Όταν ο Αϊνστάιν έδινε ομιλίες σε διάφορα συνέδρια σε πανεπιστήμια των Η.Π.Α, η ερώτηση που έκαναν συχνά οι σπουδαστές του ήταν:
– Πιστεύετε στο Θεό;
Κι εκείνος απαντούσε:
– Πιστεύω στο Θεό του Σπινόζα.

Όποιος δεν είχε διαβάσει Σπινόζα είχε ακόμα μια θολή ιδέα πάνω στο θέμα. Ο Μπάρουχ Σπινόζα ήταν ένας Ολλανδός φιλόσοφος που θεωρούταν ένας απ’ τους πιο μεγάλους ορθολογιστές της φιλοσοφίας του 17ου αιώνα.

Αυτός είναι ο Θεός ή η Φύση του Σπινόζα:
«Ο Θεός έλεγε: Σταμάτα να προσεύχεσαι και να χτυπιέσαι στο στήθος. Αυτό που θέλω να κάνεις είναι να βγεις έξω στον κόσμο και να χαρείς τη ζωή σου. Θέλω να ζεις, να τραγουδάς, να χαίρεσαι και να απολαμβάνεις όλα αυτά που έχω φτιάξει για σένα. Σταμάτα πια να πηγαίνεις σε κείνους τους μελαγχολικούς, σκοτεινούς και κρύους ναούς που εσύ ο ίδιος κατασκεύασες και λες πως είναι το σπίτι μου. Το σπίτι μου είναι στα βουνά, στα δάση, στα ποτάμια, στις λίμνες, στις θάλασσες. Εκεί είναι που ζω και εκφράζω την αγάπη μου για σένα.

»Σταμάτα να με θεωρείς υπεύθυνο για τη μίζερη ζωή σου, εγώ ποτέ δεν σου είπα πως δεν υπήρχε τίποτε κακό σε σένα ή ότι ήσουν αμαρτωλός, ή ότι η σεξουαλικότητα σου ήταν κάτι κακό. Το σεξ είναι ένα δώρο που σου έχω δώσει με το οποίο μπορείς να εκφράσεις την αγάπη, την έκσταση, τη χαρά σου. Έτσι, μη με κατηγορείς για όλ’ αυτά που σ’ έκαναν να πιστεύεις. Σταμάτα πια να διαβάζεις υποτιθέμενες αγίες γραφές που δεν έχουν να κάνουν τίποτα με μένα. Αν δεν μπορείς να με διαβάσεις σε ένα ηλιοβασίλεμα, στην εξοχή, στο βλέμμα των φίλων σου, στα μάτια του παιδιού σου… Δε θα με βρεις σε κανένα βιβλίο.

»Πίστεψέ με και σταμάτα να με ρωτάς. Θα μου πεις, πώς να κάνω τη δουλειά μου; Σταμάτα να με φοβάσαι τόσο. Εγώ δε σε κρίνω, δε σε κριτικάρω, ούτε με ενοχοποιώ, ούτε χαλιέμαι, ούτε τιμωρώ. Εγώ είμαι αγνή αγάπη. Σταμάτα να μου ζητάς συγχώρεση, δεν υπάρχει τίποτα να συγχωρήσω. Αν εγώ σε έφτιαξα, εγώ σε γέμισα με πάθη, με όρια, με απολαύσεις, με συναισθήματα, με ανάγκες, με ασυνέπειες, με ελεύθερη βούληση. Πώς μπορώ να σε συγχωρήσω εάν ανταποκρίνεσαι σε κάτι που εγώ έβαλα μέσα σου; Πώς μπορώ να σε τιμωρώ επειδή είσαι αυτό που είσαι, εάν εγώ είμαι αυτός που σε έφτιαξα; Πιστεύεις πως θα μπορούσα να φτιάξω ένα μέρος για να καίω όλους εκείνους τους γιούς μου που συμπεριφέρονται άσχημα, για την υπόλοιπη αιωνιότητα; Τι είδους Θεός θα το έκανε αυτό;

»Ξέχνα οποιουδήποτε τύπου εντολή, οποιουδήποτε τύπου νόμο· αυτά είναι κόλπα για να σε μεταχειρίζονται, για να σε ελέγχουν, ώστε μόνο να δημιουργούν τύψεις μέσα σου. Σεβάσου τους όμοιους σου και μην κάνεις αυτό που δε θα ήθελες για σένα. Το μόνο που σου ζητάω είναι να προσέξεις τη ζωή σου, και η εγρήγορσή σου να είναι ο οδηγός σου.
»Αγαπημένε μου, αυτή η ζωή δεν είναι μια δοκιμή, ούτε ένα επίπεδο, ούτε ένα βήμα στο δρόμο, ούτε μια πρόβα, ούτε ένα πρελούδιο προς τον παράδεισο.

»Αυτή η ζωή είναι το μόνο που υπάρχει εδώ και τώρα, το μοναδικό που έχεις ανάγκη. Είσαι απόλυτα ελεύθερος για να δημιουργήσεις στη ζωή σου έναν παράδεισο ή μια κόλαση. Δε θα μπορούσα να σου πω αν υπάρχει κάτι άλλο μετά απ’ αυτή τη ζωή, αλλά μπορώ να σου δώσω μια συμβουλή: Ζήσε σαν να μην υπήρχα. Ζήσε σαν να ήταν η μοναδική σου ευκαιρία να απολαύσεις, να αγαπήσεις, να υπάρξεις.

»Έτσι, αν δεν υπάρχει τίποτα, λοιπόν, θα έχεις αξιοποιήσει την ευκαιρία που σου έδωσα. Και αν υπάρχει, να είσαι σίγουρος πως δε θα σε ρωτήσω αν συμπεριφέρθηκες καλά ή κακά, θα σε ρωτήσω, σου άρεσε; Το διασκέδασες; Τι ήταν αυτό που απόλαυσες περισσότερο; Τι έμαθες;

»Σταμάτα να πιστεύεις σε μένα, πιστεύω σημαίνει υποθέτω, φαντάζομαι, μαντεύω. Εγώ δε θέλω να πιστεύεις σε μένα, θέλω να με νιώθεις σε σένα. Θέλω να με νιώθεις σε σένα όταν φιλάς την αγαπημένη σου, όταν ντύνεις την κορούλα σου, όταν χαϊδεύεις το σκύλο σου, όταν κάνεις μπάνιο στη θάλασσα. Σταμάτα να με επαινείς, τι είδους θεός-εγωλάτρης νομίζεις ότι είμαι; Με κάνει να βαριέμαι όταν με επαινούν, με εκνευρίζει όταν μου εκφράζουν ευγνωμοσύνη. Νιώθεις ευγνώμων; Απόδειξέ το προσέχοντας εσένα, την υγεία σου, τις σχέσεις σου, τον κόσμο. Νιώθεις ευλογημένος; Προικισμένος; Εξέφρασε την χαρά σου! Αυτός είναι ο τρόπος να με επαινείς. Σταμάτα να περιπλέκεις τα πράγματα και να επαναλαμβάνεις σαν παπαγάλος αυτά που σου ’μαθαν για μένα. Το μόνο σίγουρο είναι πως είσαι εδώ, πως είσαι ζωντανός, πως αυτός ο κόσμος είναι γεμάτος θαύματα. Γιατί να ψάχνεις περισσότερα θαύματα; Γιατί τόσες εξηγήσεις;
Μη με ψάχνεις έξω, δεν θα με βρεις, ψάξε με μέσα. Εκεί είμαι, παλλόμενος μέσα σου».

Μπαρούχ Σπινόζα

Πάμε τώρα στη δική μου οπτική επί του θέματος. Λίγες σκόρπιες σκέψεις, απόσταγμα ζωής μισού αιώνα.
Δεν είμαι θρήσκος, πόσο μάλλον θρησκευόμενος. Πιστεύω βέβαια σε μια ανώτερη δύναμη. Στην αρμονία του σύμπαντος. Στη δύναμη της θετικής σκέψης. Στην άδολη αγάπη. Στο ανιδιοτελές χαμόγελο. Αν δεν υπήρχαν οι δοτικοί άνθρωποι, δε θα υπήρχε πολιτισμός.
Πιστεύω στο άγιο φλερτ. Είναι η κινητήρια δύναμη των πάντων. Πιστεύω στην ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνεί και να αρέσει.
Πιστεύω στην παρατήρηση και στη μελέτη. Στην αξία της γνώσης. Στους νομούς της Φύσης. Στην Επιστήμη. Στη Μουσική. Στην Ποίηση. Στα Μαθηματικά. Στην Ιατρική. Δεν πιστεύω σε μικρόψυχους μαυροντυμένους μέσα κι έξω ρασοφόρους που έχουν κάνει τη θρησκεία επάγγελμα και την Εκκλησία μαγαζί.
Πιστεύω ασφαλώς και στη βαθιά ανάγκη του απλού ανθρώπου να έχει κάπου ν’ ακουμπήσει. Να πιστεύει σε κάτι που θα τον στηρίζει στα δύσκολα. Να αντλεί ελπίδα, κουράγιο, δύναμη για την ανηφόρα της ζωής. Καλύτερα να πιστεύεις σε κάτι έστω και λειψό ή λανθασμένο, από το να μην πιστεύεις πότε σε κανέναν και τίποτα.
Η πίστη, φίλοι μου, είναι ιαματική!
Εξάλλου όλοι το ξέρουμε αυτό: Είσαι άθεος, μέχρι ν’ αρχίσει να πέφτει το αεροπλάνο.

Ιδού, εν κατακλείδι, και το τραγούδι μου «Χρησμός» από το μακρινό 1997.

Ήθελα να ’μουν ένας άνθρωπος αγράμματος
μια βαθιά θρησκευόμενη γιαγιά
ένας έφηβος τρελά ερωτευμένος
ή ένα βρέφος στη μητρική την αγκαλιά.

Δε θα φοβόμουν τ’ αύριο τι ξημερώνει
θα ’ταν γεμάτη αγάπη η καρδιά
δε θα ξυπνούσα τρομαγμένος μες στη νύχτα
δε θα ’λεγα σε τίποτα πως δεν πιστεύω πια.

Θα ήταν ήρεμη η ψυχή και το μυαλό μου
θα πίστευα στην μετά θάνατον ζωή
θα είχα τέλος πάντων κάπου ν’ ακουμπήσω
το νου δε θα τυραννούσαν τα γιατί.

Τώρα κατάλαβα
του γέροντα ερημίτη το χρησμό:
Μονόδρομος η σκέψη,
δίχως γυρισμό.