τραγούδια που ανασύρω ασυναίσθητα από μέσα μου, ακούσματα παμπάλαια, όπως «Άσ’ τα τα μαλλάκια σου», «Σκαλί μου, καλέ μου, σκαλί», «Δυο πράσινα μάτια»…και πάει λέγοντας.

Όταν βρίσκεστε µε οικείους σας τραγουδάτε;

Τραγουδούσαμε παλιά σε γιορτές, στα αλησμόνητα τραπέζια με τους συγγενείς του Νίκου, τους θείους και τις θείες του, φίλους, παρέες… πάνε τώρα αυτά. Οι θείοι πεθάνανε, οι παρέες σκορπίσανε.

Μπορείτε να µου αναφέρετε ένα τραγούδι που έχετε συνδέσει µε µία ξεχωριστή στιγµή της ζωής σας;

Το τραγούδι του Μίκη «Αυλή» σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, που μου θυμίζει τα υπόγεια της Γενικής Ασφάλειας στην οδό Μπουμπουλίνας, αλλά και το «Θεία Μάνου, καλέ θεία Μάνου» του Σαββόπουλου για τον ίδιο λόγο στον ίδιο τόπο.

Ποια είναι η σχέση σας µε τα νυχτερινά µαγαζιά της Εθνικής; Έχετε πάει; Σας έχουν πάει;

Δεν έχω πάω ποτέ. Δεν είχα φίλους που να συχνάζουν σ’ αυτά τα μέρη. Από περιέργεια, πάντως, θα ήθελα να έχω μιαν εικόνα του χώρου, μιαν αίσθηση της ανθρωπογεωγραφίας του. Τώρα πια αποκλείεται. Έχω κόψει το τσιγάρο για λόγους υγείας και δεν αντέχω καθόλου την κάπνα….

Όταν βγαίνετε για ποτό ή φαγητό, το είδος της µουσικής που παίζει στο µαγαζί πόσο επηρεάζει την επιλογή σας;

Ποτέ δεν βγαίνω για φαγητό σε μαγαζιά που παίζουν μουσική.

Κάνατε δώρα βινύλια ή cd; Το κάνετε ακόµα;

Παλιά έκανα τέτοια δώρα. Σήμερα όχι. Ίσως και γιατί μας έχει όλους μπουκώσει το YouTube. Να σου πω, από τότε που άρχισαν οι εφημερίδες να μοιράζουν cd και βιβλία σαν να έχουν χάσει την αξία τους αυτά τα «ανεκτίμητα» δώρα στις συνειδήσεις των αποδεκτών…

Ποιοι είναι οι αγαπηµένοι σας συνθέτες και στιχουργοί;

Θάνος Μικρούτσικος ακριβός, Σταμάτης Κραουνάκης αγαπημένος. Μακρύς ο κατάλογος. Γιάννης Μαρκόπουλος πάντα, Ξαρχάκος, Μούτσης, Λεοντής. Ο Νίκος Ξυδάκης, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Γιάννης Σπανός. Πυλώνες μας, εννοείται, ο Τσιτσάνης, ο Βαμβακάρης, ο Θεοδωράκης, ο Χατζιδάκις. Διονύσης Σαββόπουλος, Λουκιανός Κηλαηδόνης της γενιάς μου, ο καθένας αλλιώς, σπουδαίοι τραγουδοποιοί. Και άλλοι και άλλοι. Ο Καλδάρας, ας πούμε, ο Σταύρος Κουγιουμτζής. Τόσοι και τόσοι, σπουδαίοι ο καθένας με τον τρόπο και τα μέτρα του. Στιχουργοί της ψυχής μου η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, ο Νίκος Γκάτσος. Ο Άλκης Αλκαίος, ο Μάνος Ελευθερίου. Ο Τριπολίτης. Η αγαπημένη μου Λίνα Νικολακοπούλου. Είναι όμως και ο σοφός Θοδωρής Γκόνης με τραγούδια σαν διδαχή και χάδι και απόφθεγμα μέσα μου σε μουσικές του Θαλασσινού και του Ξυδάκη. Είναι και ο τραγουδοποιός Θανάσης Παπακωνσταντίνου με το βαθύ του αποτύπωμα. Τι να πω; Πολλά τα καλά τραγούδια, πολλοί οι καλοί συνθέτες, οι καλοί στιχουργοί. Είναι και ο μέγας Λευτέρης Παπαδόπουλος.

Ξεχωρίζετε κάποιον ερµηνευτή; Υπάρχει κάποια φωνή που σας συγκινεί διαχρονικά;

Διαχρονικά ξεχωρίζω τον Γιώργο Νταλάρα: τολμηρός, αεικίνητος, αναζητητής, γενναιόδωρος. Διαχρονικά, επίσης, γραμμένες μέσα μου οι φωνές του Μίκη Θεοδωράκη και του Θάνου Μικρούτσικου. Ο Μητσιάς, ο Μητροπάνος αγαπημένοι μου. Ο Πρόδρομος Τσαουσάκης από τα πολύ παλιά. Νίκος Ξυλούρης ο αρχάγγελός μου. Ο Χρήστος Θηβαίος. Με συγκινούν με τις ερμηνείες τους η Τσανακλίδου, η Γαλάνη, η Αλεξίου, η Βιτάλη, η Αρβανιτάκη, η Φαραντούρη. Και σαν ιέρειες η Φλέρυ Νταντωνάκη και η Μαρία Δημητριάδη. Είναι και η αδιανόητη από τα παλιά Σωτηρία Μπέλλου, είναι και η Μαρίζα Κωχ. Είναι και η Αρλέτα και ο Ζωγράφος. Τέλος δεν έχει…

Αν το παρόν σας ήταν τραγούδι, ποιο θα ήταν αυτό;

Δεν μπορώ να σκεφτώ. Δεν μπορώ να δω το παρόν μου σ’ ένα μόνο τραγούδι. Και θυμάμαι ξαφνικά το «Μαμά γερνάω» της Λίνας και του Σταμάτη με την Τάνια. Εδώ και χρόνια. Με την ίδια πάντα τρυφερότητα. Όπου ξεπηδούν αίφνης μαχητικές μπροστά μου, λυπημένες, οι τρεις «Ρόζες» του Θάνου σε στίχους του Μπέρτολτ, του Μάνου, του Άλκη. Και στήνουν τον χορό με τη Δημητριάδη και τον Μητροπάνο.

Όταν σκέφτεστε ένα τραγούδι έχετε στο µυαλό σας πρώτα τη µελωδία ή τον στίχο;

Νομίζω ότι έχω μουσική και στίχο ταυτόχρονα στο μυαλό μου, αλλιώς τι τραγούδι θα ήταν; Είναι όμως και φορές που ο στίχος έρχεται πρώτος…

Σας κοίµιζε µε νανουρίσματα η μητέρα σας; Το έχετε κάνει εσείς ποτέ; (σε παιδιά, σε ανίψια)

Κάπου κάπου μου έλεγε η μητέρα μου κάτι αγριευτικές ιστορίες σαν παραμύθια, δεν θυμάμαι ποτέ να με νανούρισε. Μπορεί όμως και να μην της το ζητούσα εγώ. Θυμάμαι ότι έλεγα από μέσα μου ιστορίες και νανουριζόμουν από μόνη μου… Τον γιο μου δεν τον νανούριζα με τραγούδια, του έλεγα διάφορα αυτοσχέδια παραμυθάκια που τις πιο πολλές φορές αντί να τον αποκοιμίζουν, τον έκαναν να σκάει στα γέλια…

Συµπληρώστε µου τη φράση: Μια µέρα χωρίς µουσική είναι

…άμουση! Δηλαδή χωρίς χαρά, χωρίς ρυθμό, χωρίς μέτρο.

*O τίτλος της στήλης προέρχεται από το «Τραγούδι γενεθλίων» της Μαριανίνας Κριεζή, που μελοποίησε ο Γιάννης Σπανός και το ερμήνευσε η Ελένη Δήµου στον δίσκο της «Προσωπικά» (1988).