Το Ειδικό σχολείο Πειραιά για παιδιά με αυτισμό και το εργαστήρι ειδικής αγωγής «Μαργαρίτα» σε συνεργασία με το  Ανδρέα Κολίσογλου, μας παρουσίασαν μία ξεχωριστή δράση στο πλαίσιο του «Άνοιγμα της πόλης», στον Πειραιά. Παιδιά με νοητική στέρηση και παιδιά στο φάσμα του αυτισμού συμμετείχαν σε μία ξεχωριστή performance με τίτλο: «Ζωή»- Η αντίληψη του κόσμου μέσα από το άγγιγμα. Συναντήσαμε τον Ανδρέα Κολίσογλου, ψυχολόγο και χορευτή, ο οποίος παραδίδει μαθήματα Εκφραστικής Κίνησης και υπερασπίζεται την ελεύθερη για όλους πρόσβαση στην τέχνη του χορού. Ο ίδιος, ως άνθρωπος που γνωρίζει από πρώτο χέρι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει κάποιος με κινητικά προβλήματα ή αναπηρία, μιας και έχει γεννηθεί με εγκεφαλική παράλυση, ξεκινά την συζήτηση μας με την φράση «Η υπεροψία της αρτιμελούς αυταρέσκειας». Τι εννοεί όμως με αυτό;

Α.Κ: Το λέω συχνά… «Η υπεροψία της αρτιμελούς αυταρέσκειας». Η μη καλλιέργεια ώστε να αντιληφθείς ότι ο κόσμος δεν είναι τα κουτάκια που βάζεις εσύ είναι και τα κουτάκια που δημιουργούν οι άλλοι. Απλώς δε μπορείς να τα κατανοήσεις.

Ποια ήταν η σκέψη σας για αυτή την performance και πως προέκυψε η συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών;

Η πρόταση ήρθε από το Φεστιβάλ… Η σκέψη ήταν να λειτουργήσω σαν ξεναγός σε «μουσείο» αφής σωμάτων που θα είναι των εκπαιδευτών και μαθητών του σχολείου. Σώματα σε διάφορους σχηματισμούς, διασκορπισμένα στο προαύλιο του σχολείου κι  εγώ σε ρόλο ξεναγού σε μία διάδραση με τα ¨εκθέματα¨, με σκοπό να καταλάβει ο κόσμος την διαφορά της ποιότητας της επαφής.

‘Εχετε πει: «Σκοπός μας δεν είναι να αναδείξουμε την διαφορετικότητα αλλά την ομοιότητα. Την κοινή ανάγκη για το χάδι, το άγγιγμα, την αγάπη». Στο συγκεκριμένο δρώμενο οι ¨πρωταγωνιστές¨ θα είναι παιδιά με αυτισμό. Περιπλέκονται εκεί τα πράγματα;

Θεωρώ ότι ο κόσμος τα έχει περιπλέξει λίγο στο μυαλό του. Τα παιδιά με αυτισμό απλά χρειάζονται έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης και λίγο περισσότερη υπομονή σε κάποιες περιπτώσεις. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο. Πρέπει ο κόσμος να καταλάβει για παράδειγμα, ότι τα παιδιά με αυτισμό όταν χαίρονται φωνάζουν λίγο παραπάνω. Γιατί να το στερείς; Επειδή υπάρχει η νόρμα της κανονικότητας που λέει ότι πρέπει να είσαι συγκρατημένος;

Πως είναι η εμπειρία κάποιου που έχει δουλέψει  με παιδιά στο φάσμα του αυτισμού;

Δεν την ξεχωρίζω σαν εμπειρία. Πρωταρχικός μου στόχος όταν έχω κάποιον απέναντι μου είναι να επικοινωνήσω και να έχουμε ένα  αποτέλεσμα σε αυτό που κάνουμε. Εγώ έτσι δουλεύω. Θεωρώ ότι πρώτα χτίζεις μία σχέση σωματική, κινητική με έναν άλλον άνθρωπο και μετά, όταν ξέρεις τις δυνατότητες ή τις αδυναμίες του, μπορείς να ρυθμίσεις τα πράγματα και να πεις: Τώρα κουρδίζουμε την  μηχανή και πάμε! Οπότε με ο,τι παίρνω ή ο,τι μου δίνει αυτός που έχω απέναντι μου, πορευόμαστε και δημιουργούμε!

Οι γονείς των παιδιών το αντιμετωπίζουν με την ίδια γενναιοδωρία όπως εσείς;

Κάποιοι ναι, κάποιοι είναι ή νιώθουν στενοχωρημένοι. Πολλές φορές στο άκουσμα του αυτισμού κάποιοι νιώθουν ότι χάνεται η γη κάτω απ’ τα πόδια τους. Εξαρτάται όμως από το πως θα δώσει την διάγνωση ο γιατρός. Εάν βρεθεί κάποιος σε υποστηρικτικό περιβάλλον θα μπορέσει να το κατανοήσει, να παλέψει και να ζήσει με αυτό. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι γονείς αντιμετωπίζουν τον αυτισμό ή οποιαδήποτε άλλη αναπηρία ως δώρο, γιατί τους δίνεται η ευκαιρία να έχουν μια άλλη προσέγγιση στη ζωή.

Εμείς, ως κοινωνία κ. Κολίσογλου έχουμε προκαλέσει τον αποκλεισμό ανθρώπων με αναπηρίες;

Δυστυχώς η κοινωνία δημιουργεί διάφορα γκέτο. Αυτό ξεκινά από την εκπαίδευση. Δεν μιλάω μόνο για τον αυτισμό. Όταν ένα άτομο με αμιγώς κινητικά προβλήματα αναγκάζεται να φοιτήσει σε ειδικό σχολείο, επειδή δεν υπάρχει πρόσβαση σε άλλα, αυτό σημαίνει ότι δημιουργείς αναγκαστικά γκέτο, με αποτέλεσμα στην παιδεία του γενικού πληθυσμού να μην υπάρχει αντίληψη για τις ανάγκες που δημιουργούνται· εξαιτίας της αναπηρίας.

Πιστεύετε ότι αυτό συμβαίνει γιατί, εκτός από τις δομές που δεν υπάρχουν, θα χρειαζόταν το εκπαιδευτικό σύστημα να τροφοδοτήσει τα σχολεία με ένα επιστημονικό δυναμικό ώστε να διδάξει στα παιδιά την αποδοχή του μη όμοιου και την ομαλή συνύπαρξη τους;

Θεωρώ ότι σε πολλούς υπάρχει η πεποίθηση ότι αν κάνεις παρέα με κάποιον με σύνδρομο Down, με νοητική στέρηση ή με αυτισμό, θα παρασυρθείς ως προς το αρνητικό κομμάτι κι αυτό θα επηρεάσει την ανάπτυξη σου. Κάτι τέτοιο είναι εκτός πραγματικότητας αλλά δυστυχώς πιστεύω ότι υπάρχει και γι’ αυτό συντηρείται αυτός ο διαχωρισμός.

Η πολιτική αδιαφορίας το αντιμετωπίζει με παθητικό τρόπο. Είναι ένα πλέγμα πραγμάτων που συνηγορεί στην συνθήκη του αποκλεισμού. Αν και αμφισβητείται η ύπαρξη του, εμείς έχουμε φτιάξει έναν σύγχρονο Καιάδα. Την ευγονική. Μέσα από προγεννητικούς ελέγχους βλέπουμε αν στο έμβρυο υπάρχει το ενδεχόμενο να έχει αναπηρία οπότε συστήνουμε διακοπή κύησης για να σωθεί η κοινωνία από αυτό το παιδί.

Ναι, δεν είμαι αρνητικός στον προγεννητικό έλεγχο, αλλά όχι για να πει κάποιος «υπάρχει το ενδεχόμενο το παιδί να  έχει σύνδρομο Down οπότε κάνουμε διακοπή κύησης». Έτσι επιστρέφουμε σε ναζιστικές αντιλήψεις. Υποτίθεται ότι ζούμε σε μία δημοκρατική κοινωνία.

Έχετε βιώσει κάποιες συγκινητικές στιγμές μέσα από την συνεργασία σας με τα παιδιά;

Σε μία παρουσίαση που κάναμε με το σχολείο αυτιστικών χρησιμοποίησα ένα κομμάτι των Pink Floyd( Cluster One)… Θυμάμαι είχαμε κάνει κύκλο και περιμέναμε όποιος από το κοινό ήθελε να συμμετέχει στην παρουσίαση μας. Ένα κορίτσι με αυτισμό έβαλε τα κλάματα και μου είπε «Αυτή η μουσική με συγκινεί, δε μπορώ». Αυτό μου έδωσε δύναμη! Γιατί κάτι τόσο απλό, το να κάνεις έναν κύκλο και να περιμένεις τον κόσμο ακούγοντας μουσική, μπορεί να είναι ένα ερέθισμα για κάποιον άνθρωπο.

Έχω την αίσθηση ότι έχουμε χάσει την επαφή με τις έννοιες «άγγιγμα», «αγκαλιά». Φοβόμαστε την παρανόηση;

Νομίζω υπάρχουν άκρα στην κοινωνία μας. Κάποιοι λειτουργούν σωματικά και θέλουν την επαφή και κάποιοι όχι. Ανεξάρτητα από το αν έχουν αυτισμό. Αυτό που λένε ωστόσο για τα παιδιά με αυτισμό δεν ισχύει απόλυτα.

Ερωτευόμαστε ανθρώπους με αναπηρία όντας αρτιμελείς ή και το αντίθετο;

Είχα βρεθεί σε σχολείο που καθηγήτρια είπε: «Γνωρίζω μία περίπτωση ενός παιδιού με αναπηρία που παντρεύτηκε μια κανονική».(γέλια) Νομίζω ότι μετά από αυτό δεν χρειάζεται να πω κάτι άλλο. Τώρα πως διαχωρίζουμε τους κανονικούς ή τους μη κανονικούς… Δυστυχώς υπάρχει αυτός ο διαχωρισμός αν και δεν θα έπρεπε. Φυσικά κι από την ίδια την αναπηρία υπάρχει. Γνωρίζω περιπτώσεις αναπήρων που θεωρούν ότι τους αξίζει ένας άνθρωπος χωρίς αναπηρία γιατί οι ίδιοι δεν έχουν μεγάλη αναπηρία ή αυτός που θα έχουν δίπλα τους θα τους βοηθάει και δεν θα τονίζουν την αναπηρία τους.

Υπάρχουν γεγονότα στις ζωές των ανθρώπων που κλονίζουν την πίστη ή μπορεί να την ενδυναμώσουν. Στην δική σας περίπτωση τι ισχύει;

Θεωρώ ότι όλοι για κάποιον λόγο είμαστε εδώ! Μέσα από τις δυσκολίες κάποιος μπορεί να φιλοσοφήσει την ζωή και να πιστέψει, εσφαλμένα ή σωστά, ότι έχει έναν ειδικό προορισμό στην κοινωνία. Εγώ επειδή έχω μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου(γέλια) για να επιβιώσω σε αυτή την κοινωνία δούλεψα προς αυτή την κατεύθυνση την σκέψη μου.

Η δουλειά μου είναι να πηγαίνω κόντρα σ’ αυτό που θεωρούν ότι είναι λάθος. Για παράδειγμα, ξεκίνησα να δουλεύω με άτομα με νοητική στέρηση γιατί έβλεπα ότι στον τομέα του χορού υπήρχε διάκριση μεταξύ των χορευτών, χωρίς νοητική αναπηρία, με αυτών με νοητική στέρηση.

Θεωρούσαν οι χορευτές με κινητική αναπηρία ότι αν υπάρξουν στην ομάδα τους άτομα με νοητική στέρηση θα αλλοιωθεί το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ή θα προκαλέσουμε τον οίκτο του κόσμου. Σκέψη που με βρίσκει εντελώς αντίθετο!

Γιατί η ύπαρξη της αναπηρίας να κλονίσει την πίστη μου σε μια ανώτερη δύναμη και να μην κλονιστεί η πίστη της κοινωνίας στην ευγονική; Ωραία είδες ένα παιδί που γεννήθηκε με σύνδρομο. Μπορείς να προβλέψεις τον βαθμό της λειτουργικότητας του; Εν είδει Θεού; Θεωρείς ότι τα ξέρεις όλα, οπότε συστήνεις διακοπή κύησης; Κι εκεί μπαίνει ο Θεός! Αν είναι να έρθει ένα παιδί θα έρθει. Μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον του; Πιστεύω ότι όσο πιο καλός γνώστης της επιστήμης του είναι κάποιος, τόσο πιο πολύ καταλαβαίνει ότι δεν γνωρίζει τίποτα. Αυτό που έλεγε και ο Σωκράτης: Εν οίδα ότι ουδέν οίδα!

Έχετε αμφισβητηθεί σχετικά με την μέθοδο της χορο-θεραπείας;

Αυτό που κάνω δεν το ονομάζω χοροθεραπεία, αν και η διπλή μου ιδιότητα ως ψυχολόγος και ως χορευτής ωθεί πολλές φορές κάποιους να με χαρακτηρίζουν χοροθεραπευτή. Πρωταρχικό μου μέλημα στα μαθήματα είναι να δώσω την ευκαιρία σε κάποιον να χρησιμοποιήσει την κίνηση του σώματος για να εκφραστεί και όχι να ισχυριστώ ότι έχω μπροστά μου κάποιον που χρίζει θεραπευτικής παρέμβασης.

Εξάλλου, σε καμία περίπτωση δεν θέλω να καταχραστώ την έννοια της θεραπείας, όπως κάνουν αρκετοί στο χώρο της ψυχικής υγείας, που δεν έχουν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου ή ψυχιάτρου άλλα διαφημίζονται ως ειδικοί θεραπευτές. Το αστείο είναι ότι έχω υποστεί κριτική από τέτοιου είδους επαγγελματίες. Εκεί βλέπεις πόσο στενά μυαλά έχουν άνθρωποι που αποκτούν μία αποσπασματική γνώση γύρω από τον ανθρώπινο ψυχισμό.

Θα μπορούσα να το δω   συντεχνιακά και να πω: που πάτε εσείς  χωρίς άδεια ασκήσεως επαγγέλματος; Ειδικοί σύμβουλοι που κάνατε μία ψυχοθεραπευτική μέθοδο αμφισβητήσιμη; Πώς μπορείς να κάνεις κριτική σε ένα ψυχολόγο ο οποίος χρησιμοποιεί τον χορό; Είμαστε σε μία ανοιχτή και ελεύθερη κοινωνία, που μπορεί ο σύμβουλος ψυχικής υγείας -πολύ πιθανό- να μην  έχει πτυχίο, απλά του άρεσε να ασχοληθεί με την συμβουλευτική και  καλά κάνει.

Ο κόσμος όμως πρέπει να το γνωρίζει. Πρέπει να ξέρει που απευθύνεται. Γιατί έχει γίνει πιο εύηχο κάποιος να λέει ότι απευθύνθηκε σε έναν «προπονητή ζωής», παρά σε έναν ψυχολόγο. Η τέχνη είναι ένα μέσο έκφρασης και δίνει το δικαίωμα σε όλους να συνυπάρχουν! Το μήνυμα που θέλω να στείλω είναι ότι: Η τέχνη είναι ένα μέσο έκφρασης και δίνει το δικαίωμα σε όλους να συνυπάρχουν. Δεν πρέπει να αποδεχτούμε την διαφορετικότητα αλλά την ομοιότητα! Μόνο τότε δεν θα χρειάζεται να κάνουμε ειδικά φεστιβάλ αποδοχής διαφορετικότητας, ποικιλομορφίας…

 Ευχαριστούμε τον κ. Κολίσογλου