Όταν μιλάμε για πλατείες πόλεων, αμέσως σκεφτόμαστε τον ελεύθερο χώρο, το «οργανωμένο» άχτιστο, το negative space της αστικής οντότητας, που ορίζεται από την πυκνότητα των περίκλειστων κτιριακών μονάδων της. Κατευθείαν σκεφτόμαστε πως, αν κοιτάξουμε ψηλά, θα δούμε ουρανό. Αν, όμως, κοιτάξουμε ΑΠΟ ψηλά, θα παρατηρήσουμε τα πολλαπλά μεγέθη και σχήματα που παρουσιάζουν οι αστικές πλατείες.
Ορθογώνιες πλατείες
Μάλλον το πιο διαδεδομένο από όλα τα σχήματα. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που ο αγγλικός όρος για την πλατεία είναι «square» (τετράγωνο). Στο οργανωμένο σύστημα δόμησης που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες πόλεις, το Ιπποδάμειο, οι δρόμοι είναι κάθετοι και παράλληλοι μεταξύ τους, δημιουργώντας έτσι ορθογώνια «οικόπεδα» σε όλα τα πιθανά μεγέθη. Ο νεοκλασικισμός, που έχτισε κάποια από τα μεγαλύτερα ανάκτορα της Ελλάδας και του κόσμου, υπήρξε ένα ρεύμα που στηριζόταν στη συμμετρία, στην κεντρικότητα και τις καθαρές γωνίες. Και, κατά κανόνα, μπροστά από τα μεγάλα αυτά ανάκτορα εκτείνονται πλατείες που δημιουργούν την «αυλή» τους, τον χώρο που έβγαινε (και ακόμα βγαίνει) ο ηγέτης για να απευθυνθεί στον λαό του. Η πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα (η 2η μεγαλύτερη της Ελλάδας), η Κόκκινη Πλατεία στη Μόσχα, η Tiananmen στο Πεκίνο, είναι μερικές από τις μεγαλύτερες και χαρακτηριστικότερες ορθογώνιες πλατείες. Άλλες τέτοιες περιπτώσεις είναι η πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, η πλατεία Μιαούλη στην Eρμούπολη της Σύρου, η πλατεία Συντάγματος του Ναυπλίου. Εκτός, όμως, από τόσο κεντρικές πλατείες, το σχήμα αυτό συναντάται και σε μικρότερες αναλογίες και, κατ’ επέκταση, με μικρότερη «βαρύτητα». Οι πλατείες Αμερικής και Κολιάτσου στα Πατήσια δεν εξυπηρετούν φυσικά τον εκάστοτε Έλληνα πρωθυπουργό, αλλά είναι χώροι εκτόνωσης για τους κατοίκους των γύρω περιοχών, που τις κατακλύζουν καθημερινά.
Κυκλικές πλατείες
Το δεύτερο σχήμα που μας έρχεται στο μυαλό, όταν ακούμε τη λέξη «πλατεία», είναι ο κύκλος. Η τέλεια αυτή γεωμετρική οντότητα δεν προκύπτει ποτέ από μόνη της μέσα σε έναν αστικό ιστό. Οι σημαντικότερες κυκλικές πλατείες είναι όλες αποτέλεσμα πολεοδομικού σχεδιασμού. Είτε εξυπηρετούν έναν ισχυρό συμβολισμό, όπως η πλατεία του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, είτε αποτελούν τρόπο ελέγχου της οδικής κυκλοφορίας, σχεδόν πάντα έχουν στη μέση τους κάποιο σημείο ενδιαφέροντος. Η γνωστότερη κυκλική πλατεία της Ελλάδας είναι, φυσικά, η πλατεία Ομονοίας, με το σιντριβάνι που δεσπόζει στο κέντρο της. Η «μικρή» πλατεία Αγίου Γεωργίου στην Κυψέλη εκμεταλλεύεται την «αγκαλιά» του κύκλου για να δημιουργήσει έναν χώρο συνάθροισης μέσα στην πυκνή αστικότητα, που θυμίζει κάτι από χωριό. Μια παραλλαγή του κύκλου, που κρατάει όμως την αίσθηση του σχήματος αυτού, παρουσιάζει και η Plaza de Espana στη Σεβίλλη. Μια πλατεία με καθαρό ημικυκλικό σχήμα, έξω από τη διάμετρο της οποίας, η «κανονικότητα» χάνεται μέσα στην πυκνή φύτευση του πάρκου που την περιβάλλει. Η μεγαλύτερη πλατεία του κόσμου, η Xinghai Square στο Dalian της Κίνας, με έκταση κάτι παραπάνω από ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο, αποτελείται από έναν κύκλο που περιβάλλεται από ένα οβάλ.
Τριγωνικές πλατείες
Άλλη μια απόρροια του Ιπποδάμειου συστήματος είναι οι τριγωνικές πλατείες. Είναι η τέλεια λύση για το σημείο συνένωσης δυο διαφορετικών οδικών κατευθύνσεων. Γι’ αυτό και το συναντάμε συχνά σε μικρά μεγέθη μέσα στις πόλεις. Χαρακτηριστικά αθηναϊκά παραδείγματα είναι, φυσικά, η πλατεία Εξαρχείων, η πλατεία Κάνιγγος και η πλατεία Μαβίλη. Ίσως η μεγαλύτερη και γνωστότερη τριγωνική πλατεία του κόσμου είναι η Times Square στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Η πολύβουη, υπερφωτισμένη και υπερφωτογραφημένη αυτή πλατεία, κατακλύζεται καθημερινά από τόσο κόσμο, που ακόμα και το σχήμα της εξαφανίζεται. Στην πραγματικότητα, αποτελείται από δυο τρίγωνα, που δημιουργούνται από την τομή της 7ης Λεωφόρου με την Broadway.
Ακανόνιστο σχήμα
Με τον όρο «ακανόνιστο» αναφέρομαι είτε σε πλατείες που σχεδιάστηκαν μεν, αλλά δεν ανήκουν καθαρά σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες, είτε σε πλατείες που «προέκυψαν» ως ελεύθεροι χώροι μέσα από μια διαδικασία δόμησης πιο «άναρχη», όπως αυτή που χαρακτηρίζει τις «παλιές πόλεις» των ευρωπαϊκών κέντρων. Η μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας και η 45η του κόσμου, η πλατεία Σπιανάδα στην Κέρκυρα, με έκταση 45 στρέμματα, χωρίζει την πόλη από το ακρωτήρι του Παλαιού Φρουρίου και θα λέγαμε πως δημιουργείται από την ένωση δυο πολυγώνων, που δεν είναι ίδια, αλλά το αποτέλεσμα δίνει μια αίσθηση συμμετρίας. Η πλατεία Ναυαρίνου στη Θεσσαλονίκη, με τα ρωμαϊκά ερείπια, εκτείνεται σαν μια προεξοχή στη βορειοδυτική μεριά των αρχαιοτήτων, σε όσο χώρο της επιτρέπει η πυκνή δόμηση που την περιβάλλει. τέλος, το πιο γνωστό παράδειγμα που έχουμε είναι η πλατεία Μοναστηρακίου, στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Σε μια τόσο μικρή έκταση, συνυπάρχουν τόσες διαφορετικές χαρακτηριστικές περίοδοι της ελληνικής ιστορίας. Ανάλογα το πού κοιτάει κανείς, θα δει μια βυζαντινή εκκλησία, ένα τζαμί, μια ρωμαϊκή Βιβλιοθήκη, τον νεοκλασικό σταθμό του Ηλεκτρικού ή σύγχρονα κτίρια γεμάτα φώτα και επιγραφές.
Σπιτικό από το 1964
Πατησίων 142 & Χανίων, Αθήνα
ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ & ΚΡΑΤΗΣΕΙΣ
210 8837704 // 210 8837005 // www.tospitiko.gr
Με ιστορία που ξεπερνάει τα 55 χρόνια, το αρχικό «Σπιτικό» βρισκόταν στη Φωκίωνος. Οι ηπειρώτικες πίτες ήταν το κύριο προϊόν, αφού η οικογένεια Τάσση ήρθε από την Ήπειρο. Στην πορεία, έφερε στην πόλη τα ζεστά σάντουιτς και τις κρέπες, κάνοντάς το να ξεχωρίσει για ακόμη μία φορά. Από το 2006 βρίσκεται στη Χανίων, σε μεγαλύτερο χώρο, ώστε να φιλοξενήσει όλες τις ανάγκες και τις νέες τάσεις. Από το πρωί, χορταίνουμε με καλό καφέ, πρωινό, brunch με όλες τις αγαπημένες κλασικές επιλογές και προχωράμε στο μεσημεριανό, όπου το μενού είναι καθημερινά διαφορετικό με 12-15 καθαρά σπιτικές επιλογές. Όλη την ημέρα μπορούμε να απολαύσουμε γλυκά και χειροποίητο παγωτό, ενώ μέχρι αργά το βράδυ κρέπες, βάφλες και ζεστά ή κρύα σάντουιτς καλύπτουν όλα τα γούστα. Μια all day και ποιοτική επιλογή στον πιο όμορφο εξωτερικό χώρο: πάνω στον πεζόδρομο της Χανίων, στον προαύλιο χώρο του ιστορικού κτιρίου της πρώην Σχολής Καλών Τεχνών.
Το «Σπιτικό» στον πεζόδρομο της Χανίων επιμένει νόστιμα, σπιτικά και χειροποίητα! Γι’ αυτό τον λόγο, από το 1964, παραμένει ψηλά στις προτιμήσεις όχι μόνο των κατοίκων της Κυψέλης αλλά όλης της Αθήνας.
Ο Πλάτανος
Αγίας Ζώνης 43, Αθήνα // Τ.: 210 86 12 749
Fb: Ο Πλάτανος Καφέ-Μεζεδοπωλείο
Ο Πλάτανος είναι κάτι παραπάνω από ένα μεζεδοπωλείο στην καρδιά της Κυψέλης. Είναι ένας μεγάλος καθαρός χώρος που καλεί τον κόσμο να γίνει μια παρέα, τρώγοντας και πίνοντας σε μια από τις ωραιότερες πλατείες του κέντρου. Κάθε λογής παρέες επιλέγουν τον Πλάτανο για μια μπύρα στα γρήγορα ή «στα αργά», συνοδευμένη από μεζεδάκια εξαιρετικής ποιότητας και ακόμα πιο προσιτής τιμής, ώστε να μπορεί να φάει και να πιει ο καθένας μας, χωρίς να ξοδευτεί. Οι άνθρωποι που σε υποδέχονται στον Πλάτανο αγαπούν τη δουλειά τους και προσφέρουν τα καλύτερα εδέσματα με μεράκι και αγάπη. Η ημέρα μας ξεκινά με μια γρήγορη στάση στον ηλιόλουστο Πλάτανο για πρωινό και καφεδάκι και συνεχίζεται με μια μεγάλη ποικιλία ζεστών και κρύων εκλεκτών ορεκτικών και μεζέδων που βρίσκουμε στον κατάλογο.
Κάθισε άνετα να πιεις το καφεδάκι σου, όποια ώρα της ημέρας θελήσεις και για όσο χρόνο θελήσεις, καθώς στον Πλάτανο σερβίρεται καφές μέχρι τις 11 το βράδυ!