Ένα πράγμα δεν αγαπώ στους καλλιτέχνες, τουλάχιστον στους περισσότερους από αυτούς: να δείχνουν κάθε ώρα και λεπτό την ιδιότητά τους, να προδίδουν τάχα τυχαία ή αναπόφευκτα την φύση τους την δημιουργική και φευγάτη. Οι πιο άρτιοι καλλιτέχνες που ξέρω (μιλώ για συγγραφείς, μουσικούς, ηθοποιούς, χορευτές) είναι αυτοί που, στην αρχή, δεν τους “έπιασε το μάτι μου”.

Ταπεινοί, αλλά όχι επιτηδευμένα, απολαμβάνουν την στιγμή, διέπονται από ευγένεια και το βλέμμα τους σε κάνει να αισθάνεσαι αποδεκτός και ασφαλής κοντά τους. Στην κατηγορία αυτή, ανήκει και ο εξαιρετικός κιθαριστής Δημήτρης Καλογεράς που επιτέλους κατάφερα να ακούσει ζωντανά στα μέσα του καλοκαιριού στον Πολυχώρο Αλεξάνδρεια. Ήταν μια βραδιά μυσταγωγική και διάσπαρτη από μουσικές που, με τον τρόπο παιξίματός τους, μιλούσαν απευθείας στην καρδιά του κοινού. Και την δική μου.

Κυρίες και κύριοι, ένα τρυφερό χειροκρότημα για τον τρυφερό κύριο Δημήτρη Καλογερά.

Πώς ξεκίνησε η σχέση σου με τη μουσική;

Βιωματικά επηρεασμένος απ’ την παραδοσιακή μουσική του τόπου καταγωγής μου (Νεοχώρι Καρδίτσας – Λίμνη Πλαστήρα), καθώς και απ’ τους καλλίφωνους πατέρα μου Λεωνίδα και μπάρμπα μου Γιώργο. Μεγάλη νοσταλγία, τα ωραία χρόνια, όπου όλο το χωριό, βίωνε μουσικά και τραγουδούσε, τις χαρές και τις λύπες της ζωής, εικόνες που χάθηκαν στο χρόνο. Όταν άκουγα μουσικούς, οποιουδήποτε είδους μουσικής, κάτι γινόταν μέσα μου! Όταν δε, αυτοί, ήταν συνεπαρμένοι με το παίξιμό τους, μου σηκωνόταν η τρίχα και το δάκρυ ξεκινούσε να ρέει. Αυτό παθαίνω και σήμερα… Όπου βρεθώ και ακούσω κάποιον να ζει το παίξιμό του, ανατριχιάζω, δακρύζω και προσπαθώ να κάνω τον εαυτό μου “λάστιχο”, έτσι ώστε να ξεπεράσω τα παιχτικά μου όρια!

Συγκεκριμένα, έχεις μια συγκινητική σύνδεση με το βασικό σου όργανο, την κιθάρα…

Ναι! Η κιθάρα, γνωστό σε όλους, είναι το πιο διαδεδομένο λαϊκό και κλασικό όργανο στον κόσμο. Όργανο πολυφωνικό και πλήρες. Όπως πολλοί άνθρωποι, έτσι κι εγώ, άρχισα την κιθάρα, ζητιανεύοντας τεχνική, δεξιά κι αριστερά. Ωστόσο, δεν με ικανοποιούσε ο ήχος μου! Έψαχνα διακαώς να βρω λύση, προκειμένου να αρχίσω να οικοδομώ τον δικό μου ήχο, αυτόν που αντιστοιχεί στην προσωπικότητα μου.

Στις 6 Φεβρουαρίου του 1986, βρέθηκα στο Πινδάρειο Ωδείο Αθηνών, σε ομαδικό μάθημα μαθητών, όλων των επιπέδων, με καθηγητή τον Γιώργο Κερτσόπουλο. Όταν τον άκουσα να παίζει θέματα που έπαιζα κι εγώ, έπαθα σοκ… μετρούσα χιλιόμετρα μακριά από τα χαρακτηριστικά του ήχου του. Όταν μου είπε δε να παίξω, τότε, τα χρειάστηκα! Του λέω, δεν ξαναπαίζω κιθάρα, μέχρι να ακούσω το δικό σου ήχο. Πες μου ποια βήματα θα με οδηγήσουν σε τέτοιους ήχους… Ως τα τώρα, η προσπάθεια συνεχίζεται, εικοσιέξι χρόνια μετά την απόκτηση του πτυχίου μου.

Ασπάζεσαι, λοιπόν, την θεωρία ότι ο καλλιτέχνης μένει πάντα μαθητής;

Πιστεύω, ότι η Τέχνη είναι η πιο όμορφη από όλες τις Επιστήμες, απλή και ατέρμονη, είναι ένα μέσο που φέρνει τον άνθρωπο, πιο κοντά στην αλήθεια, πιο κοντά στο Θεό. Το δε κριτήριο για τη γνησιότητα και την ευθύτητα της διαδρομής του καλλιτέχνη, είναι η συγκίνηση που λαμβάνει και μεταδίδει! Άλλωστε, ο σοφός Σωκράτης, ερωτηθείς σε τι συνίσταται ο μορφωμένος, δεν ανέφερε πουθενά πτυχία και διπλώματα, παρά μόνο συμπεριφορές! Ο καλλιτέχνης, εξ ορισμού, είναι απόλυτα εναρμονισμένος με την Αρετή του Αριστοτέλη, δηλαδή μόνιμη δεξιότητα της ψυχής, κατακτημένη, με σκληρή καθημερινή άσκηση…

Ίσως περισσότερο από το πακέτο των πτυχίων και διπλωμάτων μου, να με τιμά η συστατική επιστολή από τον δάσκαλό μου, τον Γιώργο Κερτσόπουλο, στην οποία αναφέρονται στοιχεία της Αρετής αυτής. Ο καλλιτέχνης μαθητής και ο μαθητής καλλιτέχνης, δουλεύουν με τη συνιστώσα της καρδιάς, συνιστώσα που δεν υπάρχει σε άλλους χώρους. Παντού, κυριαρχούν το μυαλό και τα χέρια, ο μουσικός εργάζεται κυρίως στη συνιστώσα της καρδιάς… Ο Σωκράτης, με αφορμή την κιθάρα, στα 60 του, έγινε μαθητής, περνώντας στους πάντες το μήνυμα του “Γηράσκω, αεί διδασκόμενος”.

Ποιοι άνθρωποι στάθηκαν αφορμές έμπνευσής σου; Μιλώ για ανθρώπους ζωής που στήριξαν, λειτούργησαν ως πρότυπα…

Στάθηκαν ελάχιστοι ,αλλά καθοριστικοί, για την πορεία μου .Όσοι ζούσαν μέχρι το μεδούλι, αυτό που παίζανε στη μουσική, δηλώνοντας έτσι, στον κάθε ακροατή-θεατή, το περίφημο “ντουέντε” των λίγων, αλλά πολύ καθοριστικών για τη ζωή μας δευτερολέπτων. Κάθε μουσικός που έπαιξε, μίλησε στην ψυχή μου και τον θυμάμαι με συγκίνηση. Χτυπήθηκε όμως, αυτός ο ενθουσιώδης οργασμός των μουσικών της εποχής, από την εξέλιξη σε λάθος άξονα και φιμώθηκαν τα στόματα των ανθρώπων, απομονώθηκαν κοινωνικά και το τραγούδι λιγόστεψε.

Ο δάσκαλός μου, Γιώργος Κερτσόπουλος, αποτελεί τη βασική πηγή έμπνευσής μου ,μαζί με την Κατερίνα Γκατζόγια ,σύντροφο της ζωής μου. Είναι και οι δύο ακούραστοι εργάτες της ζωής και του πνεύματος. Και στους δύο χρωστώ ό,τι κατάφερα στη διαδρομή της μουσικής μου! Πολυσχιδείς προσωπικότητες και οι δύο. Εργάζονται ταυτόχρονα σε πολλά ταμπλώ, με απόλυτη επιτυχία, μοναδικά χαρισματικοί…

Αλήθεια, τι μουσική ακούς;

Δεν ακούω κάτι συγκεκριμένα. Ωστόσο, μελετώ κλίμακες και δρόμους στους οποίους κατοικοεδρεύουν όλα τα είδη μουσικής…Μετά από κάποια στιγμή που παίζεις τους δρόμους, ξετυλίγονται σαν τη Λερναία Ύδρα οι ιδέες, σηματοδοτώντας και μια ολιστική αγκαλιά, στα τετράχορδα των τριών βασικών κατηγοριών της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Είναι αυτά που καθορίζουν, τι μορφής συναίσθημα θα προκύψει, μετά το παίξιμο, κάθε τετραχόρδου.

Υπάρχουν γόνιμα στοιχεία, σε κάθε είδος μουσικής, αρκεί κάποιος να τα διαβάζει ολιστικά και όχι από το πλευρό που κοιμήθηκε! Μετά από αυτή τη θεώρηση και κατάκτηση, ο μουσικός ορίζοντας εξακτινώνεται όμορφα μέσα σου, καλύπτοντας έτσι, σε ικανοποιητικό βαθμό, το γενετικό κώδικα της μουσικής που ο Θεός σου έδωσε…

Μπορεί ,για παράδειγμα, να αφαιρέσεις το στίχο από ένα τραγούδι και να κρατήσεις τη δυναμική των τετραχόρδων του. Συνήθως, στις μουσικές μας παρακαταθήκες, κάνουμε ενδόμειχα, επιλογές-κοψίματα, για κάποιο λόγο. Ένα ανοιχτό αυτί και ένα ανοιχτό μυαλό, δεν πετάει όλο το έργο, γιατί ενδεχομένως, δεν του αρέσει ο στίχος…

Όλες οι μουσικές που υπάρχουν στον πλανήτη Γη στηρίζονται στα τρία βασικά τετράχορδα των αρχαίων Ελλήνων, του Δώριου, του Φρύγιου και του Λύδιου. Τουτέστιν, η χαρά, η συγκίνηση, η λύπη, η μεγαλοπρέπεια, απορρέουν από το παίξιμο των παραπάνω τετραχόρδων…Αυτό επιτυγχάνεται από τον διαφορετικό τρόπο διάταξης, τόνων, ημιτονίων, τριημιτονίων, σε κατιούσα μορφή. Οι μουσικοί κατανοούν αυτό που λέω.

Οι “ταμπέλες” είναι περιττές ή αναγκαίες στα μουσικά είδη, κατά την άποψή σου;

Οι “ταμπέλες”υπάρχουν, εφόσον οι άνθρωποι, βλέπουν με παρωπίδες. Είναι χρηστικό να ξεχωρίζουμε τα είδη μουσικής, αλλά καθίσταται επιβλαβές όταν μας καταπίνει αυτό. Αν λοιπόν οι άνθρωποι αφεθούμε ελεύθεροι, με την ψυχή μας να κάνει πανιά, θα γκρεμιστούν όλες οι ταμπέλες, τα ταμπού και τα τείχη της γης…

Ο ελεύθερος άνθρωπος, ρέπει προς το “όλον”, παραβλέποντας και συνάμα, σεβόμενος, το “μέρος”. Κάθε μουσικό είδος και κατηγορία μουσικής χαρακτηρίζεται κατά κανόνα, από το εστιακό και γενικότερα αξιακό σύστημα των ερμηνευτών…Τελεία και παύλα.

Ασχολείσαι καθημερινά με τη μουσική σου; Με ποια άλλα, πλην της κιθάρας,μουσικά όργανα έχεις συνδεθεί;

Βεβαίως και παίζω καθημερινά κιθάρα, τραγουδώ και ψάλλω αδιαλείπτως. Η άσκηση με το όργανο, είναι η βασική προϋπόθεση, να πάει κανείς, σε πρωτότυπες ερμηνείες, που θα χαρακτηρίζουν, αφενός, το έργο που παίζει και αφετέρου, τον ίδιο τον ερμηνευτή. Η συστηματική και καθημερινή μελέτη οδηγεί στο πολυπόθητο για όλους, απλό και ουσιαστικό παίξιμο, αυτό που γεμίζει την ψυχή σου με το πρώτο τετράχορδο.

Έπαιξα για αρκετά χρόνια παραδοσιακό κλαρίνο, ως τον Μάιο του 2019, όπου έκανα και την τελευταία μου δουλειά, το επιτραπέζιο “Τώρα τα πουλιά”. Ο ήχος μου όμως, δεν με κάλυπτε, σε ό, τι αφορά τα μελίσματα της φωνής μου κι έτσι, το άφησα, ρίχνοντας όλες τις ώρες, στην κιθάρα φωνή. Στο κλαρίνο, μαθήτευσα στον αείμνηστο Θανάση Ζέρβα και στον Πέτρο Γκιουλέκα.

Στην βυζαντινή μουσική, μαθήτευσα στον πρωτοψάλτη Θανάση Παναγούλη, στο Δημοτικό Ωδείο Λάρισας από το 1990 ως το 1994. Στη συνέχεια, ολοκλήρωσα τις σπουδές στο Ωδείο “Ρωμανός ο Μελωδός”, στην Αμφιάλη Αττικής , με το Γιάννη Σίμο, πρωτοψάλτη και διευθυντή του Ωδείου.

Με ποιο κριτήριο επιλέγεις τους συνεργάτες σου και τους χώρους που δίνεις παραστάσεις;

Το κριτήριο επιλογής και στις δυο περιπτώσεις είναι το ευρύτερο αξιακό σύστημα των εμπλεκόμενων. Αυτό φαίνεται από το πώς θα πιάσει ο άλλος το όργανο , έως το φιλόξενο πνεύμα των ανθρώπων του κάθε χώρου όπου θα παίξεις. Η έλλειψη προσέγγισης στη λεπτομέρεια, καθώς και η έλλειψη αυτεπίγνωσης καθιστούν τη συνεργασία ανέφικτη…

Με τη σύνθεση ασχολείσαι; Ετοιμάζεις μήπως κάτι αυτή την περίοδο;

Σύνθεση με την κλασική έννοια, που τη γνωρίζουμε, δεν κάνω. Ωστόσο, κάθε έργο που πιάνω για ερμηνεία, με την βοήθεια της τεχνικής και της φαντασίας, επιχειρώ να του δίνω μια νέα μορφή, δηλαδή, σύνθεση, αποτέλεσμα δουλειάς! Τα ταξίδια που κάνω, μέσω κλιμάκων και δρόμων, συνιστούν σύνθεση, όχι με την έννοια να γράψω την ιδέα, μη μου φύγει, καθότι έρχονται χιλιάδες στο λεπτό…Εν κατακλείδι, καμιά ερμηνεία, δε μοιάζει με την προηγούμενη, σεβόμενος πάντα τη μελωδική γραμμή, καθώς και το ύφος!

Αυτή την περίοδο, έχω προγραμματίσει κάποια ρεσιτάλ, ωστόσο, τρώγοντας, έρχεται η όρεξη, λέει ο λαός. Τα είδη μουσικής που διαπραγματεύομαι, μου δίνουν έναυσμα να περάσω στην απέναντι όχθη. Αυτό είναι πάντα το ωραίο και το ζητούμενο, να περνάμε σε νέες ερμηνείες, σεβόμενοι τις παλιές και αποφεύγοντας τις πιστές αντιγραφές… Αυτό για να γίνει πρέπει να επιμείνω πολύ στα θέλω μου και να παραμερίσω τα μπορώ μου!

Πώς ορίζεις τον καλλιτέχνη; Θεωρείς τον εαυτό σου καλλιτέχνη;

Αυτός που αναζητά την αλήθεια και την υπηρετεί λέγεται καλλιτέχνης. Το τέλος του δε, είναι ο σταυρός. Θα μου πείτε, χιλιάδες καλλιτέχνες, πού είναι οι σταυροί; Απλά, κύριοι, μάπα το καρπούζι, γιατί σε μεγάλο βαθμό, η τέχνη συμπορεύεται με την εξουσία και ποτίζει το δέντρο της μετριότητας, έτσι ώστε, να μην ξυπνήσουν τα ”πρόβατα” κι αρχίσουν να τους κυνηγούν. Το ότι κάποιος παίρνει ένα πινέλο ,μαθαίνει ένα κείμενο αποχαύνωσης, παίζει με το ζόρι ένα όργανο, δε σημαίνει ότι έχει αισθανθεί τη δόνηση της αλήθειας στην ψυχή του.

Σε, ότι αφορά εμένα, λίγες οι γνωριμίες μου, μεγάλο το διαμέτρημα της τέχνης που ευαγγελίζομαι .Απλά, φροντίζω επιμελώς να είμαι και τυπικός, μαζί με την ουσία και έτσι δεν μπορούν εύκολα να με διαπομπεύσουν. “Αν ευωδιάζεις έλατο, σε διαπομπεύουν για το αμάρτημα της λεβεντιάς. Αν αποπνέεις σαπίλα, σου χαρίζουν τρύπιο γέλιο και σε αφήνουν λεύτερο”. Σαν καλλιτέχνης, για τις διαφορετικές-αληθινές προσεγγίσεις μου, κυνηγήθηκα. Και τώρα, η μετριότητα κοιτάζει με κάθε τρόπο να με φιμώνει. Αυτό όμως είναι και το πιο βασικό στοιχείο απόδειξης, για κάτι καλό που κάνεις. Δεν έχει αξία πνευματικά να πληρώνεις για τα λάθη που κάνεις. Έχει ιδιαίτερη βαρύνουσα σημασία να πληρώνεις για κάτι καλό που έκανες, πνευματική απόδειξη των όσων πιστεύεις.